Գրեթե բոլորն այս արտահայտությունը վերագրում են Շեքսպիրի հանրահայտ հերոսին՝ խանդից կուրացած Օթելլոյին, որն սպանում է իր կնոջը՝ Դեզդեմոնային (ուրիշ ո՞վ կարող էր այդ խոսքն ասել, եթե ոչ բոլոր մավրերից ամենահայտնին՝ Շեքսպիրի մավրը): Բայց Շեքսպիրի Օթելլոն ամենևին լպիրշ չի եղել, և հաստատ կզայրանար, եթե իմանար, որ հետխորհրդային երկրներում շատ շատերի մտքով անցել է, որ ինքը կարող էր այդպիսի խոսք արտաբերել իր սիրելի կնոջը սեփական ձեռքերով սպանելուց հետո:
Մինչդեռ, այս նախադասության հեղինակը գերմանացի գրող Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլերն (1759 - 1805) է, ավելի ճշգրիտ՝ «Ֆիեսկիի դավադրությունը Ջենովայում» ողբերգության հերոսներից մեկը՝ մավրը: Ահա այս մավրը կոմս Ֆիեսկիին օգնում է կազմակերպել հանրապետականների խռովությունը Ջենովայի դոժ Դորիայի դեմ, որից հետո նրանից, շնորհակալության փոխարեն, երես են դարձնում, դուրս են նետում պալատական միջավայրից: Եվ ողբերգության այս հերոսը, տեսնելով, որ ինքն այլևս հարկավոր չէ դավադիրներին, որ նրանք սեփական նպատակներին հասնելու սոսկ գործիք են դարձրել իրեն, դառնությամբ ասում է.
«Մավրն արեց իր գործը, մավրը կարող է հեռանալ»:
Ի սկզբանե եվրոպացիները «մավր» են անվանել Պիրենեյան թերակղզու բոլոր մահմեդականներին, իսկ երբ Հյուսիսային Աֆրիկայում հայտնվել են արաբերեն խոսող և իսլամ դավանող սևամորթները, նրանց նույնպես սկսել են «մավր» անվանել: Վերոհիշյալ դարձվածքում, ամենայն հավանականությամբ, նկատի է առնված սևամորթ մավրը, մանավանդ, եթե նկատի առնենք, որ Շեքսպիրի մավրը՝ Օթելլոն, նույնպես սևամորթ է:
Հարկ է նշել, որ, որ թարգմանված այս դարձվածքի պատմությունը եզակի է: Եզակի է այն առումով, որ ո՛չ անգլերենում, ո՛չ գերմաներենում այն թևավոր խոսք չի դարձել: Այն մեջբերվել է միայն ու միայն Շիլլերի մասին խոսելիս կամ գրելիս ու որևէ ենթատեքս չի ունեցել, բայց երբ ռուսերենի է թարգմանվել, մեծ տարածում է գտել ռուսական հասարակության բոլոր շերտերում: Դարձվածքն հնչում է այն դեպքերում, երբ անհրաժեշտ է լինում ընդգծել հանձնարարությունը կատարող որևէ մեկի նկատմամբ վերաբերմունքի լպիրշությունը, ցինիզմը:
Ռուսական ժողովրդական դարձվածքաբանությունում Շիլլերի այդ դարձվածքը ոչ միայն խորն արմատներ է գցել, այլև ճյուղեր է արձակել: Օրինակ՝ այսօր էլ ռուսները պատեհ առիթի դեպքում ասում են.
«Իր գործը չարած մավրը մավր չէ»,
«Գործդ արե՞լ ես, մավր»,
«Գործդ արել ես, մավրի պես ազատ ես»:
Քաղաքական ենթատեքստում «Մավրն արեց իր գործը, մավրը կարող է հեռանալ» -ը պաշտոնատարին այլաբանորեն արված առաջարկություն է հրաժարականի դիմում գրելու մասին:
Նկարում` Շիլլերի ստեղծագործության գլխավոր հերոսներից մեկը` ջենովացի քաղաքական գործիչ Ջիովանի Լուիչի Ֆիեսկին (1522 - 1547):
