Articles

     Չորրորդ կուրսում, չունենալով ընտրության լայն հնարավորություն, ընտրեց այն, որով զբաղվել էլ երկար տարիներ։ Միաժամանակ չդադարելով ինքնակրթվել, վերապատրաստվել՝ հարստացնելով մասնագիտական հմտությունները նաև հոգեբանության այլ ոլորտներում։ Իրավաբան.net-ը իրավական հոգեբանության դերի, նշանակության, աշխատանքային գործիքներ հանդիսացող մատնահետքերի, ձեռագրերի, քայլվածքի և այլնի մասին զրուցել է իրավաբանական հոգեբան Արկադի Մեհրաբյանի հետ։
    
     -Պարոն Մեհրաբյան, որքանո՞վ եք կարևորում իրավական հոգեբանության դերը հանցագործությունների բացահայտման գործում։
    
     – Իրավաբանական հոգեբանությունը հանցագործությունների բացահայտման գործում ունի 50-60 տոկոսով այդ գործընթացին նպաստելու հնարավորություն: Այդ թվում և′ գործընթացի արագացում, և′ հանցագործության բացահայտում: Սակայն, կա մի այսպիսի նրբություն՝ բացահայտման գործընթաց առանց որևէ հիմքի՝ մատերիայի, գիտությունն անզոր է: Պետք է լինի հիմք, ըստ որի արդեն կարելի է թեստերի միջոցով, մատնահետքերով որոշակի արդյունք գրանցել։
    
     -Դուք նշեցիք թեստեր, մատնահետքեր, շարունակելով այս շարքը, կնշեք, թե որոնք են իրավական հոգեբանի «աշխատանքային գործիքները» ։
    
     – Ընդհանրապես հոգեբանության բոլոր մեթոդներն ու մեթոդիկաները գրեթե հիմնականում օգտագործվում է նաև իրավական հոգեբանության մեջ։ Սկսած զրույցի մեթոդից, դիտման մեթոդը, թեստավորմանը և այլն։ Ցանկացած բնագավառում, որտեղ կա մարդ, այնտեղ գոյություն ունի բնավորությունը, խառնվածքը, գործելաոճը, վարքը, հույզը, որոնք պետք է ուսումնասիրել, տեսնել դրանց կապը իրենց կատարած գործողության, գործունեության հետ։
    
     -Անցում կատարենք վերջերս մեծ հնչեղություն ստացած Ավետիսյանների սպանության ողբերգական դեպքին։ Որպես իրավական հոգեբան, կմեկնաբանե՞ք Պերմյակովի վարքագիծը, հատկապես դեպքի վայրում ուշաթափությունը։
    
     – Մանրամասնորեն չեմ ուսումնասիրել նրա ուշաթափության դեպքը։ Ծանոթ եմ այնքանով, որքանով, որ լուսաբանվել է հեռուստատեսությունով և համացանցով։ Ըստ իս՝ նա մտավոր հետամնաց է կամ ինչ–որ օլիգոֆրեմ։ Նրա մոտ ամեն ինչ նորմալ չէ, իսկ այս պարագայում նա ունակ է հանցագործություններ կատարելու։ Նա միգուցե չի համարում, որ ինքը հանցագործություն է կատարել։ Կան հոգեբանական էպիզոդներ, որոնց ժամանակ մարդիկ սպանելուց հաճույք են ստանում. նրանց մոտ ուղեղի աշխատանքը նորմալ չէ։ Այստեղ կար պաթոլիոգական, օրգանական խնդիրներ, քան հոգեբանական։ Դրանք շատ հաճախ զուգակցվում են։
    
     – Իրավական հարցերին լուծումներ տալու համար օգտագործվում է հոգեբանական գիտելիքներ։ Որքանո՞վ է այս մեխանիզմը կիրառելի մեզանում, և կհիշե՞ք դեպք, երբ իրավական հարցն իր լուծումը ստացավ հոգեբանական մեթոդների միջոցով։
    
     – Հիմնականում դա օգտագործվում է ժեստերի լեզուն կամ ստի բացահայտման դեպքերում նույն դետեկտոր կոչվածը, որը ալիքների, իմպուլսների միջոցով է բացահայտում։ Մարդն ունի միկրոէլեմենտներ, որոնք արտահայտված են դեմքի մկաններին, և միմիկաների միջոցով ակնհայտորեն կարել է որոշակի տեղեկատվություն ստանալ։ Հայաստանում քիչ է օգտագործվում։ Շատ հաճախ այլ երկրների մաքսատներում, օդանավակայաններում նստած են լինում մասնագետներ, ովքեր «կարդում են մարդկանց» ։ Գոնե առաջին հայացքից ակնհայտ բաները բացահայտվում են։ Քանի որ հնարավոր չէ ողջ ամբոխին անցկացնել դետեկտորի միջոցով, ուստի կան մասնագետներ, որ ուղղակի հայացքով հասկանում են, և ինչ-որ վտանգի դեպքում անմիջապես կանխարգելում:
    
     – Ո՞րն է առաջնային իրավական հոգեբանի համար։
    
     – Ինչպես բոլոր հոգեբանների, այնպես էլ իրավական հոգեբանի համար առաջնայինը վերլուծական մտածողությունն է։
    
     – Վերջին շրջանում մեծացել են ընտանեկան բռնությունները։ Ինչո՞վ է սա պայմանավորված։
    
     – Այդ թիվը չի աճել, որքանով որ եղել է, այնքանով էլ կա։ Միգուցե աճել է դրանց լուսաբանման թիվը։ Ընտանեկան բռնությունները միշտ էլ եղել են։ Այստեղ փոխվել է մոտեցումը, որովհետև միգուցե դարեր շարունակ հայկական ավանդական ընտանիքներում ծեծը համարվել է սիրելու նշան, դե ոչ բոլորի մոտ։ Մեզ շատ հայտնի «Մեր մանկության տանգոն» ֆիլմում ասում է. «Զա՛րկ, չես սիրում ինձ, եթե չես խփում» ։ Դրա համար այստեղ մենթալիտենտի խնդիր կա։ Երբ որ ինձ մոտ գալիս են տարբեր տարիքային խմբերի ընտանիքներ, այնպես չի, որ ավելի երիտասարդ ընտանիքներում ավելի շատ է բռնությունը։ Հիմա մարդիկ ունեն ազատ ընտրելու հնարավորություն։ Եվ եթե մի ժամանակ ամուսնացած–բաժանված լինելուց խուսափում էին, դիմանում էին բռնությանը, հիմա չեն ընդունում և վերջ։ Դրա համար բռնությունների թիվը ոչ թե շատացել է, այլ ավելի շատ է բարձրաձայնվում։
    
     – Իրավական հոգեբանի դիտանկյունից՝ ի՞նչն է հանցավոր արատ ծնողը։
    
     – Ընդհանրապես երեք գործոններ կան մարդու զարգացման, ձևավորման գործում՝ գենետիկա, դաստիարակություն և շրջակա միջավայր։ Երեքն էլ ունեն մեծ նշանակություն, չնայած գենետիկան համեմատաբար ավելի քիչ, սակայն, շատերը մեծ նշանակություն են տալիս։ Այն վերաբերում է խառնվածքային գծերին, ավելի շատ կարևորում եմ դաստիարակությունը և շրջակա մրջավայրը։ Նույն վատ միջավայր ընկնելը ևս սխալ դաստիարակության, սխալ մոտեցման արդյունք է։ Ճիշտ ուղղորդվելու դեպքում, նա չի գնա այդ քայլերին։
    
     – Կշարունակեք նախադասությունը. «Իրավական ոլորտն առանց իրավական հոգեբանության…» ։
    
     – Որոշակի առումով կլինի թերի։ Ուղղակի այդ իրավական ոլորտը մինչև հոգեբանության գիտություն դառնալը եղել է նաև առանց այդ հոգեբանության։ Բայց, բնականաբար, մեծ աճ է ապրել, որպես այդպիսին իրավական հոգեբանությունը սկսել է դառնալ գիտություն և զբաղվել նույն հանցագործների, դատավորների, դատախազների, դատապաշտպանների և այլնի հոգեբանությամբ և ուսումնասիրել նրանց կապը մեղադրյալի, պաշտպանյալի, կասկածյալի հետ։
    
     – Պարոն Մեհրաբյան, կհիշեք, թե ինչպե՞ս եղավ Ձեր մուտքն իրավական հոգեբանության ոլորտ, և ինչո՞ւ հենց իրավական, չէ՞ որ հոգեբանությունն ունի իր կիրառման բազմաթիվ բնագավառները։
    
     – Ի սկզբանե ինձ հետաքրքրել է հոգեբանությունը, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ուղեղն, իր ֆունկցիաները և այլն։ Արդյունքում ընտրեցի հոգեբանի մասնագիտությունը։ Իսկ զուտ այդպիսին մասնագիտական առումով, դա եղել է 4-րդ կուրսում, երբ կար հոգեբանության երկու ճյուղ՝ իրավաբանական և ռազմական։ Չկար այլընտրանք, որ ես ընտրեի ինչ-որ մեկը։
    
     – Երկար տարիներ է, որ հոգեբանության ոլորտում եք, իսկ ո՞վ է եղել Ձեր հոգեբանը։
    
     – Որպես անձնական հոգեբան՝ սուպերվայզեռ, շատ են եղել, բայց ոչ Հայաստանից։ Եթե կարելի է այսպես անվանել՝ հոգևոր հայր, համարում եմ Ահարոն Բեկին։ Մի անգամ առիթ հանդիսացել է նրա հետ կարճ շփում ունենալու համար։ Լավագույնը հոգեբանության պատմության մեջ համարում եմ իրեն։
    
     -Եթե ունենայիք հնարավորություն ամեն ինչ 0–ից սկսելու համար, ինչպե՞ս կվարվեիք։
    
     – Կվարվեի այնպես, ինչպես վարվել եմ մինչ հիմա՝ ընտրելով իրավական հոգեբանի մասնագիտությունը։
    
     Հարցազրույցը՝ Տիգրանուհի Հարությունյանի