Durun lütfen yüklemiyor...
Logo

Haber akışına abone olun

Makaleler

«…նրանց մեջ շատ հեշտ է ներարկվում հավասարության գաղափարը»

20:22, cuma, 08 kasım, 2024
«…նրանց մեջ շատ հեշտ է ներարկվում հավասարության գաղափարը»

Նույնիսկ ցարիզմի տիրապետության ներքո ինգուշները դասակարգային բաժանում չեն ունեցել։ Նրանց սոցիալական կառուցվածքը տոհմային է եղել։ Ինգուշների կլանը կոչվել է «թեյպա» (հայերենում տարածված «թայֆա» եզրույթն արաբական ծագում ունի) ։ Ինգուշների թեյպայի բոլոր անդամներն իրավահավասար են եղել։ Կլանները գլխավորել են երեցները: Ինգուշ ժողովուրդը միշտ հպարտացել է իր հասարակության բոլոր անդամների իրավահավասարությամբ:

Այդ իրավահավասարությունը նկատել է խորհրդային գիտնական Ա. Գենկոն. «Ինգուշները, ինչպես չեչենների մեծ մասը, գրեթե ոչ մի ֆիքսված ստորաբաժանում չեն ունեցել իրենց միջավայրում, արտոնյալներ և ենթականեր չեն ունեցել»:

Իսկ խորհրդային նշանավոր պետական գործիչ Սերգեյ Կիրովը, որը կովկասյան ժողովուրդների պատմության քաջագիտակ է եղել, 1918 թվականին «Պրավդա» թերթում տպագրել է «Թերեքի ափերին (Կովկասի իրադարձությունների մասին)» հոդվածը։ Այդ հոդվածում Կիրովը գրել է. «Հարկ է նշել, որ սոցիալիզմի կարգախոսները շատ բարենպաստ հող են գտնում լեռնային որոշ ցեղերի մոտ։ Փաստն այն է, որ, օրինակ, չեչեններն ու ինգուշներն իրենց պատմության ընթացքում չգիտեին, թե ինչ է դասակարգը, և միայն վերջին տասնամյակներում նրանք ծանոթացան իրենց բուրժուազիայի հետ։ Ուստի նրանց մեջ շատ հեշտ է ներարկվում հավասարության գաղափարը» ։

Խորհրդային նշանավոր ազգագրագետ Ա.Բերժեն 1959 թվականի հրատարակել է «Չեչնիան և չեչենները» աշխատությունը, որտեղ մասնավորապես ասված է.

«Հարուստ և աղքատ չեչենների ապրելակերպի մեջ գրեթե տարբերություն չկա, մեկի առավելությունը մյուսի նկատմամբ արտահայտվում է մասամբ հագուստով, իսկ ամենից շատ՝ զենքով և ձիերով... Չեչենների սոցիալական կյանքն առանձնանում է իր կառուցվածքով՝ նահապետականությամբ և պարզությամբ, որը մենք հանդիպում ենք պարզունակ հասարակություններում…արդիականությունը դեռ չի շոշափել այդ կյանքի տարբեր ասպեկտներից որևէ մեկը: Չեչենները չունեն այն դասակարգային բաժանումները, որոնք կազմում են եվրոպական կազմակերպված հասարակությունների էությունը։ Չեչեններն իրենց փակ շրջապատում կազմում են դասակարգ՝ ազատ մարդիկ, և մենք նրանց միջև որևէ ֆեոդալական արտոնություն չենք գտնում»:

Ֆ. Բրոկհաուզի և Ի.Էֆրոնի հանրագիտարանային բառարանն էլ այսպես է բնութագրում չեչեններին.

«Իրենց անկախության ժամանակ չեչենները, ի տարբերություն չերքեզների, չգիտեին ֆեոդալական կառուցվածքը և դասակարգային բաժանումները։ Իրենց անկախ համայնքներում, որոնք ղեկավարվում էին ժողովրդական ժողովների կողմից, բոլորը բացարձակապես հավասար էին։ Մենք բոլորս «ուզդեններ» ենք (այսինքն՝ ազատ, հավասար) ասում են չեչենները։ Այս սոցիալական կազմակերպությունը (արիստոկրատիայի և հավասարության բացակայությունը) բացատրում է չեչենների անզուգական տոկունությունը ռուսների դեմ երկարատև պայքարում, պայքար, որը փառաբանում էր նրանց հերոսական մահը»:

Բրիտանական հետախուզության գործակալ Ջ. լը Կարետը 1995 թվականին հրատարակած «Մեր խաղը» գրքում գրել է

«Այնպես է ստացվել, որ ես ինգուշ եմ, որովհետև ինձ դուր է գալիս ազատության նկատմամբ նրանց տածած սերը, որովհետև նրանք երբեք չեն ունեցել ֆեոդալիզմ, արիստոկրատիա, ճորտեր, ստրուկներ, հասարակության բաժանում ավելի բարձրի և ցածրի, որովհետև նրանք սիրում են անտառներ և լեռներ են մագլցում, որովհետև նրանք իրենց կյանքի հետ վարվում են այնպես, ինչպես մենք կուզենայինք անել»:

***

«Չեչենները իշխաններ չեն ունեցել, և բոլորն իրար հավասար են եղել, և եթե պատահել է, որ նրանց մեջ հաստատվեցին բարձր դասի օտարերկրացիներ, ապա նրանք նույնպես կորցրին իրենց բարձրաշխարհիկ կարգավիճակը և հավասարվել են չեչեններին: Չեչեններն իրենց անվանում են «ուզդեն» (օզդի կամ ուզդեն) ; Այս բառը նրանց համար այլ նշանակություն ունի, քան նրանց հարևանների համար։ Վերջիններիս մեջ ուզդենիզմը բաժանված էր աստիճանների: «Ուզդեն» բառը, որը նրանք փոխառել էին իրենց հարևաններից, չեչենների մոտ նշանակում է «ազատ, ազատ, անկախ մարդ» կամ, ինչպես իրենք էին ասում, «գայլի պես ազատ» .» (բորզ-սեննա):

Նրանց հարևաններն ապրում էին իշխանական հողերում՝ ձեռք բերված իրավունքով կամ ուժով. Չեչեններն ընդհանուր հող ունեին, և եթե պատահում էր, որ նրանք հաստատվում էին իշխանական հողերում՝ հարկեր վճարելու պայմանով, ապա, ուժեղանալով, դադարեցնում էին վճարել այն և տիրում էին հողին։ Նրանք ամաչում էին վճարել այն հողի համար, որը Աստված ստեղծել էր բոլորի համար հավասարապես. «Յասակ» կոչվող հարկը վճարող լեռնային ցեղակիցները ծաղրում ու նախատում էին նրանց՝ անվանելով ստրուկներ։ Ըստ իշխանական մտածելակերպի՝ չեչենը չէր կարող իրեն ենթարկել մեկ այլ անձի, քանի որ այդ ժամանակ նրա կարգավիճակը կկորցներ իր իմաստը: Այստեղից էլ պարզ է դառնում, թե ինչու նրանք չհանդուրժեցին ոչ մի իշխանություն և չընտրեցին իրենց միջից առաջնորդների... Իրենց իրավահավասարությունն ավելի ընդգծված արտահայտելու համար չեչեններն իրենք իրենց «ասպետներ» կամ «ռազմիկներ» են անվանում»: («Չեչեն ցեղը», Ու. Լաուդաև, 1872 թ.):

Bu gönderiyi tanıtın
Makaleyi yayınlamağı hakkında bilgiler veriyoruz Basın sekreteri. Basın sekreteri projenin içinde.
Abone ol ve malalelerin yayınla:
Beğenmek
0
Beğenmemek
0
586 | 0 | 0
Facebook