Հոդվածներ

Հարցազրույց լուսանկարիչ Կարեն Միրզոյանի հետ

Կարենի լուսանկարչական նախագծերըմարդկային կյանքի պատմություններ են: Դրանց հերոսները կարող են լինելամերիկացիներ, հայեր, աբխազներ, օսեր, իրանցիներ... Մի խոսքով` մարդիկ, որոնցցավը կամ ուրախությունը հուզում է, խորապես մտածելու տեղիք է տալիս իրեն, ինչպես ինքն է ասում: Իսկ այդ ցավը կամուրախությունը նրբորեն է ցուցադրվում: Կարենը հետազոտում է միջավայրը, ապրում իր նախագծերի հերոսների պես` իր մաշկի վրա նրանց ապրումները զգալու համար: Ըստ նրա` միայն այդ դեպքում է վճռականություն ունենում լուսանկարելու: Ինչպես ինքն է նշում, բարդ ֆորմուլա է:

Ամենամեծ ուրախությունը

-Կարեն, հարցազրույցի գալու ճանապարհին մտածում էի, որ քեզ հաճախ ներկայացնում ենորպես հայտնի լուսանկարիչ, ում լուսանկարները հայտնվում են հեղինակային, հայտնիամսագրերում: Հեղինակային, հայտնի, անվանի. այս բառերը մի տեսակ վարագույրների եննման, որ ծածկում են երևույթի էությունը: Ի՞նչ ես մտածում այս «պիտակների» մասին:

-Մարդիկ կան, ովքեր սիրում են, որ հնչեն այդ անունները, մարդիկ էլ կան, որ չեն սիրում, մարդիկ էլ կան, ովքեր գիտեն, ինչպես օգտագործել դրանք: Օրինակ, ինձ մոտ տարբեր փուլեր են եղել: 5-6 տարի առաջ, երբ այդ մրցանակները շահում էի, ոչ ոք չգիտեր այդ մասին: Երբ Ամերիկա էի գնում և շփվում էի ամերիկացիների հետ, հասկացա, որ պետք է ներկայանալ ինչ-որ ձևով, որովհետև իրենք շատ են ուշադրություն դարձնում դրան:

Հետո այդ փուլն էլ անցավ, հիմա ուղղակի հասկացել եմ, որ երբ շփվում ես տարբեր մարդկանց, տարբեր կազմակերպությունների ղեկավարների, ամսագրերի խմբագիրների հետ, պետք է հասկանաս, թե ինչ ես ներկայացնում:

-Քո բոլոր շարքերում հենց այդ կոնցեպցիան կա, մարդու նուրբ հոգեբանություն: Ասենք, ինքնասպանության փորձ կատարածների մասին:

-Մի ժամանակ շատ էի խորանում այդ թեմաների մեջ: Հիմա էլ տարբեր երկրներում դեռ շարունակում եմ ինքնասպանության փորձ կատարածների շարքն անել: Բայց ամեն տարի չեմ գնում-անում, օրինակ, վերջինը նկարել եմ 3 տարի առաջ, մյուսը գուցե այս տարի կանեմ: Չեմ կարող ասել, որ երկրում կլինի, գաղտնիք է: Փնտրում եմ, թե որ երկրում ինչ ձև կարող է լինել, ինչի վրա հիմնված: Շատ ժամանակ ըստ տարածարշջանների պատմությունները նման են՝ սերը, ծնողներն ու փողը արաբական երկրներում ուրիշ թեմաներ են, կանանց մոտ խնդիրն ուրիշ է, նրանք ազատ չեն:

Թուրքիական գյուղերում մի թեմա կա, որ կուզեի նկարել, բայց դեռ չեմ պատկերացնում` ինչպես: Աղջիկները հյուր գնալուց դիտավորյալ ֆլիրտ են անում տանտիրոջ կամ տանտիրոջ տղայի հետ, որովհետև հոգնել են փակ կյանքից և դիտավորյալ անում են այդ քայլը՝ իմանալով, որ եղբայրը կամ հայրը սպանելու է իրենց:

-Հիմա էլ կա՞ այդ երևույթը:

-Հա, հիմա էլ կա:

-Օրինակ, Փամուկն իր «Ձյունը» վեպում թուրք աղջիկների շրջանում ինքնասպանության թեմանէ շոշափում: Եվ լրագրողը Կարս է գնում հատուկ այդ թեմայի համար:

-Այդ գիրքը նոր եմ սկսել կարդալ, որովհետև երկու ամիս առաջ Կարս էի գնացել, վերցրեցի գիրքը: Այս նոր նախագծի ժամանակ կարող է կապ հաստատենք Փամուկի հետ:

-Կարեն, օրինակ նկարիչեր կան, որ կտավի հետ երկխոսության մեջ են լինում, քոդեպքում լուսանկարի հետ լինո՞ւմ է այդ երկխոսությունը:

-Էդպիսի բաներ չեմ սիրում ու չեմ մտածում, բայց դա ավելի նման է քո երեխային: Ամեն մի նախագիծն անելիս երևի մոտ կես տարի կամ մի տարի մտածում եմ: Օրինակ, Լիբանանում մի նախագիծ պիտի սկսեմ, որը 2006 թ.-ից էի գտել, բայց չէի հասկանում ոնց ցույց տալ մարդկանց: Շատ լուսանկարիչների խնդիրը հենց այն է, որ երբ լավ բան են տեսնում, գնում են միանգամից նկարելու: Ինձ մոտ փոքր-ինչ այլ կերպ է. գտնում եմ, հետո սկսում եմ մշակել:

-Չես շտապում:

-Չէ, երբեք:

-Խանգարո՞ւմ է շտապողականությունը:

-Հա, ինձ պետք է ժամանակային տարածք: Գրադարանը, որ բացեցի, հիմա մի քիչ բարդ է. ամեն օր այստեղ եմ գալիս, սկսած առևտրից մինչև բյուրոկտարական բաներ (որոնք կյանքում չեմ արել) ես եմ անում: Մոտ 8 ամիս նորմալ բան չեմ նկարում, բայց գիտեմ, որ սա էլ է նորմալ: Պետք է սպասեմ այնքան, մինչև գրադարանը «ոտքի կանգնի»:

-Ի՞նչ թեմաների երբեք չես անդրադառնա:

-Կան բաներ, որոնք գիտեմ, որ չեմ կարող նկարել, օրինակ, կենդանիներին, ձկներին: Դրա համար մեծ փորձառություն է անհրաժեշտ: Չեմ մտածել կենդանիներ նկարել, բայց եթե իմանամ, որ Հայաստանում շատ են սպանում կենդանիներ, կնկարեմ, և կարող է ոչ մի կենդանի չլինել այդ նկարներում: Դրա համար ինձ պետք է գրավի թեման, իսկ կենդանիներ ունեմ ֆոտոներում, բայց կենդանիների պրոֆիլ նկարներ չեմ արել:

-Փորձե՞լ ես հասկանալ կյանքի կոնցեպտը կամ գտնել այն:

-Ոչ թե հասկացել եմ, երևի սխալ է հասկանալը, գտել եմ այն: Մի քանի տարի առաջ հասկացա, որ աշխատանքն է, շատ, խորը աշխատանքը: Շատ կարևոր է, որ քեզնից հետո քո գործը մնա: Իսկ մնալու համար պիտի խորը լինի գործը, իսկ խորը հեշտ չի լինում: