Durun lütfen yüklemiyor...

Makaleler

ԼԳԲՏ իրավունքները Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

17:10, cuma, 14 şubat, 2020
ԼԳԲՏ իրավունքները Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԼԳԲՏ իրավունքները Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

    
     Jump to navigationJump to search
ԼԳԲՏ իրավունքները ՀայաստանումԳենդերային ինքնություն/արտահայտություն Զինվորական ծառայություն Պաշտպանություն խտրականությունից Ընտանեկան իրավունքներՀարաբերությունների
     ճանաչում
Location of ԼԳԲՏ իրավունքները Հայաստանում (green)

in Europe (dark grey) – [Legend]

-
Բացահայտ արգելք չկա: Այնուամենայնիվ, ԼԳԲՏ-ի անձինք հայտնաբերվել են իրենց սեռական կողմորոշման պատճառով:
Սեռական կողմնորոշման վրա հիմնված խտրականությունը արգելող որևէ օրենք չկա
Նույնսեռ զույգերի ամուսնությունը, որոնք կատարվել են արտասահմանում, ճանաչվել են 2017 թվականից [1]

Հայաստանի Հանրապետությունում լեսբի (ուհի), գեյ, բիսեքսուալ և տրանսգենդեր (ԼԳԲՏ) համայնքի իրավունքները օրինական և սոցիալական բնագավառներում օրենսդրորեն չեն կարգավորվում։ Նույնասեռականությունը Հայաստանում 2003 թվականից ի վեր օրինական է։ Այնուամենայնիվ, չնայած այն ապաքրեականացվեց, տեղի լեսբի, գեյ, բիսեքսուալ և տրանսգենդեր (ԼԳԲՏ) քաղաքացիների իրավիճակը զգալիորեն չփոխվեց։ ԼԳԲՏ համայնքի շատ հայեր վախենում են, որ նրանք իրենց ընկերների, ընտանիքների, հասարակության կողմից կքարկոծվեն և կվտարվեն, որի պատճառը` սեռական կողմնորոշումը կամ գենդերային ինքնությունն է։ Վերջերս Հայաստանում ԼԳԲՏ համայնքը դարձել է ավելի լավ կապակցված սոցիալական լրատվամիջոցների շնորհիվ, թեև վախի զգացումը և անանունության ցանկությունը մնում են ազգային պահպանողական մշակույթի շնորհիվ։

Հոմոսեքսուալությունը մնում է տաբու թեմա՝ հայ հասարակության շատ մասերում։ 2012 թվականի ուսումնասիրության ժամանակ հայաստանցի լրագրողների 55%-ը հայտարարել է, որ նրանք կդադարեցնեն իրենց հարաբերությունները ընկերոջ կամ բարեկամների հետ, եթե նրանք պարզվեն որ գեյ են։ Բացի այդ, այս ուսումնասիրությունը պարզել է, որ հայաստանցիների 70%-ը գտնում է, որ ԼԳԲՏ համայնքը «տարօրինակ» է։ Ավելին, չկա ոչ մի իրավական պաշտպանություն ԼԳԲՏ անձանց համար, որոնց իրավունքները խախտվում են պարբերաբար։ Հայերի երիտասարդ սերունդը դեռևս աննկատելի է ԼԳԲՏ-ի բազմաթիվ խնդիրների շուրջ։

ԼԳԲՏ համայնքի շատ մարդիկ պնդում են, որ իրենց աշխատավայրում կամ իրենց ընտանիքից բռնության կոչեր են հնչում, և հետևաբար, ասում են, որ չեն բողոքարկել մարդու իրավունքների ոտնահարման կամ քրեական հանցագործությունների մասին բողոքի։

Այնուամենայնիվ, 2017 թվականից Հայաստանում ճանաչվում են նույնասեռ ամուսնությունները, որոնք կնքվել են երկրի սահմաններից դուրս։ Բացի այդ, 2011 թվականին, Հայաստանը ստորագրել է «համատեղ հայտարարություն բռնարարքներ և հարակից մարդու իրավունքների խախտումների հիման վրա սեռական կողմնորոշման և գենդերային ինքնության» Միավորված ազգերի օրենսդրությունը, դատապարտելով բռնության և խտրականության ԼԳԲՏ անձանց դեմ։

