Մորեգույն երկինք
Հին սիրային հուշերը նման են ամառային անսպասելի կայծակին, որոտին, որ պայթում են անհարմար ժամանակ ու անհարմար տեղում: Հետո հանգչում, թողնելով գերհաճելի վայրկյանների հիշողություն… Երևանյան երկինքը օգոստոսի վերջին օրերին մորեգույն է լինում: Հաղթանակի զբոսայգու մոտ եմ: Վարելով մեքենան նայում եմ երկնքին ու ցանկանում իջնել, կանգնել ու ավելի երկար նայել: Ցանկություն կա նաև նրան ձեռքով ողջունել, բայց ամաչում եմ մարդկանցից: Առավոտյան ութն անց է կես ու մարդ չկա, բայց… Ինչևէ: Միևնույն է խանգարում է վարելուն: Ավելի լավ է իջնեմ ու ձևացնեմ թե մեքենան փչացել է, այդպես հեշտ կլինի: Նայում եմ մորեգույն երկնքին ու տեսնում թե նա գուշակ գնչուհու նման ինչպես է խառնում ամպ-խաղաքարտերը՝իմ կյանքից հատվածները և չգիտեմ թե պահի տակ ինչ հատված կգցի ինձ: «Տեսնում ես, սա խաչի աղջիկն է, հիշու՞մ ես…» «Սա սրտի աղջիկն է, չես մոռացել չէ՞…» «Սա ագուռի աղջիկը, հը, չէ՞ր անցնում մտքովդ, որ մի օր կգա քո առաջ»: «Սա ագռավի իննանոցն է, մահվան նշան է, հակառակ կողմի դարձվածը՝ հարազատի կորուստ: Սա ի՞նչ նորություն է քո կյանքում, որ չգիտեմ նույնիսկ ես: Մի հավատա»: Հետո բղավեց. «Շրջվիր արագ, ի՞նչ ես քարացել: » Կողքս մի կին էր ու դեպի նա արագ սլացող մի մեքենա: Հասցրեցի կնոջը քաշել դեպի ինձ: Մեքենան մի հինգ սանտիմետրի վրա հեռացավ, իսկ ես հենված մնացի իմ մեքենային՝ նա էլ իմ գրկում: Կոպերս մոռացած աշխարհի ցավերն ու տագնապները իրենցով էին արել մի հրճվանք ու չէին ուզում բացվել: Սրտիս մեջ թպրտում էր հավերժի կրակով լցված մի լույս: Ես զգում էի Լույսի համը: Շուրթերիս՝ սառը ձյան հետ պայքարի ելած ու գլուխը ցցած ձնծաղիկ էր: Գրկումս, որ թաց էր արցունքներից, կարծես կրակ էր, ՝այրվում էին իմ կույս երազները: Պարզ լսեցի տիեզերքի ձայնը, տարօրինակ խորթ ու դուրեկան, որն իմ գրկում շշնջաց «Մեղա՜»: Սթափվեցի երբ մեքենայիս զուգահեռ կանգնեց ավտոտեսուչի մեքենա: - Տեղ եք գտել համբուրվելու՞, արագացրու, շարժվիր, թատրոն ես սարքել փողոցում, այ քեզ բա՜ն: Դիմացի մայթում կանգնել էին մի խումբ անցորդներ, որոնք արդեն չէին ուզում շտապել աշխատանքի ու նայում էին: Զգույշ հրեցի գրկիցս աչքերը փակ կնոջը: Նա էլ սթափվեց իմ հրելուց, բացեց աչքերը: - Ես նայում էի մորեգույն երկնքին, չհասկացա թե ինչպես… Թողնել գնալ, արդեն չէր լինի, նայողներն ավելանում էին: - Նստեք մեքենան, բոլորը մեզ են նայում: Նայեցի երկնքին: Մորեգույն երկինքը ինձ ձեռքով հրաժեշտի նշան էր անում՝ կամաց-կամաց գույնը փոխելով սովորական երկնագույնի: - Ո՞ր կողմ եք գնում, ես իջնում եմ Հերացու փողոց: - Միևնույն է, ի՞նչ տարբերություն… Ես չհասկացա, նրան ուշադիր նայել էլ չեմ կարող, հարկավոր է արագ հեռանալ: - Ինձ կներեք հա՞, լավ չստացվեց, -ասաց կինը: - Ձեր անունն ի՞նչ է: - Չգիտեմ, չեմ հիշում, ես նայում էի երկնքին, երբևէ տեսե՞լ եք մորեգույն երկինք: Վարորդների կողմից չսիրված, բայց այս անգամ լուսաֆորի փրկարար կարմիր լույս, որն ինձ հնարավորություն է տալիս ավելի ուշադիր նայելու նրան: Նայում եմ: Նստած է մտախոհ, ինչ որ բան է տանջում: - Ես այստեղից ձախ եմ գնալու, Ձեզ ու՞ր… - Ես ուզում եմ տեսնել քարե արցունքներ, դա Նորավանքի մոտ է: Ինձ կտանե՞ս այնտեղ: Տուն չեմ ուզում: - Դու այլ մոլորակի՞ց ես, - կատակեցի: - Այո, այնտեղ թողել եմ ամուսնուս, երկու աղջիկներիս ու եկել եմ…Սպիտակ թղթի վրա նկարել եմ սպիտակ ծաղիկ, որ նվիրեմ քեզ: Նկարել եմ հեքիաթ: Նկարել եմ լեգենդ: Քարե արցունքնե՞ր, չեմ հանդիպել: Միգուցե քար սրտերով մարդկանց արցունքներն են: Չեմ հասկանում: Տարօրինակ բան զգացի նրա խոսքերում, տեսքից խնամված է, կոկիկ: Կապույտ վերնազգեստով և սև շալվարով: Պայուսակ չունի: Դարչնագույն բարակ քսված շրթներկը ընդգծում է նուրբ շրթունքների գծերը: - Որտեղ եք ապրու՞մ, որ փողոցու՞մ: - Չգիտեմ փողոցի անունը, այնտեղ քիմ. մաքրում կա, աղջիկներիս շորերը այնտեղ են: Հիմա ի՞նչ են անում առանց ինձ: - Զանգիր: Հարցրու: - Հեռախոս չունեմ, հայրս վերցրել է: Համ էլ չեմ կարող, դու կզանգե՞ս, կասե՞ս որ գնում ենք քարե արցունքներ նայելու: Չէ՞: Մեքենան կանգնեցրի փողոցի աջ կողմում: Հանեցի հեռախոսս ու մեկնեցի ինձ նայող բաց կանաչ աչքերին: Առանց հայացքը թեքելու, շալվարի ետևի գրպանից հանեց ու ինձ մեկնեց մի այցեքարտ: Տղամարդու անուն ազգանուն է, ըստ գրվածի ոսկերիչ գնահատող: - Բարև ձեզ, ես… - Կարո՞ղ է Սուսաննան ձեզ հետ է, խնդրում եմ իրեն չհակաճառեք, որտե՞ղ եք: - Խանջյան-Թումանյան խաչմերուկում, նա հիվա՞նդ է: - Ես հիմա կգամ, հայրն եմ, դուք սպասեք նրա հետ, լա՞վ, մենակ չթողնեք, ես կվարձատրեմ: - Ասացեք հասցեն, ես ինքս կբերեմ, մեքենայով եմ… Երկինքը նորից կամաց կամաց փոխում էր գույնը, հիմա վարդագույն էր: Վարդագույն ամպերը հավաքվեցին, մի պտույտ արեցին առանցքների շուրջն ու սկսեցին սևանալ: - Տուն եմ ուզում, տուն, ինձ տուն տար, - սկսեց արմունկները ծալած ձեռքերով հարվածել: - Աղջիկներս կմնան անձրևի տակ: Այդպես մեքենա վարել չէի կարող: Հանգստացնել է պետք նրան: Հարվածեցի դեմքին: Ինձ հանգիստ թողեց ու ձեռքերով երեսը բռնած սկսեց արտասվել: - Դու ինձ երբե՛ք, երբե՛ք չես ապտակել, իսկ այսօր ինչու՞ …, - հեծկլտում էր: Անձրևեց: Ամողջ ճանապարհին լուռ արտասվում էր: Երբ հասանք տան մոտ, մի սպիտակահեր մարդ կանգնած էր փողոցում, անհանգիստ կանգնելուց հասկացա, որ նա է սպասում մեզ: Մոտեցավ մեքենային: Կինն իջավ ու փաթաթվեց նրան: Իջա մեքենայից ու անօգնական նայում եմ: Ամառային անձրևը մաղում էր: Ամեն մի կաթիլ դաղում էր մարմիս, ծակում, վառում, ստիպում բարձրաացնել գլուխս ու նայել երկնքին: Նայեցի: Մի մեծ սև ամպ խոժոռ նայեց ու… «Իզուր ապտակեցիր, դու խիղճ չունե՞ս…» - Ինչու՞ ես լալիս, Սուս ջան, քանի~ անգամ եմ ասել մենակ դուրս չգաս: - Անձրևից վախեցա, -ասաց աղջիկը, նայեց ինձ ու ավելի ամուր փաթաթվեց հայրական պարանոցին: Չկարողացա հրաժարվել վերև բարձրանալու հրավերից: Երեք հարկ նրանց ետևից բարձրանում էի մեղավոր քայլերով : Սուսաննան հանգստացել էր ու խռովկան երեխայի նման կուչ եկել բազկաթոռի մեջ: - Միգուցե պատշգամբու՞մ խմենք սուրճը, մաքուր օդ է և կարծես կտրվեց անիծվածը: Մնացինք երկուսով: Մոռացել էի, որ աշխատանքի եմ, չէի կարող այլ կերպ: Հայրը կիսաձայն խոսում էր: «…Չորս ամիս առաջ Կիրովականից, հարսանիքից գալուց, թոռներիցս մեկը ձեռքի տիկնիկով ետևից կատակով հարվածել էր ղեկին նստած փեսայիս գլխին: Անձրևոտ եղանակ էր: Փեսաս էլ՝ Սուսաննայի ամուսինը մի քիչ գինովցած, հանկարծակի եկած չէր կարողացել պահել ղեկը ու շուռ էին եկել ընտանիքով ձորը… Միայն աղջիկս կենդանի մնաց, այն էլ այս վիճակում …միայն ինձ է ճանաչում և մեքենան, ձեր մեքենան նույն մակնիշի է, նույն գույնի, ինչ որ մեր նախկին մեքենան: Երբ դուրս է գալիս փողոց վազում է նման մեքենաների հետևից ու կանչում…ամուսնուն, աղջիկներին»: Հայրն արտասվում էր: Անձրևը ամառային էր ու դադարեց այնպես արագ ինչպես որ սկսվել էր: Երկինքը պարզ: Օգոստոս է: Ամռան վերջին օրերը: Երկինքը նորից փոխում էր գույնը: Մորեգույնն ինչ հաճելի գույն է, որ մինչ այդ ուշադրություն չէի դարձրել: Պատշգամբ անձայն քայլերով մտավ Սուսաննան՝ հայացքը երկնքին: Ժպտում էր: - Ես պետք է գնամ, առանց այդ էլ ուշացա աշխատանքից: - Անհարմար եմ զգում, բայց ես Ձեզ պետք է…դե ինչքա՞ն, ասեք ինքներդ… Նայեցի երկար: Այդ դժբախտ մարդուն ոչինչով չէի կարող մխիթարել: Սիրտը քարի՞ց էր: Անհարմար վիճակում էր: - Կուղեկցեմ Ձեզ, միևնույն է աղբը պետք է թափեմ, գլխիցս թռել էր: - Հարկավոր չէ, ուզու՞մ եք տվեք ես կգցեմ: - Ի՞նչ եք ասում, առանց այն էլ… Բակում հրաժեշտ տվեցի այդ մարդուն ու նայեցի երկնքին: Սուսաննայի հայրը հակառակ ուղղությամբ մոտենում էր աղբարկղերին: Նայում եմ մորեգույն երկնքին ու տեսնում, թե նա գուշակ գնչուհու նման ինչպես է խառնում ամպ-խաղաքարտերը՝իմ կյանքից հատվածները և չգիտեմ թե պահի տակ ինչ հատված կգցի ինձ: «Տեսնում ե՞ս, սա խաչի աղջիկն է, հիշու՞մ ես…» «Սա սրտի աղջիկն է, չե՞ս մոռացել չէ՞…» «Սա ագուռի աղջիկը, հը՞, չէ՞ր անցնում մտքովդ, որ մի օր կգա քո առաջ: » «Սա ագռավի իննանոցն է, մահվան նշան է, հակառակ կողմի դարձվածը՝ հարազատի կորուստ: Սա ի՞նչ նորություն է քո կյանքում, որ չգիտեմ նույնիսկ ես: Մի հավատա: Հետո բղավեց. «Շրջվիր արագ ինչ ես քարացել»: Շրջվեցի: Պատշգամբի բազրիքին կանգնած էր Սուսաննան, հայացքը երկնքին, ձեռքերը պարզած առաջ: Պարզ լսեցի տիեզերքի կանչող ձայնը, տարօրինակ խորթ ու համոզիչ. «Արի~»: Կանչող ձայնն արձագանքվում էր բակում, բայց չգիտես ինչու հայրը չէր լսում: Ձեռքս մեկնեցի, որ ետ քաշեմ նրան, բայց այս անգամ հեռու էի… * * * Տարիներ են անցել: Ամեն անգամ, երբ նայում եմ ձեռքիս, որով ապտակել էի, այն դժբախտ, հիվանդ ու անմեղ կնոջը, ինձ ամեն անգամ թվում է թե ձեռքս մորեգույն է, թաթախված հարազատ մարդու արյունով: Երևանյան երկինքը օգոստոսի վերջին օրերին մորեգույն է լինում ու շատ արագ գույնը փոխում սևի: Ս.Ումառ-Հարությունյան |