***
ջրերի մեջ ծեծված մատներով տող գրելը
կորցնելու հաջորդ քայլն է
որոնեմ զքեզ, տող
ու ջուրը գցեմ
արած լավության պես
ունենամ քեզ շատ աշխատավարձի նման
և խանութները լքեմ գների տարափից չհուզված
հագնեմ քեզ նոր կոշիկի պես
ու մաշեմ` ընթերցողի աչքը քո վրա
մանավանդ, որ գիշերն անձրև է եկել
ես քնած-քնած
մի տող
կանաչու հետ եմ տապակել
թևիցս քաշող մեկին լավ քամել-փռել եմ պարանից
երրորդին դնգստել եմ ավելով` կեղտ-փոշու մեջ չճանաչելով
հետո մի երկու շենք էն կողմ
կուշտ ու կուռ կերած մի շուն ձենը գլուխն է գցել
տողերս թողել եմ տանն ու վազել դուրս`
դաս ու գործի
սիրել-սիրվելու
և օրն էլ ապրիլ էր` սենտիմենտով, քաղցր ու տհաճ քաղցր
չարդուկված շորի պես, չծխած ծխախոտի
չունեցած կրքի
դառը սուրճի ու մորս լացի պես…
էհ, ունենայի քեզ, տող, ու ինձ լավ զգայի
բայց ես զանգում եմ մորս ու հարցնում
թե եկող շաբաթ զատիկի չամչով փլավը ոնց սարքեմ
սոխի կճեպով ինչքան հավկիթ ներկեմ
ձայնս գլուխս գցած երգում եմ
իմ հանրապետությունում հայտարարված է լվացք
գիշերվա հազարին ոտների թաթերի վրա ներս է սողոսկում
տողս ու ասում,
որ սոված է
որ ինտերնետում ոչ մի հետաքրքիր բան չկար
որ վաղը գնում ենք կինո նայելու
հետո մատները խրում է մատներիս մեջ
ու շշնջում ականջիս, որ կսպանի ամուսնուս
ես ծիծաղում եմ ու ձեռի հետ մտածում,
որ եթե այսպես շարունակվի, ես կմնամ տանը,
իսկ տատս չի զլանա կրկնել, որ իմ տարիքում երեք երեխա ուներ…
***
իտալիայում ապրում է լիանան
հասարակաց տան դիմաց,
օտտո դիքսն ապրում էր մի նեղլիկ նրբանցքում` պոռնիկների կողքին
իմ փնթի տողեր, իմ նարինե ավետյան,
հիմա դու մամա ես,
անունդ` թերեզիկ և ընկերներ,
շվեյցարիայում դու խնդրեցիր
քո գյուղից մի ֆոտո անել,
տվեցիր հասցեն` տաշիրի շրջան,
գյուղ սարչապետ:
ես քայլում եմ լորկայի հետ նյու-յորքյան փողոցներով,
1930 թիվն է,
իսկ կուբայում սևամորթները քնել են կամ մեռել:
նա մոտեցել էր չելենտանոյին
և հրաշալի իտալերենով ասել,
որ սիրում է նրան,
«և եթե երբևէ ձեզ հարկավոր լինի սիրտ,
թոք կամ երիկամ,
ես պատրաստ եմ տրամադրել իմը…»
ոտի տակ տվեցիր քաղաքը
ու գտար
ֆրիդայի ականջօղերից` կտրված ձեռքեր
այսօր սեպտեմբեր 23ն է, թիվ 2009
ես` հիվանդ,
գիշեր,
տաքության մեջ կամ ռոքային խումհարի
ասում եմ քեզ` չհիվանդանաս ու չզառանցես,
թղթերդ չպատռես,
եղունգներդ չկրծես,
դեմքդ արյունլվիկ չանես,
գլուխդ չսափրես,
ավելի ուշ` հոկտեմբերյան անքնության մեջ
իմ վախերից զատ
իմ մերկության կենացը խմող մեկը
կասի`
սափրում ես գլուխդ, որ նորից ծնվես, վերածնվես,
ու ես պարտվեցի,
որովհետև մենք միշտ էլ նա ենք, ով հեռանում է,
քնած, թե մեռած
հիշողությունից ճնշված այս հայրենիքում, թե մի ուրիշ
գնդակահարված մարմիններով, թե կուսական մաքրությամբ
և գրողը քեզ տանի, գոնե դու չպարտվես…
չպարտվես…
չպարտվես…
խնդրում եմ
***
ինչի՞ ես եղա միշտ պարտված
ճտերից ամենաանճոռնին
և տխուր ու մենակ` քո հայկական արծվաքթի պես`
անհեթեթորեն հայտնված դեմքիդ ամենակենտրոնում
ինչի՞
երբ հայկական հասարակություն-կլասիցիզմի
հերոսը մեծ էր ու վսեմ
իսկ ես կյանքում միշտ էլ պահպանել եմ եռամիասնության օրենքը`
տեղի, ժամանակի…`
տուն-կրթօջախ-գրադարան
ինչի՞
ծերունական հոտով օծված
և նաև մանկական գիշերամիզությամբ տառապող
հասարակությունը պաչեց ճակատս
և չնայած
գարի քյոսայանը լավ ջազմեն է
տաթևիկ հովհաննիսյանի CD-ին գրված է դաթևիկ
հայ հանճար ժանսեմի
գծանկարի աղջկա զուգագուլպաներն անգամ
թխած են էգոն շիլեից
ինչի ես գլուխս բռնած հայ պոեզիայի մեջ պատ չգտա
ճակատս ջարդելու
ձեռքով հենվելու
օտար անկողիններում հասունացած իմ տղամարդը
նոր-նոր սկսել է հաշվել սրտի զարկերը և
բողոքել ցածր աշխատավարձից
իսկ հաջողությունը շուն չի, որ թոկով կապես դռանդ
պետք եղած ժամանակ հաչեցնես բարդույթներիդ վրա
հասարակությանն էլ ասես`
պաչի ճակատս, ես լավ աղջիկ եմ,
չնայած ուշ եմ տուն գալիս,
մեռելների հետ եմ խոսում,
ճաշի մեջ աղը քիչ եմ գցում
և բանաստեղծությունս էլ հեռու է «հայ պոեզիայի փրկօղակ» կոչումից
ինչի
ես
եղա
այսքան տխուր ու չհասկացված
սխալ
և եղանակն էլ այն չի
ես ծնվել եմ
ու արդեն ուշ է
ու արդեն ուշ է
հրաժեշտ բառին
տարվա վերջին օրվա պես`
ոտաբոբիկ ու անսեր
ես վազում եմ քաղաքում այս երևան
ես պարում եմ
ես հարբած եմ, մայրիկ, ու չեմ ամուսնանա
ես
մենակ եմ
ինչպես
հասմիկ սիմոնյանը
և ավելի դժբախտ,
քան գրական հայերենով գրված
բառը
բառը, ահա թագուհին, որ չունի թագավոր
նա չունի թագավոր
նա կիթառ ունի
և նվագում է
նա գլուխ ունի և թափահարում է
թագուհին ոտքեր ունի և վազում է
բոլոր թագուհիները վազում են նրա ետևից
բոլոր կանայք թագուհի են ու վազում են
օ, աստված իմ, մայրս էլ է վազում,
ոնց չէի նկատել, որ նա էլ է թագուհի
ես ուզում եմ կանգնել տեղում ու
ոտքով խփում եմ գետնին
չեմ ուզում լինել թագուհի
չեմ ուզում լինել կին
չեմ ուզում լինել մայր
ես տղամարդ եմ և սիրում եմ կանանց
բայց հարբած եմ ու
գլուխս կորցրած
սլանում եմ
-անասուններ…, - հարբած գոռում է բակը մաքրող կինը
ու քարշ տալիս անձրևից լխկած տերևներն ու զիբիլը
-անասուննեեեեեր…
օղու շիշը դատարկել են գետնին…
հարբած լիզում է գետինը
իսկ ոտքերը վազում են
նա էլ է թագուհի
վազում եմ խակ նյարդալարերիս վրայով
Սարտր պապիկը հուշում է
մեզ վիճակված է այս պատերազմը
և ես այն մղելու եմ
ես պարում եմ
ես հարբած եմ, մայրիկ, ու չեմ ամուսնանա
հրաժեշտ բառին
օրերս չեն անցնում այլ վիժում են ինձ
ես մենակ եմ ինչպես առաջ
ինպես հետո
ինչպես միշտ
հայրս ծխում է
ես հայրս եմ
անասուններ գոռում եմ աղջկաս վրա
աղջիկս լացում է
սրիկա հայելի ինչ կեղծ ես դու
կփշրեի քեզ եթե իմը լինեիր