Բովանդակություն

  • 1Նույն սեռի սեռական գործունեության օրինականությունը
  • 2Նույն ամուսնության ճանաչում
  • 3Ընդունելիություն և ծնողազրկում
  • 4Խտրականության պաշտպանություն
  • 5Ռազմական ծառայություն
  • 6Կենսապայմաններ
    • 6.1Խոսքի ազատություն
    • 6.2Իրավունք թերթի միջադեպը
    • 6.3ԼԳԲՏ թեմատիկ պաստառների հետ կապված սկանդալ
  • 7Ցուցանիշներ ամբողջ Եվրոպայի հիման վրա
  • 8Ամփոփիչ աղյուսակ
  • 9Տես նաև
  • 10Ծանոթագրություններ
  • 11Արտաքին հղումներ

Նույն սեռի սեռական գործունեության օրինականությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1920-1936 թվականներին Սովետական Հայաստանի Քրեական օրենսգրքով միասեռականությունը չի պատժվում։ Սակայն 1936 թվականին ՀՀ օրենսգրքում[փա՞ստ] ավելացվում է արվամոլությունը դատապարտող 116-րդ հոդվածը (այս հոդվածով երկու անգամ՝ 1948 թվականին և 1974 թվականին դատապարտվել է կինոռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովը) ։ Միայն 2003 թվականի ապրիլի 18-ին, հաշվի առնելով մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի պահանջները, ՀՀ քրեական օրենսգրքի տվյալ հոդվածը ապաքրեականացվում է։ Եթե նախկինում նույնասեռական սեռական հարաբերության համար անձը քրեական պատասխանատվության էր ենթարկվում, ապա հիմա հանցագործություն է համարվում միայն՝ երբ կողմերից մեկի կամքին հակառակ է եղել տվյալ ակտը (ՀՀ քրեական օրենսգրքի Հոդված 139. Սեքսուալ բնույթի բռնի գործողություններ) ։

1920-1991 թվականների ընթացքում Հայաստանը Խորհրդային Միության մասն էր կազմում:

Մինչեև 2003 թվականը Հայաստանի օրենսդրությունը հետևեց նախկին Սովետական Միության Քրեական օրենսգրքի 121-րդ բաժինին, որը միայն քրեականացրել է տղամարդկանց միջև շփումները: Լեսբի և ոչ ներդաշնակ գեյերի սեռը համաձայնեցող մեծահասակների միջև օրենքում հստակ նշված չէ որպես քրեական հանցագործություն:

Քրեական օրենսգրքի հատուկ հոդվածը եղել է նույնասեռականների վերաբերյալ 116, 1936 թվականը, իսկ առավելագույն տուգանքը` 5 տարի:

2002 թվականի դեկտեմբերին, իսկ Ազգային ժողովը հաստատել է երկրի նոր Քրեական օրենսգիրքը, որտեղ հակագեյ նյութը հանվել է: 2003 թվականի օգոստոսի 1-ին Հայաստանի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը վավերացրեց այն, վերջացրեց հարավկովկասյան երկրներում գեյերի դեմ բռնությունների տասնամյակները:

1996 թվականին 7 դատական գործ է հարուցվել և 1997 թվականին 4-ը օրենքով (Amnesty International- ի 1999 թվականի Հայաստանի մասին զեկույց) ; և 1999 թվականի հունիսի 4-ին (Եվրոպայի խորհրդի Մարդու իրավունքների և իրավական հարցերի հանձնաժողովի կարծիքը, Հայաստան-Դոկ., 8756 - 2000 թվականի հունիսի 6):

2001 թվականին Տեղական իրավապաշտպան Հելսինկյան Ասոցիացիան իր կայքում տեղադրեց 20-ամյա պատմությունը: 1999 թ.-որ երիտասարդը դատապարտվել է 3 ամսվա ազատազրկման սեքսով մեկ այլ մարդու: Նա վերջին դատապարտված է 116-րդ հոդվածով: Իր ցուցմունքներում նա դատապարտել էր բանտապահների չարաշահման և վատ վերաբերմունքը, ինչպես նաև կոռումպացված դատավորը, ով կարճեց իր 1000 դոլարի կաշառքը: Իր գործի միջնորդությունը ստորագրեց Հայաստանում առաջին գեյերի դուրս գալը:

Համաձայնության տարիքը 16 է, անկախ սեռից և սեռական կողմնորոշումից:

Նույն ամուսնության ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նույն ամուսնությունը և քաղաքացիական միությունները Հայաստանում օրինական չեն և Սահմանադրությունը սահմանափակում է ամուսնությունը հակառակ սեռի զույգերի միջև միայն:

2017 թվականի հուլիսի 3-ին Արդարադատության նախարարությունը հայտարարեց, որ արտերկրում իրականացված բոլոր ամուսնությունները գործում են Հայաստանում, այդ թվում, նույն սեռի մարդկանց միջև ամուսնությունները: Սա Հայաստանին դարձրեց Էստոնիայից հետո նախկին Սովետական Միության երկրորդ երկիրը, որը ճանաչում է արտասահմանում կատարված նույնասեռ ամուսնությունները:

Ընդունելիություն և ծնողազրկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականից Հայաստանը թույլ չի տալիս նույնասեռ զույգերին ընդունել երեխաներ, և նման օրենսդրության շուրջ հայտնի բանավեճ չկա:

Խտրականության պաշտպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև Հայաստանը տարածաշրջանի առաջին ազգը որը ընդունում է 2008 թ. Դեկտեմբերին ՄԱԿ-ի սեռական կողմնորոշման և գենդերային ինքնության մասին հռչակագիրը, համաձայն 2017 թվականից, ԼԳԲՏ անձանց խտրականությունից պաշտպանող օրենսդրություն չկա: Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ Հայաստանում մարդկանց 50 տոկոսը «անտարբեր կգնա», եթե նրանք բռնություն են գործել ԼԳԲՏ անձանց դեմ, ընդգծելով ուժեղ ներդրված մշակութային հոմոֆոբիան:

Ռազմական ծառայություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Հելսինկյան Իրավունքների կոմիտեի, 2004 թվականին ներքին պաշտպանության նախարարության հրամանագիրը արդյունավետ կերպով արգելում է գեյերին տղամարդկանց ծառայել զինված ուժերում:

Կենսապայմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակահայկական գենդերային օրենքի վերացման արդյունքում Հայաստանում հայտնաբերվել է զարգացող ԼԳԲՏ իրավունքների շարժման մի շարք նշաններ։ 2003 թվականի հոկտեմբերին Երևանում հավաքվեց 15 LGBT-ի մի խումբ, որը ստեղծեց կազմակերպություն, որը սկզբում մկրտվեց GLAG-ի (Gay և Lesbian Armenian Group): Սակայն մի քանի հանդիպումից հետո մասնակիցները չկարողացան հասնել իրենց նպատակին:

1998 թվականին Նյու Յորքի հայ գիտնականների և լեսբիների հայկական ասոցիացիան հիմնադրվել է ԼԳԲՏ սփյուռքահայերին աջակցելու համար:

Ի աշնանը 2004 թ., Հուշում է այն հայտարարությամբ Արմեն Ավետիսյանը, հիմնադիր ՀԱՄ (Հայ Արիական Միաբանության առաջնորդ), ծայրահեղ աջ խմբի, որ որոշ հայ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ են եղել գեյ, տարբեր պատգամավորները նախաձեռնել բուռն բանավեճեր, որոնք հեռարձակել Հանրային հեռուստաալիքի . Խորհրդարանի անդամները հայտարարեցին, որ ցանկացած անդամ, որը գտնում է գեյ լինելը, պետք է հրաժարական տա, Ազգային ժողովի նախագահի խորհրդական Գառնիկ Իսագուլյանի կարծիքը:

2007 թվականին, Pink Armenia, մեկ այլ ՀԿ, ի հայտ է խթանել հանրային իրազեկությունը ՄԻԱՎ-ի և այլ սեռավարակների (սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակների) կանխարգելումը այլև պայքարել հիման վրա խտրականությունը սեռական կողմնորոշման: Pink- ը հետազոտություն է իրականացնում Հայաստանում ԼԳԲՏ անձանց կարգավիճակի վերաբերյալ, համագործակցելով հոմոֆոբիայի դեմ պայքարելու այլ ՀԿ-ների հետ:

2012 թ. Մայիսին կասկածյալ «Նեա նացիստները» երկու հրդեհ է բռնկվել Երևւանի կենտրոնում` գտնվող պանդոկում: Հայկական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ մայիսի 15-ին տեղի ունեցած երկրորդ հարձակման ժամանակ մի խումբ երիտասարդներ ժամը 6-ի սահմաններում ժամանել էին գեյ DIY ռոք-պանդարի մոտ, որտեղ այրեցին բարը «Ոչ ֆաշիզմը» պաստառի վրա և քանդեց նացիստական սվաստիկան պատերին: Սա արագորեն հետևեց առաջին հարձակմանը մայիսի 8-ին, երբ ռոք բուքը նետվեց Rock Pub- ի պատուհանով:

Խոսքի ազատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թ. Հայաստանի ոստիկանությունը առաջարկեց «ոչ ավանդական սեռական հարաբերություններ» և «LGBT» «քարոզչություն» իրականացնելը երիտասարդներին օրենքով նմանօրինակ օրենքում, որը նման էր ռուսական գիշերային օրենքին: Ոստիկանության մամուլի քարտուղար Աշոտ Ահարոնյանը հայտարարեց, որ օրինագիծը առաջարկել է հանրության կողմից միասեռականության տարածման վախի պատճառով: Բացի այդ, ՀԿ-ները, այդ թվում` «Pink Armenia» -ն, պնդում էին, որ դա հանրության շրջանում տարբեր հասարակական-քաղաքական հարցերից շեղելու փորձ էր: Օրինագիծը վերջապես չկարողացավ անցնել:

Իրավունք թերթի միջադեպը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014 թ. Մայիսի 17-ին «Իրավունք» թերթը լույս է տեսել մի հոդված, որտեղ նշվում էր տասնյակ մարդկանց ֆեյսբուքյան հաշիվների ցանկը Հայաստանի ԼԳԲՏ համայնքից` կոչելով նրանց «zombies» և մեղադրեց նրանց միջազգային հոմոսեքսուալ լոբբիի շահագրգռվածությունը: Այդ թերթի դատի են տվել և տեղափոխվել հայկական վերաքննիչ դատարանին, որտեղ դատավորները գտել է, որ այդ թերթը չի վիրավորել, որևէ մեկին, և հրամայել է հայցվորներին վճարել 50.000 դրամ, որպես փոխհատուցում թերթի և նրա խմբագիր Հովհաննես Գալաջյանի. Շատերը տեսնում են սա համահունչ Հայաստանի քայլ հեռու Եվրոպական Միության, քանի որ այն կողմ է քվեարկել է միանալ Եվրասիական տնտեսական միությանը հիմնականում գերակշռում է հիմնականում հոմոֆոբիկ Ռուսաստանի:

ԼԳԲՏ թեմատիկ պաստառների հետ կապված սկանդալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի մայիսի 25-ին Երևանի կենտրոնում՝ Կարապի լճի և Ֆրանսիայի հրապարակի մոտակայքում ԼԳԲՏ անձանց թեմաներով սոցիալական գովազդի պաստառներ էին հայտնվել, սակայն Երևանի քաղաքապետարանը հայտարարել էր, որ այդ պաստառները ապօրինի են և ապամոնտաժել է դրանք[2]։

2017 թվականի մայիսի 30-ին Հանրային տեղեկատվության և գիտելիքի կարիք իր հերթին հայտարարել է, որ այդ պաստառները տեղադրվել են այդ կազմակերպության պատվերով՝ 2017 թվականի մայիսի 24-ին կնքված պայմանագրի հիման վրա, համաձայն որի պաստառները պետք է գովազդային վահանակների վրա պահպանվեին մինչև 2017 թվականի հունիսի 24-ը: Կազմակերպությունը նշում է, որ պաստառների հրապարակումից 2 օր անց՝ մայիսի 27-ին, պաստառները հեռացվել են գովազդները տեղադրող կազմակերպության կողմից` առանց պատվիրատուին տեղյակ պահելու: 2017 թվականի մայիսի 27-ին՝ Երևանի քաղաքապետարանի աշխատակազմի արտաքին ձևավորման և գովազդի վարչության պետ Արազ Բաղդասարյանը իր ֆեյսբուքյան էջում նշել է, որ այդ պաստառները տեղադրված են եղել «ապօրինի» [3]:

Հանրային տեղեկատվության և գիտելիքի կարիք ՀԿ-ն հայտարարել է, որ «Երևանի քաղաքապետարանի գործունեություն գնահատում ենք որպես կամայականություն, որով վերջինս ոտնահարել է կազմակերպության և ԼԳԲՏ անձանց խոսքի ազատության իրավունքը, դրսևորել է խտրական վերաբերմունք` պայմանավորված պաստառների բովանդակությամբ» [3]:

Ցուցանիշներ ամբողջ Եվրոպայի հիման վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի տվյալներով, որոնք ամփոփվել են 2019-ին, Հայաստանը` եվրոպական 49 երկրների մեջ զբաղեցնում է 47-րդ հորիզոնականը, առաջ անցնելով միայն հարևան 2 երկրներից` Թուրքիայից և Ադրբեջանից, որոնց ցուցանիշները ամենավատն են եվրոպական երկրների շարքերում, իսկ հյուսիսային հարևան Վրաստանում հակառակ պատկերն է, նա գտնվում է 25-րդ հորիզոնականում: Ինչպես նաև 2017 թվականի Հուլիսի 3-ին ընդունվեց որոշվում որով Հայաստանից դուրց ամուսնությունները կնդունվեն երկրում ներառելով նաև գեյերի ամուսնությունը, այսպիսով Հայաստանը դարձավ Խորհրդային Միության 2-րդ երկիրը Էստոնիայից հետո, որն ընդունեց դա:


     Ըստ Rainbow Europe ի տվյալների 2016/17 Մայիս

Ըստ Rainbow Europe - ի ուսումնասիրությունների 2016 թվականի վերջի պատկերը, որում ցուցադրվում է բնակչության վերաբերմունքը ԼԳԲՏ մարդկանց մասին, ամենավատ ցուցանիշները Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի վերաբերմունքն է.

№Երկիրը%
1 Մալթա 90, 35
2 Բելգիա 73, 08
3 Լյուքսեմբուրգ 70, 40
4 Ֆինլանդիա 69, 27
5 Դանիա 67, 86
6 Նորվեգիա 67, 62
7 Պորտուգալիա 66, 35
8 Ֆրանսիա 62, 78
9 Մեծ Բրիտանիա 61, 78
10 Շվեդիա 61, 70
11 Իսպանիա 59, 98
12 Նիդերլանդներ 49, 88
13 Ավստրիա 49, 14
14 Հունաստան 49, 05
15 Գերմանիա 48, 13
16 Խորվաթիա 46, 93
17 Իռլանդիա 46, 77
18 Իսլանդիա 46, 53
19 Հունգարիա 41, 27
20 Սլովենիա 40, 37
21 Էստոնիա 37, 68
22 Մոնտենեգրո 36, 48
23 Բոսնիա և Հերցեգովինա 36, 05
24 Ալբանիա 31, 39
25 Վրաստան 30, 26
26 Սլովակիա 29, 69
27 Շվեյցարիա 29, 35
28 Կոսովո 28, 23
29 Անդորրա 27, 92
30 Սերբիա 27, 58
31 Չեխիա 26, 15
32 Լիտվա 23, 35
33 Կիպրոս 22, 68
34 Իտալիա 21, 53
35 Ուկրաինա 21, 52
36 Ռումինիա 21, 32
37 Բուլղարիա 19, 74
38 Լեհաստան 17, 76
39 Լատվիա 17, 48
40 Հյուսիսային Մակեդոնիա 15, 99
41 Մոլդովա 14, 44
42 Լիխտենշտեյն 14, 07
43 Բելառուս 13, 43
44 Սան Մարինո 13, 19
45 Մոնակո 11, 29
46 Ռուսաստան 10, 20
47 Հայաստան 6, 49
48 Թուրքիա 5, 16
49 Ադրբեջան 3, 33
    
    
Bu gönderiyi tanıtın
Makaleyi yayınlamağı hakkında bilgiler veriyoruz Basın sekreteri. Basın sekreteri projenin içinde.
Abone ol ve malalelerin yayınla:
Beğenmek
1
Beğenmemek
0
3933 | 0 | 0
Facebook