Loading...

Articles

ԻՄ ՉԾԱՂԿԱԾ ԳԱՐՈՒՆ

21:54, Saturday, 18 April, 2020
ԻՄ ՉԾԱՂԿԱԾ ԳԱՐՈՒՆ

ԻՐԱԿԱՆ ՄՈՏԻՎՆԵՐ


    

Ասում են գարունը սկիզբ է ամեն ինչի՝ կյանքի, ծիծաղի ու բերկրանքի: Հետո ասում են, թե ցավ ունես՝ գարնանը կբուժվես:

Ասում են

Բայց չեմ հավատում... Եվ ինչպե՞ս հավատամ, երբ այն գարնանամուտին ես հակառակի ականտեսը եղա…

Ախ չե՞ք հավատում, թե այդ ինչպե՞ս է, որ գարունը ցավ է սփռում ու ոչ թե սպեղանի դնում

Լավ, մի բան պատմեմ ձեզ, որից հետո ինքներդ դատեք...


    

Մի քանի տարի առաջ էր: Նորափթիթ մի գարուն աղջնակ, ձյունից էլ ճերմակ իր հարսնաշորի մեջ կարծես իր գերող ժպիտով ուզում էր հմայել բոլորին ու հավերժ դաճվել նրանց հուշերում: Իր գեղեցկադեմ փեսացուի հետ քայլեց դեպ եկեղեցի: Ու եկեղեցու զանգերի ներքո հնչեց Տեր հոր ձայնը.

-Որդյակ իմ հարս, մինչ ի մահ հնազա՞նդ ես քո ամուսնուն:

-Հնազանդ եմ, -հնչեց գեղանի հարսնացուի հեզիկ ձայնն ու արձագանք տվեց եկեղեցու պատերի ներսում:

-Որդյակ իմ փեսա, մինչ ի մահ տե՞ր ես քո կնոջը, -կրկին հնչեց Տեր հոր ձայնը:

-Տե՛ր եմ, -խրոխտ ու թավ ձայնով ասաց փեսան:

Եվ հաջորդեց «Տեր ողորմեա» -ն: Թվում էր Աստված բարեհաճ է այս նորափթիթ գարուն հարսի ու փեսայի հանդեպ: Թվում էր մի ողջ կյանք կա նրանց առջևում, որ նոր պիտի ծլեն, ծաղկեն, ծիլեր տան ու շիվեր արձակեն...

«Տեր ողորմեա» -ից հետո հնչեց դհոլ-զուռնան և հարսանեկան խնջույքը մտավ իր հունի մեջ...

Պարում էին բոլորը՝ ահել, թե ջահել, կենացներ էին ասում համատարած... Ո՞վ չէր ուրախանա, չէ՞ որ ստեղծվում էր մի նոր ընտանիք... Հատկապես, երբ փեսան մանկուց անմայր էր մեծացել... Թվում էր հիմա կինը որոշ չափով կլրացնի այդ բացը...

Եվ այստեղ էր, որ պիտի թամադան հնչեցներ մի կենաց.

-Հնչի’ր շեփոր, փչի’ր զուռնա, զարգի’ր թմբուկ, ով դու՝ փեսա, ծափերովդ քո հարսնացուին պարի կանչիր, իսկ դու՝ հարսնաքողով գեղափթիթ դիցուհի, պար արի հեզաճկուն ու նազանի, քանզի ձեր հարսանիքն է այսօր ու դուք պիտի խայտաք օվկիան դառած ձեր երջանկությունից…

Եվ հարսանիքից հետո հարսանքավորը հանգստացավ. ով գինովցած էր՝ գինովությունը մեղմացավ, ով պար գալուց հոգնած էր՝ նա ևս հանգիստ տվեց իր հոգնած ոտքերին:

Իսկ մեր հարսն ու փեսան հրաժեշտ տալով բոլորին՝ մեկնեցին իրենց կյանքը կառուցելու իրենց երջանկության օթյակում՝ բոլորից հեռու, մի գողտրիկ վայրում:

Ի՞նչ իմանային բոլորը, որ վերջին հրաժեշտն էր... Ի՞նչ իմանային հենց իրենք՝ այս նորաբողբոջ նորելուկ գարուն հարսն ու փեսան, որ համատեղ քառասուն օրվա կյանք ունեն... Եվ կրկին իրարից անբաժան, ուղիղ քառասուներորդ օրը միասին իջնելու են գերեզման...

Դե՛, ընթերցող, թե կարող ես դիմացիր ու ընթերցումդ շարունակիր…

Կյանքն անցավ իր միապաղաղ հունին: Ոտք դրեցինք գարնան շեմին ու թվաց գարունը ամենափրկիչ սպեղանի ու դեղ է մարդկանց համար: Որ իր արևի տաք շնչով և կենարար ուժով հույս ու ուժ կտա մարդկանց ապրելու:

Սակայն...

Գարնան ուղիղ չորրորդ օրն էր, բոթը խուժեց տնից տուն ու գուժեց մի նենգ լուր՝ այն հարսն ու փեսան գիշերվա կեսին, քնած լինելով, այրվել ու մոխրացել են իրենց իսկ տանը...

Դե եկ, մարդ Աստծո ու մի խենթանա...

Ոռնաց մայրն աղջկա, հայրը գլուխն առավ ափերի մեջ, իսկ տղայի հայրը դողաց անկարողութունից, որ իր որբ որդուն առանց մոր պահել մեծացրել էր, սակայն չկարողացավ պաշտպանել բնության աղետից...

Եվ դաժան է բնությունը մարդուց առավել…

Նրանց հուղարկավորության նախորեին տղայի ծննդյան օրն էր, լրանալու էր նրա քսանհինգերորդ գարունը, իսկ աղջիկն ընդամենը քսան գարուն էր ապրել:

Ու ականջիս կարծես հեռվից լսելի է նրանց հարսանիքի օրը եկեղեցում Տեր հոր խոսքերը.

-Որդյակ իմ հարս, մինչ ի մահ հնազա՞նդ ես քո ամուսնուն:

-Հնազանդ եմ, -հնչեց գեղանի հարսնացուի հեզիկ ձայնն ու արձագանք տվեց եկեղեցու պատերի ներսում:

-Որդյակ իմ փեսա, մինչ ի մահ տե՞ր ես քո կնոջը, -կրկին հնչեց Տեր հոր ձայնը:

-Տե՛ր եմ, -խրոխտ ու թավ ձայնով ասաց փեսան:

Եվ միգուցե նրանք Աստծո տաճարում իրենց տված երդումն ընկալել էին ուղիղ ու անմիջկան իմաստով, ու դրա համար էլ չուզեցին խախտել այդ երդումը և բառի բուն իմաստով մինչ ի մահ մնացին միմյանց հնազանդ ու տեր... Ապա միասին էլ թաղվեցին նույն գերեզմանում:

Այստեղ մի պահ հիշեցի Հ. Թումանյանի «Անուշ» -ին, որ խելագարված երգում էր.

«...Ինձ էլ թաղեք նրա գերեզմանում...»:

Դե, եթե կարող ես, սիրելի ընթերցող, դիմացիր… Հացի փոխարեն երակներդ մի’ կրծիր, իսկ ջրի փոխարեն արցունքդ ու արյունդ մի’ խմիր և շուրթերդ էլ մի’ արյունոտիր...

-Քսան տարի և քսանհինգ գարուն… Այդ ե՞րբ… Ինչ արագ անցան տարիները: Այո’, անցան տարիները նրանց անհոգ կյանքի: Նրանք անցան նորաբաց բուրմունքի նման, խենթ դարերի պես: Եվ անցան անդարձ, գնացին տարիները նրանց: Ու հիմա հետ ենք նայում` դատարկ չի՞ եղել արդյոք նրանց ճամփան: Նրանց անցած ճամփան հարուստ էր իրենց արցունքներով և ժպիտներով, այն հարուստ էր նաև կյանք-առեղծվածով ու գարուններով: Իսկ ինչո՞վ են գարունները հարուստ: Հույսով, հավատով ու սիրով մաքուր: Եվ գարունների հետ նրանք մեծացան և դարձան քսան ու քսանհինգ տարեկան: Ուրեմն քսան, ապա քսանհինգ գարուննե՞ր: Այո’, և դրա հետ պատանեկություն ու երիտասարդություն այնքան թանկ ու անգին, որ անցան անդարձ, բայց ախր գարունն ինչպես էլ լինի, չէ՞ որ այն սկիզբ է, որոտ ու շառաչ… Գարունը միակ խենթուկ ժպիտն է… Այն հրաշք քնքշանքն է ծաղկի, որ դուրս է գալիս քարերի տակից… Եվ ինչպե՞ս գարունը կարող է լինել քսաներորդ, կամ քսանհինգերորդ, երբ այն սկիզբ է լոկ: Իսկ ինչի՞ սկիզբ: Սկիզբ ամեն ինչի՝ հեքիաթի, երազի, կյանքի… Քսան ու քսանհինգ տարիները գարնանն էին նման, որ գուցե սկիզբն էր հույսի, սիրո, հավատի ու երազանքի…

Սկիզբն էր կյանքի…

Քսան գարուն… Քսանհինգ տարի…

Սակայն... Մոխրացան ու հոդս ցնդեցին այդ գարունները դառնալով անհույս աշուն և խորը ձմեռ, ու այլևս գարնան հույսի նշույլ էլ չկա...

Դե եկ այսքանից հետո ասա, որ գարունը ցավ է բուժում կամ այն սկիզբ է հեքիաթի, երազի, կյանքի…


    

*****


    

Ասում են՝ մարդու կյանքի տարիները նրան իմաստություն են տալիս: Ճիշտ են ասում, բայց շատ հաճախ մարդը ծնվում է այնպիսին, ինչպիսին լինում է իր ողջ կյանքում՝՝ ծնվում է տաղանդավոր և այն որևէ այլ կերպ փոխակերպել չի կարող: Ասում են՝ երբ ծնվում է, Աստված ճակատին անտես թանաքով գրում է նրա ապրելիք կյանքի տարիները, բախտը, ճակատագիրը և մի անտես կնիքով էլ այն կնիքում է, որը մարդուն ուղեկցում է իր ողջ կյանքում, բայց անտեսանելի թանաքի պատճառով կամ նրա շնորհիվ ուրիշները չեն տեսնում այդ գիրն ու կնիքը: Ասում են... Չգիտեմ որքանով է ճիշտ, քանզի ինքս ճակատագիր ասվածին այնքան էլ չեմ հավատում, բայց միգուցե այդպես է:

Տարիներ առաջ ծնվեց մի արու մանկիկ: Նա, իր ճակատի գրին համապատասխան, պիտի մեծանար որպես տաղանդաշատ պատանի, դառնար մեծ ուղեղի տեր երիտասարդ, ապա հայտնի մարդ:

Եվ մեծացավ նա: Մեծացավ ու, ինչպես ի վերուստ էր կանխորոշված, դարձավ խելացի երեխա, ուշիմ աշակերտ, տաղանդավոր ուսանող և կյանքի ու երկրի համար շատ պիտանի մարդ: Սակայն զուգահեռաբար կյանքն իր քմահաճույքները թելադրելով, թրձում էր նրան՝ անցնելով սուր շեղբ ունեցող իր թրի տակով: Փորձում էր կոտրել երիտասարդին, քմահաճ կերպով իր ուզածը թելադրել, սակայն վերջինս, որ արդեն հասուն երիտասարդ էր, միշտ պատվով էր դուրս գալիս ամեն մի փորձության միջից: Ոսկե մեդալով ավարտելով միջնակարգ դպրոցը սովորեց համալսարանում, ծառայեց Սովետական բանակում, որպես կապի դասակի հրամանատար և ստացավ կապիտանի սպայական կոչում, հետո ամուսնացավ, հայրացավ՝ ունենալով մի տղա, մի աղջիկ:

Թվում էր երջանկության համար այսքանն արդեն բավ է. ուներ իրեն սիրող ծնողներ, սիրելի ընտանիք՝ կին, երեխաներ, մտերիմ ընկերներ, սիրած աշխատանք, բայց դեռ շարունակում էր գիտական գրքեր գրել ու նոր գյուտարարությամբ զբաղվել: Նա միշտ նորանոր բարդ ու ֆիզիկամաթեմատիկական գրքեր էր գրում, ծրագրավորումներ էր անում և արժանանում տարբեր երկրների կողմից խրախուսանքների:

Սակայն կյանքը կրկին փորձեց դաղել նրան, դաջել ու իր սև թևերը փռել ֆիզիկական անկարողություն տալով նրա դեռևս նորածին՝ 3 ամսական դստրիկին։ Բայց հայր ու աղջիկ չկոտրվեցին, պայքարեցին ու հաղթեցին քինախնդիր ճակատագրին: Օ՜, նենգադավ ճակատագիր, մի՞թե ուզածդ մարդկային խրոխտ ոգին կոտրելն է, մի՞թե դու կոչված ես մարդկային ճակատագրեր խեղելու: Բայց ո՛չ, նրանք՝ հայր ու աղջիկ, իրենց եղբոր ու մայրիկի օգնությամբ, շատ փորձություներ հաղթահարեցին, շատ տեղերից պատվով, հպարտորեն ու պարզ ճակատով դուրս եկան և քայլեցին բարձր պահած գլխով:

Եվ նա, որ արդեն հասուն մարդ էր, մեծ գիտնական ու գյուտարար, սովորելով ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ասպիրանտուրայում, և հասել մինչև ավագ գիտաշխատողի կոչման, ապա Կիևի Երկրաֆիզիկայի ինստիտուտի մասնագիտական խորհրդում և պաշտպանելով գիտական թեզ՝ ստանալով ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճանի, ուներ 3 տասնյակից ավելի հեղինակած գրքեր, կրկին հեղինակած 2 մենագրություններ և մեկ տասնյակից ավելի մեթոդական աշխատանքներ, որոնք ժամանակին տպագրվել էին Հայաստանի, ԽՍՀՄ և արտասահմանյան մասնագիտական ամսագրերում ու տեղեկագրերում, իսկ ԱՊՀ երկրների ԲՈՀ-ի կողմից արժանացել է դոցենտի կոչում:

Ու արդեն 3 հրաշամանուկների (2 աղջիկ, 1 տղա) պապիկ էր՝ ամենամեծ կոչումն ու ժամանակակից լեզվով ասած՝ ստատուսը՝ ՊԱՊԻԿ:

Թվում էր այլևս տեղ չկա ցավի ու նահանջի, թվում էր ողջ կյանքում արարելով ու հաղթելով իրեն հատուկ ուժով և յուրահատուկ բարությամբ՝ հաղթե՛լ էր ճակատագիր ասվածին: Բայց չէ՛, չէր թվում, նա իրո՛ք հաղթել էր: Հաղթել ու իր ուսերին առել մի ողջ կյանքի դառնաքաղցր պատմություն: Եվ երջանիկ էր՝ վայելելով իր տարիների ցանած սերմերի պտուղները քաղելով:

Սակայն... Ի՞նչ եղավ հանկարծ... Ինչու՞ բնությունը դավադիր գտնվեց... Ու այս գարունը նրա համար չծաղկեց: Չգիտեմ, չեմ կարող ասել, քանզի դաժան է նա մարդուց առավել:

Սիրելի ընթերցող, հիշու՞մ ես, որ ասում էի, թե երբ երեխան ծնվում է՝ նրա ճակատին անտես թանաքով գրվում է նրա կյանքի ապրելիք տարիները և կնիքվում նույն անտես կնիքով:

Ահա հասավ և նրա կյանքի վերջնագիծը: Բայց... Չէ՛, դեռ վաղ է, դեռ ամանոր է և բոլորն ուրախ, զվարթ Նոր տարի են դիմավորում՝ երգ, պար, քեֆ, ուրախություն ամենուրեք, ամեն օջախում և ամեն մեկի սրտում: Ու այս օջախը, որ ամենից սրտաբաց ու հյուրասերն էր տան մեծի, այն մեծ մարդու գլխավորությամբ ու նրա օրհնությամբ՝ ևս բացառություն չէր: Սակայն այս ընտանիքում թևածում էր կրկնակի ուրախություն, քանզի ամանորը ղողանջող կեսգիշերվա 12 զանգերի ներքո այս ընտանիք թևակոխում էր մի այլ ուրախություն ևս՝ այդ մեծ մարդու, սիրված ընկերոջ, բացառիկ ամուսնու, հզոր գիտնականի, լավ ծնողի և իր էությամբ հազվագյուտ պապի ծնունդը:

-Ծնունդդ շնորհավո՛ր..., -ասում էին չորս կողմից ու գավաթներ էին զրնգացնում նրա գավաթին:

Այս տարի էլ բացռություն չէր, նա տոնում էր իր 70 ամյակը՝ մի ամբողջ փառահեղ կյանք՝ լցված ցավի, դավի, պայքարի, ժպիտի, հաղթանակների, գովեստների ու կենացների ոսկեկար պարկով: Ահա այդ արծաթափայլով պարկը լի էր բերնեբերան և այն ոսկե թելերով կապելու ժամանակը հասել էր:

Իսկ դրսում մոտենում էր գարունը: Գարուն, որ նոր կյանքի խորհրդանիշ է... Գարուն, որ ապրեցնող է... Գարուն, որ ժպտեցնող է... Գարուն, որ ջերմացնող է...

Բայց այս գարունը չծաղկեց այն ընտանիքի համար: Գարնան առաջին ամիսն էր՝ գիժ մարտը, որ իր հերթական գժությունն արեց ու... Տարավ նրան: Երբ ամիսը նոր էր կիսվել, ճիշտ դրա հաջորդ օրը խոսքը շուրթերին հանկարծ լռեց նա՝ այն հզոր մարդը, որ դեռ շատ կիսատ գործեր ուներ... Հանգիստ, բայց հավերժ փակվեցին մեծ գիտնականի աչքերը: Ինչպես ողջ կյանքում ՄԱՐԴ էր եղել մեծատառով, այդպես էլ, մարդու նման, հանգիստ ու անխռով ննջեց հավիտենական նիրհով: Անգամ մահը չհաղթեց նրան, այո՛, չա՛ր ճակատագիր, անգամ նրան տանելով դու չհաղթեցիր, քանզի նույնիսկ դագաղում նա ժպտում էր իր բարի ժպիտով ու իր կողքին լացողներին հուսադրում, թե՝ «Մի լացեք, այդպես է կարգն աշխարհի... Թե ծնվում ես, մի օր էլ պիտի գնաս, որ նոր եկող մանուկին տեղ լինի այս աշխարհում: Իսկ ես... Ես գոհ եմ իմ ճակատագրից: Դե՛, թոթափեք ձեր վիշտն ու իմ հիմնած և թողած ավանդույթները շարունակելով՝ իմ չապրած կյանքը դուք ապրեք ու իմ կիսատն էլ դուք շարունակեք ու ավարտեք...»:

Դրսում գարուն էր, իսկ այն պատուհաններից ներս... Նորից ձմեռ իջավ: Ու կամա, թե ակամա ականջիս հնչեցին մեծն Պարույր Սևակի տողերը՝ «Գարուն ա, ձուն ա արել...»: Ու տողերը բառացի իրականացան այդ հզոր մարդու հուղարկավորության օրը, երբ լացում էին մարդիկ ու աշխարհը բառի բուն իմաստով՝ հարազատներ, մտերիմներ, ընկերներ, մի ամբողջ ուսանողական կազմ ու ծանոթներ: Այս սրտակեղեք ողբին միացավ նույնիսկ բնությունը և նրա հուղարկավորության օրն արտասվեց երկինքը, քարը, թուփը, անգամ կենդանիներն ու թռչունները, գազազել էր բնությունը չար ճակատագրի քինախնդրությունից, փոթորիկ էր, ձնախառն բուք, անձրևախառն մրրիկ; Անգամ կողք-կողքի կանգնած իրար տեսնելն անհնար էր: Բայց... Այդ պահին դրսում էր մի ահռելի քանակության ամբոխ, բազմություն՝ հողին էր հանձնվում այն մեծն գիտնականը:

Եվ նորից ակամայից հիշում եմ տողեր նշանավոր բանաստեղծներից մեկից, բայց այս անգամ ռուս բանաստեղծ՝ Ա. Ս. Պուշկինից.


    

Հողմը մեգով երկինքն առնում,
     Գալարում է բուքը ձյան,
     Մին՝ մանկան պես լաց է լինում,
     Մին՝ ոռնում է զերթ գազան...


    

******


    

Ահա այսպես հավերժ մայր մտան երեք Ճակատագրեր, չծաղկեցին իմ գարուններից երկուսը, ծիլը հողի արգանդում՝ չորացավ: Մի գարուն իր հետ տարավ նորաբողբոջ երկու ծիլերի, իսկ մի գարուն իր հետ տարավ մի բոսոր արևի, որ թեպետ մոտենում էր մայրամուտին, բայց դեռ տեղ ուներ նրան հասնելու...

ԻՄ ՉԾԱՂԿԱԾ ԳԱՐՈՒՆՆԵՐԸ...


    

17.04.2020


    

Հեղինակ՝ Մարինե Մանուկյան

Promote this post
The article published in the Spokesperson project.
Sign up and publish your articles.
Like
0
Dislike
0
4895 | 0 | 0
Facebook