դու իմն ես ասում է հայելին ու փշրում ինձ
փշուրներս վազում են վազում են վազում եմ
բոլոր հայրերը չգնահատված փշուրներ են
երբ ծանոթացանք հայրդ ապրում էր իր սենյակում
ձեր վարձով տան մեջ
իր գրքերի հետ
հիշողությանդ մեջ մնացել է տանիքին բարձրացած հայրդ
քեզ գրկում պահած որ հանկարծ չընկնես
դու ամեն օր սպանում ես հորդ իր իսկ փրկության համար
հայրդ նախ շրջիկ դրամապանակ էր քեզ համար
հետո պատճառ որ խուսափեիր բանակից իբրև միակ խնամակալ
մորդ հետ ծանոթացա Սուրբ Սարգսի օրը
գերեզմանոցում
Ժաննա գրված էր գերեզմանաքարին
մորաքույրդ նայեց մեզ ու խոստացավ պահել մեր երեխաներին
սուր-սուր փշուրները խրվում են մարմնիդ մեջ ու խմում արյունդ
երջանկացած շոյում ես փշուրների ծայրերը ու լիզում մատներիդ արյունը
փշուրները քո երեխաներն են
դու փշուրիկ ես միշտ միշտ միշտ
պուճուր անպաշտպան փշուրիկ
հորդ հետ չես խոսում
ասում ես որ նրա համար մեռած ես
պատմեցիր որ երբ քո սենյակում փակված Մոցարտի «Ռեքվիեմ» ն էիր լսում
դուռը կոտրելով հայրդ կատաղած մտել էր ներս
իսկ դու ընդամենը և միայն Մոցարտի «Ռեքվիեմ» ն էիր լսում…
արնաքամ հայրդ փորձում է ժպտալ
քաղաքի որովայնին
վիրահատությունից մնացած հետքի պես
քիչ-քիչ բարակող
ձյուն
բոլոր հայրերը ժպտում են մեզ
հրաժեշտ բառին
այս անվերջանալի թվացող անձրևներից հետո
այս կայքէջերի շփոթեցնող մարդկանցից հետո
այս ջութակների հրաշալի համերգից հետո
գրադարանում գոռացող գրքերի լեշահոտից
ամպամած երկնքի սրտխառնուքից հետո
ձրիակերի պես ուտելուց
ծխելուց
խմելուց
հայհոյելուց հետո
ես բախվում եմ սիրո բորբոսնած պատին
իմ չսիրած տղա, ոնց կսիրեի քեզ
բառ,
իմ միակ ճշմարտություն,
ես կորցնում եմ քեզ
թուղթ, կուլ մի տուր բառս, ինչպես հողը հարազատներիս
այլապես ես գիտեմ մկնդեղի տեղը
և դեղահաբերի, որ կարող են լուծել հաշիվները սրտիս հետ
և ուր է իմ վերջին հիստերիաների ձյունը
բարձրաձայն իջնող ձյունը
որ խցանվեր կոկորդիս մեջ
հայրական ապտակի պես կամ չմարսված կերակուրի
ուր ես, բառ
հայտնվիր իմ հերթական սիրեցյալի պես ու անհետացիր`
հայտնվելու համար լուսավոր ապագայում`
բազմազավակ և ոչ երբեք ինձ հետ
ուր ես, բառ, արի ամուսնանանք, ի սեր հարազատներիս,
ես սիրում եմ քեզ, ինչպես գլխատվածը իր գլուխը
սիրում եմ քեզ, ինչպես երբեք
սիրում եմ քեզ, ինչպես հիմա
հիմա,
երբ չգիտեմ ինչ բառերով զանգել քանաքարային
ու հարցնել` ոնց է հիվանդ մայրդ
երբ չգիտեմ ինչպես ցավակցել խանջյանին
ով կորցրեց հորը ու խմում է նորից
հիմա
երբ ինքս էլ բառերի կարիք ունեմ
և գաղափար չունեմ, թե որն է ճիշտ բառերի տեղը
և մեկն էլ իմ ներսում բաժակ բաժակի ետևից դատարկում է մաղձը
և միակ հարազատս հուսահատությունն է,
էն էլ մենակ ագռավի պես նստել ծառին ու կռռում է
այլ ելք չկա, բառ, հայտնվիր
ինչպես գնդակահարության պատի տակ կանգնածի
գանգը փշրող փամփուշտը
