Նացիստական Գերմանիայում ազգայնական ու հակակոմունիստական համոզմունքներ ունեցող մի բողոքական հոգևորական է եղել, որը թեպետ ողջունել է երկրի իշխանության գլուխ Հիտլերի բարձրանալը, բայց 1937 թվականից, երբ ակնառու է դարձել, որ վերջինս սկսում է հալածել նաև հոգևորականներին, փոխել է իր վերաբերմունքը ֆյուրերի նկատմամբ ու սկսել է համարձակորեն պայքարել վարչակարգի դեմ:
«Մենք այլևս չենք կարող մարդու հրամանով լռել, երբ Աստված մեզ հրամայում է խոսել: Մենք պետք է հնազանդվենք Տիրոջը, և ոչ թե մարդուն», - հայտարարում է նա քարոզներից մեկի ժամանակ:
Այդ հոգևորականի անունը Մարտին Նիմյոլեր (1892 – 1984 թթ.) է:
Հիշատակածս քարոզից հետո նա ձերբակալվում է, և արտակարգ դատարանը նրան դատապարտում է յոթամսյա բանտարկության ու 2000 մարկ տուգանքի:
Բայց յոթ ամիս անց նրան ազատ չեն արձակում: Հիտլերը զարմացել էր, որ այդքան մեղմ դատավճիռ է կայացվել ու հայտարարում է, թե նրան «պետք է այնքան նստեցնել, մինչև որ կապտի»: Նիմյոլերին սկզբում ուղարկում են Զակսեհաուզի, ապա` Դախաուի համակենտրոնացման ճամբար: 1945 թվականին դաշնակիցները նրան ազատում են:
Նիմյոլերը բազմիցս հայտարարել է նացիստների հանցագործությունների համար իր մեղքի բաժինն ունենալու մասին, անկեղծորեն ապաշխարհել է:
Ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում նրա «Երբ նրան եկան…» բանաստեղծությունը:
Երբ նացիստները եկան կոմունիստներին տանելու,
Ես լռեցի, չէ՞ որ ես կոմունիստ չեմ:
Հետո նրանք եկան սոցիալ-դեմոկրատներին տանելու.
Ես դարձյալ լռեցի,
Չէ՞ որ ես սոցիալ-դեմոկրատ չեմ:
Հետո նրանք եկան արհմիութենական գործիչներին տանելու.
Ես լռեցի. ախր ես արհմիության անդամ չեմ:
Ապա նրանք եկան հրեաներին տանելու.
Ես լռեցի, չէ՞ որ ես հրեա չեմ:
Հետո նրանք եկան ինձ տանելու, և արդեն չկար մեկը, որը կարող էր բողոքել:
