Makaleler

-Այստեղ քնել չի լինի:

Ձայնին հետևում է երկաթյա մահճակալի անախորժ ճռճռոցը, ապա սենյակը ողողվում է լույսով: Ետ եմ տանում սավանն ու քնատ նայում շուրջս: Կինս ոտքերը կախել է ներքև: Ծալ-ծալ իջնող գիշերանոցը քշտվել է՝ երևան հանելով ոսկրոտ ծնկները, ճերմակ, արևի երես չտեսած ազդրերը:

-Մոծակները կերան, -շարունակում է՝ հետն էլ եռանդով մեկ ուսը քորում, մեկ՝ սրունքը:

-Ինձ նույնպես կծում են, -ասում եմ, որերորդ անգամ դժկամորեն սրբիչն առնում ձեռքս:

Առաստաղին, պատերին խոշոր, կնճիթի զորությունը գիտցող թևավորներ են: Ոմանք հասցրել են **** արյուններս: Այդպիսիք մուգ, տռզած փոր ունեն: Սկսում եմ աջ ու ահյակ կոտորել: Սպիտակեցրած պատերն արյունից տեղ-տեղ կարմրել են:

-Քեզ լսողի օրը սա պիտի լինի:

Շարունակում եմ մոծակաջարդը, միայն թե սրբիչը հիմա առավել անվրեպ, ուժգին է իջնում նպատակակետին:

-Մեր եղած տարին մոծակներ չկային:

Առաջին անգամ ենք միասին ծովափ գալիս: Վիճելու ցանկություն, առավել ևս մտադրություն՝ չունեմ:

-Մոծակներ չկային… Ասա՝ ուշք ու միտքս ուրիշ տեղ էր:

Կանանց է ակնարկում: Բայց քո ի՞նչ գործն է: Այն ժամանակ ոչ ես էի քեզ ճանաչում, ոչ դու՝ ինձ: Դա ասում եմ մտքումս, մնացյալը՝ բարձրաձայն.

-Ոչինչ, պատուհանը փակ կպահենք, -գոցում եմ փեղկերը, մեկ անգամ ևս աչք ածում ութ քառակուսի մետրանոց մեր խցին և, թևավոր չգտնելով, անջատում լույսը:

-Հիմա էլ ուզում ես շոգի՞ց խեղդել:

Նյարդերս սկսում են տեղի տալ: Այս կնոջը գոհացնել չի լինի:

-Ուր որ է լույսը կբացվի, մի բան կմտածենք:

-Մինչև առուն ջուր գա, գորտի աչքը դուրս կգա:

Սկսվեց: Պատրաստի մտքերի մանյակը վզից կախ է: Հիմա մեկ-մեկ կհանի ու՝ առը հա, ճակատիդ: Տղա ես, դիմացիր: Ճարս ինչ, պիտի համբերեմ: Մտնում եմ ծածկոցի տակ, լռում: Անկողինը թեև մեր աչքի առաջ փոխեցին, խոնավ-խոնավ է, չնայած գիտեմ՝ առաջին օրերին է այդպես, հետո ընտելանում ես:

-Ասի՝ Յալթա գնանք:

Ի՞նչ անեմ: Պատասխանեմ՝ չի լինի, անարձագանք թողնեմ՝ ավելի վատ:

-Յալթայում մի մահճակալին հինգ ռուբլի են վերցնում:

-Հա՞, -բռնկվում է, -ասա, որ այստեղ էժան էր, դրա համար բերեցիր: Թե չէ՝ գյուղաքաղա~ք, խաղաղ երեկոնե~ր, անտա~ռ, տունը՝ ծովին մո~տ, կաթն ու հում սերը՝ առա~տ: Մեկից ձեր գյուղը գնայինք:

-Հիմա ևս նույնն եմ ասում:

-Իհարկե, միայն թե քո խոսքը լինի:

Լավագույն ելքը լռելն է, այլապես ամենօրյա վեճն ու խոսակցությունը դարձյալ ջրի երես կելնեն՝ այս անգամ նոր ապացույցներով հարստացած:

Կինս դժգոհ՝ մի կողքից մյուսն է շրջվում: Ասելիք ունի, չի դատարկվել:

-Թթվածին չկա շնչելու:

Օդը, իրոք, ծանր է, սակայն մոծակի խայթոցներն առավել անտանելի են:

-Բաց արա, շունչս կտրվեց:

Շունչ կտրվելը չգիտեմ, բայց որ հոգուդ սառցաբեկորները չեն հալվում, հաստատ է: Սա՝ մտովի իսկ բարձրաձայն՝

-Ինքդ բացիր: Ճորտատիրական իրավունքները վաղուց են վերացված, -այդուհանդերձ ձգվում, թափով դեպի ինձ եմ քաշում փեղկը, հետո.

-Մեկ էլ մոծակի անուն չլսեմ՝ քրքրեցին, կերան, լափեցին, հոշոտեցին…

Նա, երևի, զայրույթից սևացել է.

-Չլինի՞ ձայնազուրկ եմ:

-Ճիշտ այդպես: Ես քեզ ձայնի իրավունքից զրկում եմ, -ընթացքում շրմփացնում եմ ականջիս տակ տզզացող անտես մոծակին:

-Կինն ու տղամարդը հավասար իրավունքներ ունեն:

-Համաձայն չեմ: Ընտանիքում գլխավորը տղամարդն է: Դու երկրորդական նախադասություն ես:

-Համադասական:

-Երբեք: Միմիայն երկրորդական, եթե շատ պնդես, ավելի կճշտեմ՝ երկրորդական կարգի երկրորդական:

Երկուսս էլ բանասիրական կրթություն ունենք, ժամանակին լեզվի, գրականության ուսուցիչ ենք եղել, ու մեզ համար նմանակարգ զրույցները սովորական են:

Վերստին մոծակի տզզոց եմ լսում: Որտե՞ղ կկանգնի՝ ականջի՞ս, ծնոտի՞ս, ճակատի՞ս: Տագնապահար սպասում եմ: Պատերազմի ժամանակ, պիտի կարծել, ոռնոցով մոտեցող արկից զինվորներն այդչափ չեն փշաքաղվել, : Աջ ու ձախ շրմփացնում եմ՝ մեկ, երկու, երեք… Ապտակն ուշքի է բերում.

-Ի սեր Աստծո, վերջ տանք այս խոսակցությանը: Ծանոթ մարդիկ են, ի՞նչ կմտածեն մեր մասին:

-Չե՞մ տեսնում դրանց ծանոթը: Հրես, վայելիր:

Նա մարմինը վեր է նետում: Թուլացած զսպանակները հազարաձայն դժգոհում են: Մտաժապավենին այժմ փոս ընկած մահճակալ է, ցանցը որի վերուվար անելիս առնում է հատակին:

-Առավոտյան նորը կխնդրեմ՝ ծալովի: Համաձա՞յն ես:

Գոհությունն ի ցույց չի հանում, բայց խոսքի հնչերանգը փոխված է.

-Հետո էլ պիտի ասեմ՝ հանգստացա: Էս ու՞մ առանք: Աշխարհն աշխարհով, ինքը՝ հեչ, քչով բավարարվող: Չէ, չէ, ինչու՞ անհանգստացնենք. կարելի է նաև հատակին քնել:

Պատրաստի դերասանուհի: Ափսոս, միակ ունկնդիրը ես եմ: Որոշում եմ կատակի տալ.

-Քեզ ի՞նչ է եղել: Դու մեր տան թագուհին ես, -ապա չհամբերելով՝ խայթում եմ, -զուրկ կառավարման իրավունքից՝ ինչպես Անգլիայում:

-Իհարկե~, կծաղրես, ինչու՞ չէ, - բերեցիր էս անտերանոցը…

-Եղած-չեղածը չորս հարյուր ռուբլի ունենք: Հյուրանոց որտեղի՞ց գտնեմ: Չլսեցի՞ր գնացքում ինչ էին պատմում՝ հիսուն ռուբլին մինչև անձնագրի մեջ չդնես, տեղ տվող չկա:

-Ունենայիր:

-Ինչպե՞ս:

-Իմ ի՞նչ գործն է, նոր ո՞վ էր հոխորտացողը՝ տան տղամարդը ես եմ:

-Ի՞նչ ես առաջարկում՝ գողանա՞մ, կաշա՞ռք վերցնեմ:

-Եթե իմանամ, կարող ես, կասեմ՝ արա: Չգիտե՞մ՝ հենց առաջին օրը կբռնվես: Քոնը միայն խոսելն է. քեզնից փող աշխատող դուրս չի գա:

-Գոնե ես երկու հարյուր ստանում եմ, քոնն ասա:

-Երկու հարյու՞ր, դու երբևէ այդքան բերած կա՞ս:

Պահում-մահումների համա՞ր էլ պիտի պատասխան տամ:

Չի արձագանքում: Շուռ եմ գալիս: Սավանի տակով ձգվել, ոտքն է շփում: Խիղճը մեկից սկսում է տանջել:

-Կծու՞մ են:

-Քրքրեցին:

-Ոչինչ, քաղցր արյուն ունես, դրանից է: Համ էլ վրացական արտադրության մոծակներ են: Ռուսականից ինչո՞վ են պակաս:

-Ձեռ ե՞ս առնում:

-Լավությունը չի անցնում, հո, զոռով չէ՞: Լավ, խոսքս հետ եմ վերցնում:

-Քո՞նն ինչ արյուն է: Հիմա կասի՝ իշխանական:

-Ամենևին. իմը հարամ արյուն է, չեն կծի: . Որովհետև գիտեն՝ մի պուտ ****ու դեպքում դառնությունից կսատկեն:

-Լեզուդ չլինի…

-Չեմ թողնում շարունակի. խոսքի մնացյալը հայտնի է:

-Ուրեմն՝ ինձնից դժգո՞հ ես:

-Դժգոհն էլ խո՞սք է:

-Ճշմարիտն ասա՝ եթե վերստին ամուսնանալու հնարավորություն լիներ, ինձ կընտրեի՞ր:

-Քե՞զ: Մի անգամ սխալվեցի, հերիք է:

Կատակը՝ կատակ, սակայն վիրավորվում եմ: Հավանաբար, զգաց:

-Իսկ դու՞:

Հարցի աղերսագին երանգը թևաթափ է անում, այլապես գլխումս պատրաստի պատասխան կա՝ հազար կիլոմետր հեռու կփախչեի: Նեղսրտանքն անցել է, ուստի ասում եմ.

-Միմիայն քեզ: Դու իմ երազանքների մարմնացումն ես:

Չհավատաց, բայց հաճույքից հալվում է: Երևի կկամենար, որ անկողնում լինեի՝ իր հետ: Շարունակում եմ հոգեբանական ճնշումը.

-Մոծակներին կխնդրեմ քո փոխարեն միայն ինձ կծեն: Հանուն սիրո պատրաստ եմ ջերմոցումդ ողջակիզվել:

-Շատ ոգևորվեցիր: Լույսն ուր որ է կբացվի, զոհաբերության հարկ չկա:

Դրսում խավարը կաթնագույնի է փոխվում: Պատուհանից այն կողմ ուրվագծվում է թզենու սաղարթը: Քիչ անց աչքս ջոկում է կանաչ պտուղն ու լայն տերևները: Քամու նշույլ չկա: Շովափնյա բնակավայրերը միմյանց կապող մայրուղին տնից քսան քայլ է հեռու: Ժամանակ առ ժամանակ շարժիչի հռնդյուն է լսվում, ինչից հետո համակ լռությունը կրկին պարուրում է շրջապատը: Ճանապարհով երկուսը բարձրաձայն զրուցելով անցնում են: Ականջս դեռ չի ընտելացել օտար ձայներին: Ելնում եմ անկողնուց և, կնոջս մահճակալի լայնքով ձգվելով, հասնում պատուհանին: Ձկնորսության սիրահարներ են, կարթաձողերն ուսած՝ աճապարում են ծով: Մեկի հագին, չնայած օգոստոս ամիսն է, անթև բաճկոնակ կա: Ջրին չհասած՝ ճանապարհն անկյուն է կազմում, ու նրանք թփուտների միջով բացված արահետով շարունակում են իջվարել: Նոճիների շարքը թույլ չի տալիս ավելին տենել: Հայացքս ետ է գալիս, առնում կնոջս: Ներքևից վերև սևեռուն ինձ է նայում: Անցուդարձով տարված՝ չեմ նկատել հայացքը:

-Ինձնո՞վ ես հիանում:

Սիրախաղն սկսելուն, կարծես, դեմ չէ: Գլխով դրական շարժում է անում: Խցի այդ անկյունը մութ է, ու աչքերի միայն սպիտակուցներն են նկատելի:

-Գեղեցիկ տղամարդ եմ, ճի՞շտ է:

Ես դրանում համոզված եմ, այլոք՝ նույնպես, իսկ կողակիցս հինգ տարվա մեջ ոչ մի անգամ չի ընդունել բացահայտ ճշմարտությունը:

-Չէ, -ասում էև ժպտում:

Մեկ ուրիշն իմ փոխարեն չի նեղանա, բայց նրա ՝ տարիների համառությունը չարացնում է.

-Քո կարծիքով ո՞վ է ավելի գեղեցիկ, ես, թե՞ դու:

Հարյուր անգամ նույն հարցը տվել եմ: Իրականում նա առավել կանոնավոր դիմագծեր ունի, իսկ աչքերը պարզապես գերազանց են՝ նշաձև, փայլատ, բայց թե՝ ես էլ իմ արժեքը գիտեմ:

-Ես, -պատասխանում է՝ շարունակելով ժպտալ:

-Ուրեմն՝ քեզնից բարձր ճաշակ ունեմ:

Մեր ամենօրյա վեճ-զրույցներում վերջին պատասխանը նորույթ է: Ժպիտը քրքիջի է փոխվում, ու նա վրա է բերում.

-Քեզ նման եսասեր աշխարհը չի ծնել:

-Եսասեր մարդիկ ավելի բարի են: Եվ հետո՝ ես ճշմարտությունից ոչ մի քայլ չեմ շեղվել, գոնե հիմա:

-Գիտե՞ս ինչ՝ գլխիս փիլիսոփա մի կտրիր: Արդեն լուրջ է ասում, ու ես դարձյալ խոցվում եմ. փչացրեց սիրախաղը:

-Մի՞թե բնությունը քեզ կանացիություն չի շնորհել:

-Ամեն, ամեն ինչ տվել էր: Քո ձեռքն ընկնողը…

-Ուրեմն՝ դու լավն էիր, ե՞ս ավերեցի կառույցդ:

-Միայն ու միայն դու:

-Նույնը ես կարող եմ ասել, իսկ ի՞նչ եմ արել:

-Ո՞րն ասեմ՝ տունն այնտեղ է քանդվում-թափվում, մենք այստեղ ենք կոպեկ հաշվում:

-Նորի՞ց սկսեցիր: Տան մասին մոռացիր, եկել ենք հանգստանալու, -ապա չեմ համբերում: -Ի՞նչ է եղել տանը:

-Ծորակներից ջրերը վազու՞մ են - վազում են, տասը անջատիչից հինգը չի՞ աշխատում - չի աշխատում, լվացքի պարանը երեք տարի խնդրում եմ, չե՞ս սարքում -չես սարքում: Շարունակե՞մ: Մեխն անգամ չես կարողանում ուղիղ խփել:

Պատին է դեմ արել: Ներքին լարումն այն աստիճան մեծ է, որ մոռանում եմ մայր լեզվի բառը.

-Եթե այդպես էր, плотник-ի ընտրեիր, ամեն բան տեղը տեղին կաներ:

-Թե այս խելքը գլխիս լինե~ր…

Չէ, սեր-մեր ասվածը դատարկ խոսք է, ամուսնացածների հետ կապ չունի «Գոնե այգաբացը փրկենք:

-Գնանք լողանալու, -առաջակում եմ:

-Աչքս ամբողջ գիշեր չեմ կպցրել, պիտի քնեմ:

Պատուհանագոգին երկար հենվելուց դաստակներս անզգայացել են: Նստում եմ անկողնուն: Կինս ոտքերը, որպես հաշտության նշան, կողմ է տանում:

-Արի գնանք, չես զղջա: Ափին, բացի ձուկ բռնողներից, այս ժամին մարդ չի լինում: Ծովը խաղաղ-խաղաղ է, ջուրը՝ տաք: Ձկնորսները կարթաձողերն ավազի մեջ խրել սպասում են: Կլողանք խորքերը, ուր նավակներն են: Այնքան գեղեցիկ շներ են լինու~մ: Փայտ կնետենք ջուրը, կտեսնես, թե ինչպես են ատամներով բռնած բերում: ապա՝ արևագալը կդիտենք:

-Դիմացն օր շատ կա, մնա մյուս անգամ:

Մի՞թե անհնար է ոգևորել, թե՞ ես եմ անհաջող նկարագրում: Դարձյալ փորձեմ.

-Եթե ծովն իսկապես ուզում ես տեսնել, պիտի գնալ լուսաբացին և ժայրամուտի ժամանակ: Խարույկ ես վառում, նստում ավազներին: Ափին քո կրակն է, խորքում՝ ինչ-որ տեղ, խարիսխ նետած նավերի առկայծող լույսերը: Ծովը ծփում է, ալիքը լիզում ափերը…

-Միևնույն է, չեմ գա:

Ժպտում է, բայց դա դրությունը փրկել չի կարող: Գլխիս, ասես, սառը ջուր լցնեն: Վեր եմ կենում, տաբատը քաշում լողավարտիքի վրա ու՝

-Ես գնացի, բարի գիշեր: Մոծակներ արդեն չկան, կարող ես կուշտ քնել:

Պատուհանի տակով անցնելիս գլուխս ներս եմ տանում և՝

-Գեղեցիկը գնահատել սովորիր:

Հենց այդպես, թող իմանա, որ նեղսրտած եմ: Չի պատասխանում, իսկ ես թափահարելով ձեռքս՝ գնում եմ արևածագը դիմավորելու:

    

Արամ Հովհաննիսյան, «Միայնակ զիինվոր» շարքից, անթվակիր: