Идет загрузка...
Сегодня:  Пятница, 29 Марта, 2024 года

Статьи

ԹՌՉՆԱՍԵՐԻ ՕՐԱԳՐԻՑ /իրապատումներ/

Aram Hovhannisyan
Автор:
Aram Hovhannisyan
07:06, Воскресенье, 06 Августа, 2017 года
ԹՌՉՆԱՍԵՐԻ ՕՐԱԳՐԻՑ /իրապատումներ/

Կենդանուն ընտելացնելու մարդու առաջին փորձը մշուշոտ հեռվում է: Հաջողությանը հետևել են ձախողումներ, բայց այն առ օրս շարունակվում է: Որքան հեռանում ենք բնությունից, այնքան մեծանում է նրան մերձենալու ցանկությունը. տարատեսակ բույսեր ենք աճեցնում, կենդանիներ բերում տուն, փորձում ազդել նրանց վարքի վրա: Մեկը հարմարվում է, մյուսը՝ ոչ, մեկը դա անում է հետաքրքրությունից դրդված, մյուսը՝ բարությունից և կամ՝ այդպես ավելի հարմար է, հեշտ: Երբեմն կապվում ենք, որը մի դեպքում փոխադարձ է, մեկ այլ դեպքում՝ միակողմանի, ու ավարտվում է ձանձրույթով, հիասթափությամբ, ի վերջո, բաժանմամբ: Պատահարներ են լինում չիմացությունից, բնության բերումով, որոնք շատերս ցավագին ենք տանում, մանավանդ երբ կապվածությունը փոխարկվել է սիրո…

«Թռչնասերի օրագրից» գրքույկն իրական պատումների շարք է այդ աշխարհի մասին, այնտեղ նաև ձեր ապրումներն են:


     ԾԱՆՈԹՈՒԹՅՈՒՆ

- Դե ասա՝ ո՞րն ես ուզում:

- Որը պատահի, - հայտնի կերպարի խոսքն է գալիս շուրթերիս:

Վանդակը մեծ է: Քառասուն-հիսունի չափ թութակ ծեփվել-կախվել են ճաղերից, կանգնել թառին, բույն ունեցողները ներսուդուրս են անում, մյուսները, գլուխներն անութի տակ խոթած, ննջում: Իշխողը կանաչ երանգն է: Տեսնես ո՞րն է տալու. այն անկյունի կապու՞յտը՝ մորուքին սև խալեր, թե՞ դեղնափորիկը, որը, մերիկ իմ, ոտքն այդ ու՞ր է հանել: Իսկ այս զու՞յգը, տես, ինչպես են գգվում մեկմեկու…

- Հը, չորոշեցի՞ր: Գոնե գույնն ասա:

Սուրենը ձեռքը տանում է ներս: Անասելի ժխոր է բարձրանում, թևաբախումից փետուրներ են ելնում օդ:

- Ու՞ր, ու՞ր, - ընթացքում նա փոխում է դիրքը, - չե՞ս ուզում գնալ: Տեսնում եք՝ նեղվածք է, պահելու հնար չկա: Լավ, լավ, մատս թող…

Սուրենին հինգ տարուց ավելի ճանաչում եմ: Որ անսահման բարի է, չարություն ասածը ներսում չունի, բազմիցս համոզվել եմ, բայց խոսքի տոնը, ձայնի հնչերանգը հիմա ուրիշ է. այնքա՛ն գորով կա: Մոռացել է ինձ և իր աշխարհում է, աշխարհ, հանուն որի բաժանվեց կնոջից:

- Կծիր, կծիր, թող ջղայնությունդ անցնի, սիրտդ թեթևանա: Արամ, - նա մտաբերել է ինձ, -լավ էլ խոշոր է, կլինի չորս ամսական: Իմ հաշվով՝ էգ է:

- Զգույշ, չճխլես, կապտապոչի՜կս…

Սուրենը քթի տակ ժպտում է, շեղակի ինձ նայում.

- Սիրտդ ցավե՞ց. բա որ երկար պահես։

- Ճիշտն ասա՝ դժվա՞ր ես բաժանվում:

Չի պատասխանում, ձեռքը ներս տարել, երկրորդ թութակն է հանում: Այս մեկը կանաչ է՝ մարմնով առաջինից քիչ փոքր:

- Ձագերի արուն ու էգը տարբերելը դժվար է: Եթե սխալ դուրս եկավ, չվախենաս, կփոխենք:

Երկուսի քթարմատն էլ բաց կանաչավուն է: Որքան նրա պատմածներից հիշում եմ, արուինը մուգ կապույտ է լինում, էգինը՝ շագանակագույն:

- Սուրեն, նույնն են, քույր ու եղբայր չլինե՞ն:

- Չէ, արուն մարմնով, ուշադիր նայիր, բարալիկ է, մանավանդ պոչամասը: Մի ամիս հետո կտեսնես՝ ընտիր թութակներ են դառնալու: Քույր-եղբոր հարցում մի անհանգստանա. մեկ առ մեկ ճանաչում եմ:

- Իսկ ձու՞, ե՞րբ կունենան:

- Երեք ամսից: Սովորաբար ժամկետը մեկ տարի է, բայց յոթերորդ ամսին էլ է պատահում:

Սուրենը նաև որսորդ է, ձկնորսության սիրահար: Մեր ընկերներից մեկը նրա մասին կատակով ասում է՝ ձկան չափը հարցնելիս չմոռանաք ձեռքերը կապել, այլապես թևերը որքան պարզեց, այնքան ցույց կտա:

Արդեն շեմին, չգիտես խիղճը հանգստացնելու համար, թե՞ դեմքիս ակամա ծաղկած ժպիտին ի պատասխան, արդարանում է.

- Մեծերից տալ, կներես, չեմ կարող. ձագի վրա են, ձվի:

- Այ Սուրեն, ի՞նչ կարիք կա… Չես պատկերացնի, թե երեխաներս որքան կուրախանան, ինչպես են սպասում: Տեղյակ են, որ գործից հետո քեզ հետ ժամադրվել եմ:

Ժպիտը ողողում է դեմքը.

- Եթե սիրեցիր, իսկապես թռչնասեր դարձար, ուրիշ տեսակներ էլ կտամ:

Հայացքով շնորհակալություն եմ հայտնում և, վանդակը երկու ձեռքով ամուր բռնած, դիմում սանդուղքի կողմը:

Ավստրալական թութակների անդրանիկ զույգն այսպես՝ թև թևի, հայտնվեց մեր տանը:


    

ԲՈՄ-ԲԵՆԳԵ՝ ՀՐԱՇՔ ԴԵՂ


    

Արուի կոպին գորտնուկ է հայտնվել: Առաջին օրերին հազիվ էր նկատվում, մինչևիսկ կարծում էի՝ թեփ է կպել, ուտելիքի պատառ: Հետո կոշտուկն սկսեց մեծանալ, դարձավ կանեփի չափ: Անհանգստացած՝ կիրակի գնացի թռչունների շուկա: Ուշադիր՝ մի վանդակից պրծնում, մյուսին եմ մոտենում, զննում կտուցները:

- Հինգ հազար, տես՝ ի՜նչ թութակ է:

Իմ ցավն ուրիշ է, - սա մտքումս եմ ասում, իսկ բարձրաձայն՝

- Թանկ ես ծախում:

- Թե առնես, չորսով կտամ: Գիտե՞ս՝ ի՜նչ բերող է:

Ուզում է ասել՝ բեղուն: Հայերենը որքա՛ն է խեղճացել: Առօրյա խոսք ու զրույցում ամեն մեկս, երևի, հինգ հարյուր բառ հազիվ ենք կիրառում, գործածածի կեսն էլ ռուսերեն է ու թուրքերեն:

- Մի գնա, երեք եմ իջնում, - մարդը ձեռքը վանդակն է տանում, իսկ ես գլուխս մերժողաբար տարուբերում եմ, առաջանում:

Երրորդ պտույտի ժամանակ հարցով դիմում եմ բոլոր նրանց, ովքեր աչքիս փորձառու թռչնապահ են երևում:

- Առաջին անգամ եմ լսում:

- Վիտամինի պակասից է, ծլած վարսակ կերցրու:

- Իմը միայն ծախելն է, ուրիշի հարցրու:

- Քեզ համար բժի՞շկ եմ, ինչ է։

- Վարակիչ հիվանդություն է՝ էկզեմա, բաց թող, քանի մյուսներին էլ չի վարակել:

Մարմնովս սարսուռ է անցնում: Հայացքս բարձրացնում եմ. քիչ առաջվա թութակ առաջարկողն է:

- Լավ կլինի մյուսին էլ բաց թողնես. վարակած կլինի:

- Հա՞, - խեղճացած հարցնում եմ:

- Բան եմ ասում: Ինձնից առ, տես՝ ի՜նչ թութակներ են, - նույն երգն է, միայն եղանակն է փոխել:

Շուկայում այդպես էլ կոնկրետ խորհուրդ չստացա: Ստիպված էի դիմել ընկերոջս՝ Սուրենին: Լսելուց հետո ծիծաղեց.

- Շուկայում ում տեսար, հոգով առևտրական է. դրանցից բարի խորհուրդ չսպասես:

Ապա՝ պատվիրեց Բոմ-բենգե գնել.

- Էժանագին քսուկ է, մեկ-երկու անգամը լիովին հերիք է:

Դեղն օգնեց, այն էլ՝ որչափ: Հիմա սառնարանի դռան աչքերից մեկում միշտ պահում եմ. ով իմանա, մեկ էլ տեսար նորից հայտնվեց: Կհանեմ հրաշք Բոմ-բենգեն ու… էլ ինչ էկզեմա, ինչ վարակ:


    

ԿՌԻՎ ԲՆԻ ՀԱՄԱՐ


    

Միայն օրացույցն է ասում, որ գարուն է: Դրսում ցուրտ է, քամին տարուբերում է բարդիների ցանցառ ճյուղերը, մերձակա բլրալանջերին ձյան ծվեններ կան, իսկ թութակները՝ չէ, եղանակի փոփոխությունն զգում են: Բույնը, որին ամբողջ ձմեռ ոչ ոք մոտ չգնաց, դարձել է կռվախնձոր: Կապույտն ավելի աշխույժ է, ճարպիկ, վայրկյան չի կորցնում: Բավական է Գմփոն բնից դուրս գա կեր ժողվելու, կամ Ճերմակը լքի պահակակետը, ցատկում է թառին և գլուխն անվարան տանում կլորակից ներս: Բայց թե՝ Գմփոն էլ է փոխվել, դարձել անճանաչելի: Խաղաղ, հանդարտաբարո պահվածքում նոր գիծ է հայտնվել՝ չզիջող, չներող: Մտնում է բույնը, սակայն, ի տարբերություն Կապույտի, որը թեփն իրար է տալիս, պատերը կրծում, ելնում է թառին և հայացքն անքթիթ հառում հակառակորդին, կարծես ասելիս լինի՝ նայիր, քեզնից ուժեղ եմ, մարմնեղ, խորհուրդ կտամ բույնը զիջես խաղաղությամբ, այլապես…

Կապույտի պոչն արդեն չկա, Գմփոյի քթարմատին քերծվածք է հայտնվել: Երկրորդ բույն է անհրաժեշտ՝ շտապ, հենց այսօր:

Նոր կացարանը ևս չօգնեց: Կապույտը՝ կրակի կտոր, իսկ Գմփոն՝ ծույլ, ալարկոտ, բայց անասելի համառ, առաջին բույնը «սեփականաշնորհելուց» հետո կամենում է երկրորդը ևս իրենով անել: Դա դեռ ոչինչ. ուզում է բզկտել Կապույտին: Այդ կերպ էլ կվարվեր, եթե օրը կիրակի չլիներ, ու մենք էլ պատահաբար պատշգամբում չգտնվեինք: Թերթ էի կարդում, երեխաներն ինչ-որ խաղով էին տարված:

- Հայրիկ, էլի կռվում են:

Հոդվածը հետաքրքիր է, կտրվել չեմ ուզում.

- Ոչինչ, գժտվեն էլ, հաշտվեն էլ:

Ծղրտոց է լսվում, խշրտյուն, թեփի հատիկներ են թռչում դուրս:

- Հայր, - փոքրիկների ձայնում տագնապ կա, - խեղդու՜մ է, - Սաթենիկը վախեցած՝ վրա է բերում բնի շարժական կափարիչը:

Լրագիրը շպրտելով՝ ոստնեցի: Իսկապես էլ անսովոր աղմուկ է: Բույնն ինչու՞ է շարժվում: Ձեռքս ներս եմ տանում: Նման պահերի, սովորաբար, թութակները դուրս են ճողոպրում, իսկ հիմա…

Մյուս ձեռքով լրիվ բացում եմ բնի շարժական կափարիչը: Կապույտը ոտքերը չռել, թպրտում է, իսկ Գմփոն շան պես բռնել կոկորդից, խեղդում է: Դժվարությամբ բաժանեցի. պոկ չէին գալիս: Ավելի ճշտիվ, Գմփոն զոհին դժկամությամբ զիջեց ինձ՝ ուժի զոռով:

Ստիպված՝ վանդակը միջնորմով բաժանեցի: Հիմա, ինչ խոսք, նեղվածք է, փոխարենը ծեծկռտուք չկա:


    
    

ԱՌԱՋԻՆ ՁՈՒՆ


    
    

- Հայրիկ, - Խանդութ դստերս ուրախությունն ափեափ է, - ձու՜…

Աչքերը փայլում են, հուզմունքից շնչակտուր է:

- Ո՞րը, - կրծքավանդակիս ձախակողմում ինչ-որ բան թպրտալ է սկսում:

- Կապույտը, - նա ելնում է բազմոցին, ապա նույն արագությամբ ցած գալիս.

- Պատուհանը փակեմ:

Զգուշորեն բացում եմ բնի կափարիչը: Կապույտը փքված նստել, կողքանց ինձ է հետևում: Դեմքիս է առնում աղջկաս շնչառությունը:

- Տակն է, չես հավատու՞մ:

Հայացքիցս նեղված՝ թռչունը լքում է բույնը: Վերջապե՜ս:

Առաջին ձուն՝ վեց ամսվա սպասումից հետո: Անհավատալի փոքրիկ է, վախենում եմ մինչևիսկ մատով դիպչել. հանկարծ ու կոտրվի:

Կափարիչը վրա բերելով՝ թափով գիրկս եմ առնում դստերս: Նա սեղմվում է ինձ, այտն հպում դեմքիս: Մեր կտրուկ շարժումից երկյուղած՝ արուն պատեպատ է զարկվում, իսկ Կապույտը վերստին մտնում է բույնը:

- Վերջ, էլ ոչ մի բնի բերան բացել:

- Կխրտնի, չէ՞, հայր, չի կարելի…


    

ԳԻՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՕԳՈՒՏ ՉԿԱ


    
    

Գմփոն բնից դուրս չի գալիս, ողջ օրը փքված նստում է: Տպավորությունն այնպիսին է, թե թևերի տակ առնվազն հինգ-վեց ձու կա: Խեղճ Ճերմակն սպասումից, մենակությունից գժվեց: Մեր համբերությունը, հո, հատվել է, նաև կասկած մտել մեջներս՝ ինչ-որ բան այնպես չէ: Կապույտը ձվադրեց, վեց փոքրիկ մեծացել, վարժանքի են ելնում, իսկ սրա ձուն չկա ու չկա:

- Հայրիկ, հաստատ ձուն շրջվել է:

Մորական տատի մտքերն են. նման դեպք Գյումրիում եղած ժամանակ հավերից մեկի հետ է պատահել: Տատը տաքսի է պատվիրել, թռչնին գրկած տարել չգիտեմ ում մոտ ու իրիկունը ետ եկել՝ ձուն ուղղել տված:

Երեխաները մի շաբաթ առաջ մինչևիսկ խորհրդի համար զանգեցին Գյումրի:

- Հավկիթն է շուռ եկել, - միանգամից ախտորոշեց: - Խոջա Երևան մե մարդ չկա՞, տանիք, ալբահալ շտկին: Թե չկա, հոս բերեք, հասցեն ունիմ պահած, կայարան կապրի, - հետո ամոթանք տվեց։ - Մե մաշինն ի՞նչ է, չես ճարում, - երբ վայրի հեռավորությունը պատճառ բռնելով՝ դժկամեցի: Վերջում, թե՝ - ճնճուղ Աստծո թաշկինակ է, անլեզու, անբերան, անգութ բան չենիք:

Նման կասկածի հիմք, իհարկե, չկա: Շուռ եկած ձվով թռչունը, հայտնի բան է, մեկ-երկու օրից կսատկի:

- Փորում գունդ կա, - սա արդեն կնոջս ախտորոշումն է:

Այդօրինակ մտքեր ես նմանապես ունենում եմ, սակայն Գմփոյի տեսքն ամենևին հիվանդի չէ. կտուցը՝ մաքուր, փետուրները՝ գունեղ, աչքերի փայլը, ախորժակը՝ տեղը:

Լրջորեն անհանգստանալ սկսեցի, երբ վանդակից բաց թողի: Թող մի քիչ թևերը բացվեն, - մտածեցի:

Գրեթե չէր կարողանում թռչել և հևում էր: Այդքան կարճ միջոցում հետ վարժվել, ըստ որում՝ այն աստիճան, որ ի զորու չլինի թռչել, հնարավոր չէ: Չլինի՞ իսկապես հիվանդ է, չարորակ ուռուցք-բան ունի: Սուրենին հրավիրեցի տուն: Իսկական Այբոլիտ: Թավ բեղերը սղալելուց հետո հանեց Գմփոյին, թեթևակի փչեց փորին, այնքան, որ փետուրները բացվեն, ապա՝ զգույշ շոշափեց:

- Ինչո՞վ ես կերակրում:

- Սովորական. կորեկ, արևածաղկի սերմ, վարսակ:

- Ճարպակալել է:

- Բա կախ ընկա՞ծը:

- Ճարպագունդ է, դրա համար էլ չի ածում, ձվարանն ամբողջ յուղակալել է: Շատ ես կեր տվել:

Լռեցի: Ամեն բան պարզ էր:

- Բույնն անմիջապես կհանես: Կանաչի շատ տուր և, առիթի դեպքում, թռցրու. ճարպը պիտի մաշել:

- Իսկ ձու կածի՞:

- Չեմ կարող ասել. ժամանակը ցույց կտա:


    
    

ԱՂԵՏ


    

Նոր զույգի վանդակն իմ պատրաստածն է: Թիկունքը չէի ցանցապատել: Մտածեցի՝ պատին եմ ամրացնելու, ինչու՞ զուր տեղը չարչարվեմ: Բայց, պարզվեց, կար, այն էլ որքան: Ո՞վ կմտածեր…

Առավոտյան, ամեն օրվա պես նախքան աշխատանքի գնալը, մտա պատշգամբ, որպեսզի փոխեմ ջրերը, կեր լցնեմ: Հայացքս ակամա գամվեց նոր վանդակին. պատի մեջ բավական մեծ խոռոչ էր բացվել, իսկ թութակները չկային: Կարկամել, մոտ չէի գնում: Առաջին պահ կարծեցի իրենք են ներսից բացել. թութակները նման սովորություն ունեն՝ ամեն ինչ կրծելու, պոկոտել-քրքրելու: Սակայն դա քիչ էր հավանական:

Ձեռքս ներս տարա: Դատարկություն էր: Ականջ պահեցի՝ ձեն-ձուն չկար: Այդ պահին էլ աչքս նկատեց կղկղանքի մանրահատերը: Առնետ է. վայրկենաբար ծնված միտքը մտրակի ուժ ուներ: Խեղդել է, հետո աներկյուղ ման եկել, վստահ, որ բույնը քարշ տալուց հետո անշտապ կհոշոտի:

Զայրույթից, անզորությունից չգիտեի ինչ անել: Իջեցրի պատն ի կախ վանդակը, թեթևակի վախով բլթակս հպեցի անցքին: Խուլ ձայն էր գալիս, և քամի կար: Անհավատալի էր, սակայն փաստ: Զզվելին պատի խոռոչներով հասել էր հինգերորդ հարկ, ծակել միջնորմային սալիկի, գաջի շերտն ու մտել վանդակ: Որպիսի՛ հաշվարկ, նախանձելի հոտառություն, բնազդ…

Հարկադրված՝ հարևանից ցեմենտ խնդրեցի, փշրած ապակին խառնելով շաղախին՝ ծեփեցի անցքը: Բայց էլ ի՞նչ. թռչնակները տականքին բաժին դարձան, չհասցրին բնավորվել:

Ապաբախտ զույգ…


    
    

ԹՌՉՆԱՇՈՒԿԱ


    

Ի՜նչ հետաքրքիր վայր է, չգիտեի: Հիմա ամեն կիրակի եմ գնում՝ պարտադիր, բոլոր գործերը թողած, կարիք կա, թե չկա: Հարյուր մարդ, հարյուր պահվածք, բնավորություն՝ գումարիր պահի թելադրանքը, հոգեվիճակը:

Շատերին գիտեմ, շաբաթը մեկ տեսնում եմ. նույն գործին են - առուծախ, փոխանակում… Անծանոթ դեմքերը շուտ են ջոկվում: Ահա, ամուսիններ են՝ երեխայի հետ: Տղամարդը տարիքով մեծ է, ըստ իս, առնվազն տասը տարով: Թթված դեմք ունի՝ նրանցից, որ շաբաթը մեկ են սափրվում: Հավանաբար, խոպանից նոր է եկել: Այնտեղ՝ հեռուներում թե ինչեր է արել, ուղեղ չարչրելու հարկ չկա, կարևորը նոր իրավիճակին համապատասխան հոգեփոխությունն է, որ մարդաբան չլինելու դեպքում անգամ դժվար չէ նկատել, աչք է ծակում: Դեմքին, գնացքում, թևերը թափահարելու, բեղերի ու սանրվածքի, կոշկաթելերն ագուցելու մեջ իսկ գոհություն կա իրենից (տեսեք, ինչպիսի՛ ընտանիք ունեմ):

Կինը կարճլիկ է, անմիտ կյանքից իրեն գիրության տված, հագուստ-կապուստը՝ անցած փուլ մոդայի: Երևի փողզուրկ տարիների երազանքն է իրագործել ու հիմա շերտավոր շրջազգեստում սեղմված պակասություններն առավելություն կարծելով՝ ոտքը կախ հետևում է ամուսնուն:

Սկզբում վանդակ առան՝ ամենաթանկը: Ձեռքն անփույթ գրպանը տանելը, փողի կապը հանելը գավառական ինքնուս դերասանի պարզունակ խաղ են հիշեցնում:

- Պահի, - հայրը վանդակը մեկնում է որդուն:

Նա հաստատապես ութ ամիս բացակայելուց հետո կնոջն է նույն ինքնագոհությամբ տոնավաճառ տարել՝ ընտրիր, ինչ ուզում ես: Դրանով գնել է կնոջը, ուղեղի հեռավոր ծալքերը մղել ժամանակ առ ժամանակ գլուխ բարձրացնող՝ այլ տղամարդկանց տրվելու նրա անգիտակից ցանկությունը, մինչև հաջորդ գարուն: Ու կինն առել, տունը լցրել է գորգերով, պահարանները՝ բյուրեղապակյա սկահակներով, գավաթներով, որոնց միայն արժեքն է կարևորել ունևորվելուց հետո:

Այնուհետ նրանք թութակ գնեցին՝ միանգամից չորսը, և լողարան, ամենատարբեր կերեր: Բոլորովին պատահաբար բռնեցի հոր հետ շուկա եկած երկու այլ երեխայի հայացքները. ընկճված հետևում էին գնում կատարող ընտանիքին, որը նույն հանդիսավորությամբ ուղղվեց մուտքի կողմը՝ հայրը, փոքր ինչ հետ, կինը, ապա երեխան՝ երկուսի միջև: Նրանց դրսում սպասում էր մեքենան, տանը՝ իմաստազուրկ, առերևույթ անհոգ կյանքը, օրերի անձուկ շղթան: Իսկ հոր հետ շուկա եկածները, որ սիրունիկ, ազնվադեմ աղջիկներ էին, հեռացան թութակ չգնած, մոլոր: Հայրը տանում էր դուստրերին մարդկանց միջով, ճամփա բացում նրանց համար: Փոքրիկներն ստեպ-ստեպ հետ էին նայում: Նման պահերի հայրը կռանում, ինչ-որ բան էր բացատրում՝ մատնացույց անելով երկինքը, փողոցի ծառերը: Պիտի կարծել, ազատ կյանքի, արևի տակ բոլոր արարածների հավասար իրավունքի, չարի դեմ՝ բարու, նյութի դեմ ոգու հաղթանակի մասին հերթական հեքիաթն էր հորինվում երկրի վրա՝ հրաշապատում հեքիաթը, առանց որի անհնար է այս մեղսաթաթախ, սխալաշատ աշխարհում:


    

ԾԵՐՈՒԿԻ ՄԱՀԸ


    

Սխալ՝ ճակատագրական սխալ թույլ տվի: Հետո գլխի ընկա, երբ ուշ էր, շատ ուշ: Պատճառը փորձի պակասն էր և բնավորությունս՝ ամեն բան հապճեպ, արագ, միայն թե կիսատ չմնա:

Եռահարկ վանդակը պատին կախելուց հետո, թեև վաղ էր, բույնը հանեցի և ձագերին ծնողների հետ տեղափոխեցի նոր «բնակարան»: Ի՛նչ իմանայի, որ վերջին ծնվածն ինքնուրույն ուտել դեռ ի զորու չէ: Կուրծքը, փորատակը՝ եթերագույն, պարանոցին՝ սև պուտեր, պոչը՝ կարճլիկ, մի խոսքով՝ ցուցահանդեսի բան: Կծկվում էր թառին ու ողջ օրը ննջում: Ծերուկ էի դրել անունը. աչքի մեկը խուփ, փքված պահին այնքա՜ն նման էր խոժոռ տարեցի: Եվ համառ էր: Մյուսները՝ ժիր, թառից թառ էին ցատկում, աղմկում, իսկ սա նստում էր անշարժ՝ ոչ ոքի չզիջելով տեղը: Եթե մեկնումեկին հաջողվեր ցած բերել, կտուցով կառչում էր ճաղերից, տառապագին ձգվում վեր, հասնում թառին ու դարձյալ նույնը՝ քնել…

Տեսա՝ թմբիրից չի ելնում, ասի՝ թռցնեմ, գուցե աշխուժանա, թևերը բացվեն: Թեթև էր, շատ էր թեթև, փետուր էր ու ոսկոր, իսկ քուջը դատարկ էր, կեր ամենևին չկար: Մի քանի հատիկ բերանումս թրջելով՝ դժվարությամբ կերցրի: Անհավես մի-երկու թևաբախում արեց ու՝ այդ էր, էլ փորձ չարի:

Աշխատանքից տուն գալիս առաջին գործս վանդակները մաքրելն է, ջրերը փոխելը, կերն ստուգելն ու ձեռքի հետ բակից քաղած փնջով երեքնուկը, եզան լեզուն, ավելուկը նրանց տալը: Սովորաբար զգացմունքներս թաքցնել կարողանում եմ, բայց երբ վանդակի հատակին տեսա թևերն անշարժ փռած թռչնակին… Հիմա չեմ կարող ասել, ինչ ապրեցի, հնչյունների որպիսի կապակցություն պոկվեց շուրթերիցս: Գիտեմ միայն՝ տառապում էի: Վշտացնողը նաև մյուսների, հոր ու մոր անտարբերությունն էր: Ասես, ոչինչ չէր պատահել, հատակին մեկնվածը, այս անծիր տիեզերքում իր բաժին արևը չտեսած՝ հեռացածն իրենց եղբայրը (գուցե քույրը), վերջնեկ զավակը չէր: Դարձյալ ճռվողում էին, մեկմեկու գգվում: Կարճ՝ աշխարհից բան չէր պակասել, բայց թե՝ պակասել էր, այն էլ ինչպես ու որքան:

Եվ իմ մեղքով՝ նվաստ անգետիս:


    

ԻՆՉՊԵՍ ՅՈՒՐԱՅԻՆ


    

Հարևանիս թութակները փախել էին: Վեց ձագին թողել էին անտեր ու վանդակի բաց դռնակից թռել: Անցել էր երեք ժամ, մութը վրա տվել, իսկ նրանք չկային: Ազատ ապրելու մղումը ծնողական զգացումից զորեղ էր գտնվել, ու հիմա վեց փոքրիկ, վերջինը՝ հազիվ երկօրական, կծկվել էին բնի անկյունում, որպեսզի իրարով ջերմանան:

- Մեղքի տակ մտանք, - խառնվել էր մորաքույր Սոնյան:

- Արմեն, Արտակ, ո՞րդ բաց թողեց, - մնում-մնում հարցնում էր Էլյան:

Եթե իմ ներկայությունը չլինի, երեխաները նախատինքից բացի, թերևս, անգամ ապտակ ուտեն: Նրանք առանց դրա էլ ազդված են, հատկապես փոքրը՝ Արմենը: Վախից, լարումից, թե՞ խղճի խայթից մեկ նախահարձակ է լինում, մեկ հայացքը մեխում պատուհաններից արտածված լույսի տակ տարուբերվող ծառերին, կուչուձիգ լինում պատշգամբի իշոտնուկին:

- Երեխաներին անիծելով թոչուն տուն չես բերի, -ասացի, - պետք է ելք գտնել:

- Տոտոնի ու Կլեպի տակ դնենք, - առաջարկում է Արմենը:

Վատ միտք չէ: Այսպես, թե այնպես` որբուկներին մահ է սպառնում

- Հողեմ Տոտոնիդ գլուխը, Կլեպինն էլ հետը։ Իրենց ձագերին, իբր, շատ են տեր լինում…

- Քանի՞սն են, - մոր խոսքին կարևորություն չտալով՝ դառնում եմ երեխաներին:

- Յոթ ձու ուներ, մեկը լախ դուրս եկավ, մնացին վեցը, մեկին… - հեռվից սկսում է Արմենը:

Արտակը բացում է բնի բերանը: Տարօրինակ վարք. հայրն ու մայրը գլուխները թաղել են թեփի մեջ, տափակել հատակով մեկ, իսկ երկու կույր ձագուկ ելել նրանց վրա, տոտիկ են անում։

- Երեքին ես կվերցնեմ, - նույն պահին վճռեցի: - Մերը առաջին սերունդն է՝ վեց ձագ, ևս երեքը՝ կանի ինը: Մինչևիսկ ընդունելու դեպքում հազիվ ի վիճակի լինեն պահել: Բայց պետք է ամենամեծերին ընտրել, որպեսզի տարբերությունը շատ նկատելի չլինի:

Այդպես էլ արեցինք և, պատկերացրեք, տեր եղան թե մեր թութակները, թե իրենցը. խորթություն ամենևին չդրսևորեցին:

- Հը, ո՞նց են, - հիմա ամեն հանդիպելիս մեկմեկու հարցնում ենք:

Արտակի, Արմենի պատասխանը նույնն է.

- Մեծանում են:


    
    

ՀԱՄԱ ԹԵ ՑՆՑՈՒՂ ԷՐ


    

Վաղուց վանդակները չեմ մաքրել: Սրանից լավ զբաղմու՞նք: Որոշումը կայացրել եմ, լոգարանն էլ ազատ է, մնում է պատից իջեցնել։ Գործով տարվելով՝ որոշեցի հիմնովին՝ տակից-վրայից ցնցուղել ճաղերը: Իսկ ինչու՞ չլողացնել, - անցավ մտքովս, - երկու տեսակն էլ՝ թե թութակները, թե ամադինները ջուր սիրում են: Եղանակն էլ ամառ է՝ շոգ:

Թութակները, որ սկզբում պատեպատ էին զարկվում, քիչ անց աչքերը խուփ՝ կպան վանդակի ձողերից: Պաղպաջուն ջուրը թափվում է ու թափվում, իսկ պատսպարվելու տեղ, հնար չկա: Մտովի թռչուն դարձել, նրանց փոխարեն մարդու բառուբանով մտորում եմ.

- Եթե անձրև է, տեղատարափ, հապա ու՞ր են հաստաբուն ծառերի փչակները, գոնե բամբուկներ լինեին, ստերկուլիա, ռոտանգովյան արմավենի… Ջունգլիներում, հո, այդպես է. իրենց նախնիներն այնտեղից են, սերնդե-սերունդ պատմել են, գիտեն անգամ մարդկանց՝ բույսերին դրած տարօրինակ անվանումները…

Թութակներից հետո հերթը հասնում է ամադիններին: Սրանք դիմադրություն ընդհանրապես ցույց չտալով՝ վայրկյան անց իջնում են հատակին: Թրջվել, մի բուռ են դարձել, առուն ընկած մուկը՝ օրինակ: էհ, հերիք է, թող ջուրը քաշվի, հետո կտանեմ պատշգամբ, - որոշում եմ:

Թութակները, ոչինչ, թափ են տալիս իրենց, ուղղվում: Քիչ անց ամադիններից մեկը ևս համարձակվում է բարձրանալ թառը. ընկնում է, վերստին ելնում: Միայն գլխին մազափնջիկ ունեցողն է շարունակում տզաթևած մնալ: Հապա ուժ տուր քեզ, ի՞նչ ես կուչ եկել:

Չէ, սրան քաջալերել, թևավորել չի լինի: Այ քեզ բան, ձեռքից գնում է. մեկնվել կողքի, չի շարժվում: Շտապով բացում եմ դռնակը, հանում: Պաղել է, մաշկը կապտել: Շուտ, արագ… Շնչել, արտաշնչել՝ մեկ, երկու, էլի, դարձյալ, վերստին, կրկին… Կկարողանա՞մ փրկել: Չպետք է լողացրած լինեի: Սրա փետուրները պարանոցի, կրծքի մոտ հակառակի պես սկսել էին թափվել, տեղ-տեղ վարդագույն մաշկն է: Եթե մինչիսկ հիվանդ չէ, ուրեմն՝ մարմնի ջերմությունը պահելու հնար չունի: Մերն էլ, հո, սառցաջուր է, նույնն է, թե Քառասնաջրի ակունքից խմես կամ Բյուրակնից:

Անկանոն, ընդհատ շնչառությունից գլուխս սկսում է պտտվել: Դա՝ ոչինչ: Կարևորը՝ ամադինի մարմինն սկսել է ջերմանալ, մաշկիս տակ էլ զգում եմ սրտիկի զարկերը, որոնք գնալով ուժգնանում են: Քիչ, մազ էր մնացել մնաս բարով ասի աշխարհին: Չէ, մի փոքր էլ, դեռ վաղ է հրճվելը: Ըհը, կարծես շարժվեց: Հապա մի տեսնեմ…

Բացում եմ ափս: Տեսքը խղճալի է, փետուրները՝ դեռ թաց, բայց տաք: Թռչելու փորձ չի անում, սակայն սեփական ոտքերին է կանգնած, ոչ թե մեկնվել է բռումս, ինչպես սկզբում: Վերջ, փրկված է:

Այդ համոզումով էլ վանդակը լոգարանից տարա պատշգամբ. թող արևի կենարար ճառագայթները ցնցուղեն, միայն զգույշ, հիմա էլ չարևահարվեն։ Հապա փորձիր ցատկել թառին, արիաբար, այ այդպես… Օհո, նույնիսկ ի վիճակի ես ձա՞յն հանել: Ի՞նչ, հասկացա. շնորհակալություն ես հայտնում: Չեղավ, չեղավ, ի՞նչ արի որ։ Ընդհակառակ, նախատիր, թունդ, կպչող խոսքեր ասա մեղավորիս:


    

ԽՌՈՎԿԱՆ, ԲԱՅՑ ԱՅԴՔԱ՞Ն


    
    

Ամադինների այդ տեսակին Կարմրակտուց են ասում: Խատուտիկ են, կտուցները, տոտիկները՝ կարմիր-կարմիր, ասես շրթներկ քսած լինեն, վերջում՝ լաքապատած: Առանձին վանդակում եմ պահում։ Բույնը փոքրիկ է, դիմացը լրիվ ազատ՝ նման բացօթյա պատշգամբի: Երկարացողուն չոր խոտ եմ բերել: Ես լցրեցի բույնը, իրենք մեկիկ-մեկիկ կոկեցին՝ ավելորդը շպրտելով ցած: Ասել են, որ նեղացկոտ թռչնակներ են, չեն սիրում բնին մարդ նայի, փորձի ձվերը հաշվել:

Անցել է մի քանի օր, իսկ հայտնի չէ՝ ձու ածե՞լ են: Միայն գիտեմ՝ հերթով նստում են, ավելի հաճախ՝ արուն: Որքան էլ ջանում եմ ուշադրություն չբևեռել, չի լինում: Գուցե ընդհանրապե՞ս մտադիր չեն, մեկնումեկը պակասությու՞ն ունի, ֆիզիկական արա՞տ…

Մեկ շաբաթ ևս անցավ, իսկ ծվծվոց չկա: Չէ, սա արդեն չեղավ, ինչ-որ բան այն չէ: Հարմար մի պահի, երբ երկուսն էլ դրսում էին, ձեռքս տարա վանդակն ու բույնը թեթևակի թեքեցի: Հրեն, հինգ-վեց ձու կողք-կողքի բոլորակն շարած են՝ մանրիկ, անպատկերացնելի մանրիկ: Ու էլի մեկը: Սպասիր, սա, հո, շարժվում է, նոր-նոր է կճեպից ելնում: Օյ, օյ, հազար ներողություն…

Սկզբում ամեն բան կարգին էր: Վերստին բույնը մտան: Արուն նույնիսկ նստեց, իսկ էգն անհանգիստ թռչկոտում է թառին, մտնում-ելնում: Պատշգամբից հեռացա, հուսալով՝ կխաղաղվեն:

Երկու-երեք ժամ անց վերադարձա, իբր, ի՞նչ է եղել որ: Հարևանցի նայեցի՝ կարծես բնում են: Վանդակի հատակին, որ նախորդ օրն էի մաքրել, բան տեսա: Մոտենալով՝ ուշադիր նայեցի: Տեսնեմ՝ նոր ծնված ձագն է: Անասելի վատ զգալով՝ բացեցի վանդակի դուռն ու ձեռքս ներս տարա: Դեռ կենդանի էր, բայց սառը: Գերզգույշ, որպեսզի չվնասեմ, երկու մատով մի կերպ բռնելով՝ դրի բույնը: Չհամարձակվեցի խորը հրել, ասի՝ չխրտնեն: Բայց էլ ի՞նչ. իմ սև գործն արել էի:

Մյուս ձվերից այդպես էլ ձագ դուրս չեկավ, իսկ թե առաջնեկն ինչ եղավ, չիմացա: Երկու շաբաթ անց համոզվելով, որ ցերեկներն այլևս բնին մոտ չեն գալիս, ծվծվոց չկա, հյուսածոն հանեցի: Ձվերի մի մասը սևացել էր, մյուսներն իրենք էին ծակել:

Ցայսօր ինձ չեմ ներում. ասել էին, չէ՞, զգուշացրել: Սրտի խորքում իրենցից նույնպես նեղացել եմ. հասկացա՝ նեղսիրտ, բայց այդքա՞ն: Չէ՞որ վատ մտքով չէի երկարել ձեռքս և ապա՝ կարելի՞ է մեն մի սխալի համար այդպես պատժել դիմացինին, այն էլ ինչ եղանակով, ինչ գնով՝ սեփական ձագուկին բնից շպրտելով:

Չի կարելի, ճիշտ եմ ասում, ամենևին չի կարելի:


    

ԾԼՎԼԻԿ


    

Ընկերոջս՝ Սուրենի հետ պայմանավորվել եմ հանդիպել շուկայում: Ձմեռ է, ցուրտ, մուշտակներում, վերարկուներում կուլուլված՝ մարդիկ տալիս, առնում են, սակարկում գնի շուրջ: Աչքս ընկնում է ութ-տասնամյա մի տղայի: Բարձրացրել է բաճկոնի օձիքը, վիզը ներս քաշել, բայց, միևնույն է, մրսում է: Մի ձեռքը գրպանում է, մյուսը խոթել է փեշի տակ: Ինչու՞ է մենակ, թե՞ մարդ կա հետը, ի՞նչ են գնելու: Նկատելով՝ իրեն եմ հետևում, թեքում է գլուխը, սակայն չի հեռանում:

Ցուրտ է, Սուրենն ուշանում է: Ժամանակ մեռցնելու այլ հնար չկա, ու հայացքս բազմության գլխավերևում թափառելուց հետո վերստին կանգ է առնում տղայի վրա: Նա ևս շրջվել, ինձ է հետևում: Թեթևակի ժպտում եմ, տղեկի պես աչքով անում: Թիկունքն ինձ անելով՝ մտնում է մարդկանց մեջ: Չէ, ամաչկոտ է՝ ոչ լկստվածներից:

Շուկայում պտույտ կատարելուց հետո հանկարծաբար դեմն եմ ելնում: Ձեռքը բաճկոնի փեշի տակից հանել է, ու աչքովս է ընկնում ապակե ամանը՝ մեջն անծանոթ թռչնակ:

- Ծախու՞մ ես, - վայրկյան չկորցնելու համար հարցնում եմ:

Գլուխը հակում է: Անզգույշ հարցի համար ինձ չներելով՝ շարունակում եմ.

- Ի՞նչ թռչուն է, առաջին անգամ եմ տեսնում:

Ժպտում է.

- Ծլվլիկ:

- Քո դրա՞ծ անունն է, թե…

Ուսերն է թոթվում.

- Ծլվլիկ են ասում:

- Չե՞ն թողնում պահես:

Ձայն չի հանում:

- Մա՞յրդ է դեմ:

Գլխով է անում:

- Բա ինչու՞ է մեկը: Արու է, թե՞ էգ:

- Արու, - իսկ մյուս հարցին չի պատասխանում:

- Բերանն էլ պինդ փակել ես, բա որ խեղդվի՞:

- Մեխով անցքեր եմ արել կափարիչին:

Անուշ ժպիտ ունի, անմեղ աչուկներ:

- Հիմա ի՞նչ տամ, որքա՞ն ես ասում:

- Երեք հազար:

- Էժան չե՞ս տալիս, - հանում եմ հինգ հազարանոցը: - Պահիր քեզ, մանրը չեմ ուզում:

Թղթադրամը սեղմում է բռի մեջ, մի ոտքից փոխադրվում մյուսին:

- Տխրեցիր: Մորդ գուցե համոզեի՞ր:

Տարուբերում է գլուխը: Քիչ էլ շարունակեմ, աչքերից բուռ-բուռ կթափի:

- Եթե կկարոտես, ի՞նչ ասեմ, մեր տուն արի, քեզ տարեկից երեխաներ ունեմ, կծանոթանաս, - ու տալիս եմ հասցեն, բացատրում:

Նա շարժվում է։ Հասցնում եմ գգվել, խառնել մազերը: Հիմա մոլորյալը ես եմ. ինչու՞ գնեցի, որտե՞ղ պիտի պահեմ, ի՞նչ կեր եմ տալու, մենակ կապրի՞…


    

***

- Բարի լույս: Ի՞նչ ես առել, - Սուրենն է:

- Ծլվլիկ:

Սուրենն իսկական թռչնասեր է, ամեն բանով հետաքրքրվող. սկսում է հարցերի տարափը.

- Քանիսո՞վ, ե՞րբ առար, ումի՞ց:

- Երեք հազարով: Մի երեխա էր ծախում:

- Տեսնես լակոտներին. դաշտերից, այգիներից թակարդով բռնում են, բերում շուկա, - լրջանում է:

- Ո՞նց:

- Վանդակի մեջ մեկի ոտքից թել կապած դնում են, դռնակը բաց թողնում: Ձայնի վրա խեղճերը գալիս են:

- Չէ, տղան դրանցից չէր: Ծնողները չէին թողել պահի, այլապես չէր վաճառի:

Սուրենն ամանը վերցնում է ձեռքիցս, ուշադիր նայում: Ծլվլիկը հայացքից նեղված՝ փորձում է ուղղվել, բայց անոթն այնքան նեղ է, չի կարողանում շրջվել:

- Առողջ թռչուն է՝ լավ պահած: Եվ, երևում է, մարդու սովոր:

- Հե՞շտ է ընտելանում:

- Դժվար, շատ դժվար: Մեղք է պահելը: Միայն դեղձանիկի հետ է բեղմնավորվում, ձագերն էլ սերունդ չեն տալիս:

- Իսկ նմանվում են… - չեմ հասցնում հարցը ձևակերպել:

- Էլի ծլվլիկներ են դուրս գալիս՝ միայն ավելի պայծառ գույներով: Կարմրակատար անվամբ է հայտնի։

Նորեկի համար ամադինների վանդակում տեղ գտնվեց: Սկզբում ալիքավոր թութակների մոտ թողեցի, տեսա՝ ծեծում են, դրեցի սև ամադինների վանդակը: Մի քանի օր անց ընտելացավ պայմաններին, իսկ գիշերները մտնում է բույնը, հետներն ուս-ուսի քնում՝ տաք, խաղաղիկ:

Սպասում եմ գարնան գալուն: Մտադիր եմ բաց թողնել: Որոշմանս մասին երեխաներին չեմ ասում: Դեմ կընկնեն. հասցրել են կապվել, սիրում են:

Իսկ տղան չեկավ, չերևաց: Գործի կամ թե շուկա գնալիս, կանգառում սպասելիս, ուշադիր եմ, բայց զուր: Ափսոս, չհարցրի դպրոցը, որտեղ է ապրում, ենթադրում եմ, ոչ մեր թաղում:


    

***

Պատշգամբի ճաղաշարին երկու բարալիկ մետաղաձող եմ զոդել տվել: Ջերմ օրերին վանդակները դուրս եմ հանում. թող դատապարտյալներն արև կլլեն, մարմինները տաքանա:

Այդ օրն ամադինների հերթն էր: Հինգ-տասը րոպե կլիներ, ինչ դրսում էին, բացեցի պատուհանը: Աչքս առավ վանդակին: Արևի շողերն ընկել էին բնից ներս, լուսավորել: Անմիջապես հասկացա ինչն ինչոց է: Տեղ շահելու նպատակով բույնը դրսից է ամրացվում, կափարիչն էլ ընդունված է շարժական անել, որպեսզի հարկ եղած դեպքում հնարավոր լինի մաքրել, միջամտել նրանց կենցաղին, և ահա ծլվլիկը գլխով, թևքով հավանաբար, խփել է կափարիչին, թռցրել…

Շտապով փակեցի բնի բերանը, ներս բերի վանդակը: Ծլվլիկը չկար, հասցրել էր ճողոպրել: Եթե փոքր ինչ ուշանայի, նույն ճամփով կճողոպրեին ամադինները:

Ծլվլիկի համար ուրախ էի. նա տեղական թռչուն էր, մեր պայմաններին ընտել, գարուն օրով զուգընկեր կգտնի, կվայելի իր բաժին արևը, երկնի կապույտը, խոնավ հողի, ծաղկանց բույրը, տերևների ծափծափիկը՝ քամու ժամանակ, Ազատությունը, իսկ ամադիններին փախուստի դեպքում ցավալի վերջաբան էր սպասվում. նրանք այլ՝ օտար աշխարհի ծնունդ են:

Երբ առաջնեկս կանչի վրա մոտեցավ, ու պատմեցի կատարվածի մասին, չհավատաց:

- Դիտմամբ ես բաց թողել, - ասաց, - որպեսզի փախչեն, քեզ չգիտե՞մ:

- Բա ամադիննե՞րը, հո նրանց էլ չէի՞ թողնելու:

Հասկացավ, ըմբռնելուց հետո ձայնեց.

- Ծլվլոս, որտե՜ղ ես…

Բարդիները թույլ խշշում էին, արև էր, ցածում այսուայնտեղ ժպտում էին խատուտիկները:


    

ԹՌՉՆԱՀԱՆԴԵՍ


    

Միջադեպ 1 - Թռչնասերների ընկերության հերթական ցուցահանդեսն է: Այցելուները հիմնականում երեխաներ են: Ականջիս հանկարծաբար շան հաչոց հասավ: Վանդակների շուրջ խմբվածներին շրջանցելով՝ գնացի ձայնի ուղղությամբ: Վախվորած դպրոցականները մի կողմ են գնացել, ու զգալի տարածք ազատ է: Տղան աջ ձեռքով գոտկել է աղջկա կոնքը, ձախով բռնել շան վզկապից: Կենդանին առանց դնչկալի է, հսկայամարմին, կլինի տիրոջ գոտկատեղից:

- Ձեզ ո՞վ է թույլ տվել շան հետ ցուցահանդես մտնել:

- Դու ո՞վ ես, հլա ասա՝ նոր…

- Թռչնասեր:

- Հետո ի՞նչ. ես էլ շնասեր եմ:

- Կենդանուն դուրս տարեք, չի կարելի:

- Խի՞:

- Կվախենան:

- Չլինի՞, ախպեր, դու ես վախում:

Արյունը, ինչպես նման պարագաների համար է ասված, տվեց գլուխս:

- Գնանք, - բռնում եմ դաստակից ու մյուսների համար աննկատ, բայց ուժգին հուպ տալիս:

- Աղջկա հետ եմ, - արդեն դռան մոտ ականջիս շշնջում է, իսկ հայացքում թողություն, խնդրանք կա:

Այցելուների նոր խմբի խառնված՝ հետ եմ դառնում: Առանձին թռչուններ դեռ չեն հանդարտվել. նրանց ծղրտոցը, անհանգստությունն ապրած երկյուղի նշան է:


    
    

Միջադեպ 2 - Հետճաշյա ժամ է: Տարիքով մի կին առանձնանում է դպրոցականների խառնակույտում: Դեմքին վրդովմունք կա, ինչ-որ բան է ասում՝ մատնացույց անելով վանդակները: Մոտենում եմ.

- Ի՞նչ է պատահել, տիկին:

- Ինչ պիտի լինի: Դահիճներ եք բոլորդ, բնության թշնամի: Խիղճ ասածը ձեր մեջ չկա: Բա կարելի՞ է այս անմեղ արարածներին բանտել: Բնասեր-բնապահպաններ են իրենց հռչակել, փոխանակ ասեն՝ տնաքանդ-բնաքանդներ…

Բառակարկուտ է թափում գլխիս՝ անկանգ, անհանգ: Չեմ հասցնում խոսք արտաբերել, վրա է տալիս.

- Դրանց դրած կա՜րգը՝ դասարան-դասարան են թողնում: Թռչունները կնեղվեն, - հեգնելով նմանակում է ինչ-որ մեկին: - Եթե այդքան գիտեք, բացեք, թող գնան: Ազատ ապրելու իրավունք բոլորն ունեն: Ինչպե՛ս կարելի է: Չպետք է թույլ տալ: Ես չեմ հանդուրժի, բողոքելու եմ…

- Տիկին, հանդարտվեք:

- Ոչ, իրավացին ես եմ, ճշմարտությունն իմն է:

Նա գնում է: Մոլոր հայացքս սահում է մի վանդակից մյուսը: Դեղձանիկներն ու թութակները, կեռնեխները, սերինոսները, կարմրակտուցները, լորերը, ճապոնական ու գուլդի ամադինները, մյուս-մյուսները, կատարվածին անտեղյակ, գեղգեղում են, թառից թառ թռչկոտում:

Ի՛նչ լավ է, որ նաև նման մարդիկ կան, և իրավացին հաստատապես նա է:


    

ԻՆՉԵՎԷ


    

Եղավ պահ մեր պատշգամբն իսկապես թռչնանոցի վերածվեց: Նեղվածք էր, ժխոր, ամենուր էին փետուրները, ու վանող հոտ կար: Մի օր կինս լվացքը փռելիս բաց էր թողել պատուհանը…

Մնացյալին վանդակներով հանդերձ նվիրեցի բարեկամներիս: Որոշել էի այլևս կենդանի չպահել, սակայն վերջնեկ դստերս՝ Տաթևին մերժել չկարողանալով՝ հետագայում թե ճագար բերեցի տուն, թե մուկ, թե կրիա, թե ոզնի, թե ձուկ ու թե շուն: Թեև ամառանոց ունեինք, որոշակի ազատություն էի տվել, այդու փորձանք փորձանքի ետքից էր գալիս: Շներից մեկը՝ Գուֆին, անտառ զբոսանքի տանելիս մեքենայի տակ ընկավ: Չարաճճի էր, անասելի համարձակ: Չհամբերելով՝ վազքով կտրեց մայրուղին, և սրընթաց եկող Նիվայի հարվածից տեղնուտեղն անշնչացավ: Անտառում թաղեցի, երբեմն այցում եմ: Մյուս շունը՝ Բիլբոն վզկապով ելել էր փողոց ու անհետացել: Համոզված եմ՝ մեկնումեկը տարավ, որովհետև աշխարհի ամենաբարի, ամենամիամիտ չորքոտանին էր՝ խնամված արտաքինով, և ով էլ կանչեր, մոտ կգնար, անվարան կնստեր ավտոն: Մինչ օրս երազում տեսնում եմ Գուֆիին ու Բիլբոշին:

Երկու կրիա ունեինք՝ խոշորներից, արու ու էգ: Սրանց էլ կողքի հարուստ առանձնատան պահակը տարավ: Կարծում եմ: Տեսել էր մեր պարտեզում, և աչքը վրան էր՝ գիտե՞ս շուկայում ի՛նչ լավ գին կտան, - մնում-մնում, երանությամբ շեշտում էր: Կխոստովանե՞ր, եթե հարցնեի: Ուրիշ ի՞նչ պիտի լինեին: Կրիաները, հո, թև չունե՞ն, ցանցով էլ բարձրանալ չէին կարող, ինչպես փողոցներից մեկում գտածս մայր ոզնին (թափառող շների կեր չդառնալու համար բերեցի ամառանոց), որը, ինչպես հետո պարզվեց, հղի էր և աշնանը երեք ճստլո ձագի հետ լքեց մեր այգին: Ջրային կրիա էլ ենք պահել: Հասուն ծիրանից հանած կարմրագլուխ որդերով շատ էի կերակրել, անշնչացել էին, իսկ ես գլխի չէի, թե ինչու են ջրի երեսին լռիկ մնում: Տարատեսակ ձկներն էլ մի պահի սկսեցին մեկմեկու կծոտել։ Նեղվա՞ծքն էր պատճառը, կատաղություն, մոլա՞խտ էր վրա տվել, չհասկացվեց։

Կախականջ անունով ճագարի մասին, թերևս, չպատմեմ:

Ինչևէ: Հիմա վճիռս վերջնական է․ ոչ մի պարագայում ոչ մի կենդանի՝ լինի տանու, թե վայրի, ջրային, թե ցամաքային։ Որքան էլ նրանց հանդեպ սրտացավ լինենք, հոգանք, մեղքը, ինչպես «Աստվածաշունչ» գրքում է ասվում, սեմին սպասում է և ամենաանպատեհ ժամի այցի կգա: Պատահարից հետո մենք խղճի խայթից կտվայտենք, բայց դրանից բա՞ն կփոխվի, կշնչավորվե՞ն անմեղաչուկները: Այդպես է. անգամ բնական կորստի դեպքում մոռանալ չի լինում, ինչպես շատ մոտ հարազատին։

Վստահաբար՝ երկրի երեսին յուրաքանչյուր արարած իր կենսատարածքն ունի և պետք է հարազատ միջավայրում ապրի հասանելիք կյանքը, վայելի արևաշխարհում կենալու անմեկնելի բերկրանքը: Եվ ապա՝ ազատությունը բնատուր է, անհրաժեշտ՝ ոչ միայն մարդկանց, ուստի անլեզու էակներին վանդակելն ու կամազրկելը նույնպես բռնություն են։

Գրում եմ, իսկ մտքումս փիսոն է, որին աղջիկս է վերջերս տեսել շենքերից մեկի միջանցքում խղճալի մլավելիս: Ասում է՝ բերելու եմ ամառանոց: Արդեն անուն էլ ունի ընտրած՝ Պապադուշկին։ Կկարողանա՞մ դեմ գնալ, եթե տեսնեմ:

- Անտերունչ ձագուկ է, - գութս շարժելու համար խոսքի վերջում հավելեց, - մայր չունի…

Продвижение этого поста
Статья опубликована в проекте Пресс-секретарь.
Зарегистрируйтесь и опубликуйте свои статьи.
Нравится
2
Не нравится
0
27676 | 0 | 0
Facebook