Գերմանիայի Արտաքին գործերի նախարարության Հուշագիրը (նոտա) Խորհրդային կառավարությանը
 III
Կարելի է մատնանշել այս քաղաքականության խորացման հետևյալ փուլերը. 1. Ներածությունը հանդիսացել է Էստոնիայի, Լատվիայի և Լիտվայի հետ փոխօգնության պայմանագրերի կնքումը 1939 թ. նոյեմբերին և այդ երկրներում ռազմական հենակետերի հաստատումը: 2. Խորհրդային հաջորդ շախմատային քայլն ուղղված էր Ֆինլանդիայի դեմ: Երբ խորհրդային պահանջները, որոնց ընդունումը խաթարելու էր ֆիննական ազատ պետության ինքնիշխանությունը, մերժվեցին Ֆինլանդիայի կառավարության կողմից, խորհրդային կառավարությունը ձևավորեց Կուզինենեի կոմունիստական կեղծ կառավարություն, և երբ ֆին ժողովուրդը հրաժարվեց որևէ առնչություն ունենալ այդ կառավարության հետ, , Ֆինլանդիային վերջնագիր ներկայացվեց, և 1939 թվականի նոյեմբերին Կարմիր բանակը ներխուժեց Ֆինլանդիա: Մարտ ամսին կնքված խորհրդա-ֆիննական հաշտությամբ Ֆինլանդիան ստիպված եղավ զիջել իր հարավարևելյան երկրամասերի մի մասը, որոնք անմիջապես բոլշևիկացման զոհ դարձան: 3.Մի քանի ամիս անց, այսինքն 1940թ. հուլիսին, Խորհրդային Միությունը գործողություն սկսեց բալթյան պետությունների դեմ: Համաձայն Մոսկովյան առաջին պայմանագրի՝ Լիտվան գերմանական շահերի ոլորտում էր լինելու: Խորհրդային Միության ցանկությամբ՝ Գերմանիայի կառավարությունը երկրորդ պայմանագրում հօգուտ Խորհրդային Միության հրաժարվեց այդ երկրի գերակշռող մասի նկատմամբ իր շահերից՝ անելով դա, ի ցավ սրտի, հանուն խաղաղության: Այդ մարզի միայն մի շերտը մնաց գերմանական շահերի ոլորտում: Հունիսի 15-ի վերջնագրից հետո ամբողջ Լիտվան, այսինքն Գերմանիայի ազդեցության ոլորտում գտնվող մասը նույնպես, առանց որևէ նախազգուշացման, գրավվեց Խորհրդային Միության կողմից, այնպես որ այդ ժամանակից ի վեր ԽՍՀՄ-ը դարձավ Արևելյան Պրուսիայի արևելյան սահմանակից: Գերմանիայի կառավարությունը դժվարին բանակցություններից հետո էլ դեռ ձգտում էր խնդրի բարեկամական կարգավորման և Լիտվայի այդ մասը տրամադրեց Խորհրդային Միությանը: Դրանից շատ չանցած նույն եղանակով, այդ պետությունների հետ կնքած փոխօգնության մասին պայմանագրերը չարամտորեն օգտագործելու ճանապարհով, տեղի ունեցավ Լատվիայի և Էստոնիայի ռազմական օկուպացիան: Ամբողջ բալթիական երկրամասը, ի տրիտուրՄոսկվայի որոշակի հավաստիացումների, ենթարկվեց բոլևիկացման և օկուպացիայից մի քանի շաբաթ անց պարզապես զավթվեց խորհրդային կառավարության կողմից: Այս բռնակցմանը զուգահեռ Եվրոպայի դեմ սովետական դիրքերի ամբողջ հյուսիսային հատվածում տեղի ունեցավ Կարմիր բանակի մեծ կենտրոնացում: Հարկ է ընդամենը հպանցիկ հիշեցնել այն մասին, որ այդ պետությունների հետ տնտեսական համաձայնությունները, որոնք, Մոսկվայի հետ կնքված պայմանագրի համաձայն, փոփոխության չպիտի ենթարկվեին, խորհրդային կառավարության կողմից միակողմանիորեն խախտվեցին: 4.Լեհական նախկին պետությունում շահերի սահմանազատման մասին Մոսկվայի հետ կնքված պայմանագրերով հստակ նշված էր, որ այդ սահմանմաններից դուրս ոչ մի քաղաքական քարոզչություն չպիտի տարվի, և երկու կողմի օկուպացիոն իշխանությունների գործունեությունն այդ մարզերում պետք է սահմանափակվի բացառապես խաղաղ շինարարությամբ: Գերմանիայի կառավարությունն անհերքելի ապացույցներ ունի առ այն, որ չնայած այդ համաձայնությանը, այդ մարզերի օկուպացիայից շատ չանցած Խորհրդային Միությունը ոչ միայն թույլ տվեց հակագերմանական քարոզչություն Լեհաստանի գեներալ-նահանգապետությունում, այլև աջակցեց բոլշևիկյան քարոզչության: Օկուպացիայից հետո այդ մարզերում անմիջապես ստեղծվեցին խորհրդային ուժեղ կայազորներ: 5.Դեռ այն ժամանակ, երբ գերմանական բանակն արևմուտքում պայքարում էր Ֆրանսիայի ու Անգլիայի դեմ, տեղի ունեցավ խորհրդային գործողությունը Բալկաններում: Չնայած այն բանին, որ խորհրդային կառավարությունը մոսկովյան բանակցությունների ժամանակ հայտարարեց, թե երբեք նախաձեռնություն չի ցուցաբերի բեսարաբիական հարցը լուծելու համար, բայց 1940թ. հունիսի 24-ին Գերմանիայի կառավարությունը խորհրդային կառավարությունից հաղորդում ստացավ այն մասին, որ նա որոշել է ուժով լուծել բեսարաբիական խնդիրը: Միաժամանակ հաղորդվեց, թե խորհրդային պահանջները տարածվում են նաև Բուկովինայի վրա, այսինքն այն մարզի վրա, որը պատկանում էր նախկին Ավստրիայի թագին, երբեք չէր պատկանել Ռուսաստանին և որի մասին Մոսկվայում ժամանակին երբեք չի խոսվել: Մոսկվայում Գերմանիայի դեսպանը խորհրդային կառավարությանը հայտարարեց, որ այդ որոշումը Գերմանիայի կառավարության համար կատարելապես անսպեսելի է և հանգեցնելու է Ռումինիայում Գերմանիայի տնտեսական շահերի ծանր խախտումների, ինչպես նաև խախտելու է Բուկովինայի գերմանական խոշոր բնակավայրերի կյանքի ընթացքը: Պարոն Մոլոտովը դրան պատասխանեց, թե հանգամանքը ժամանակավոր բնույթ ունի, և որ Խորհրդային Միությունը 24 ժամվա ընթացքում սպասում է Գերմանիայի կառավարության պատասխանին այդ հարցի վերաբերյալ: Չնայած այդպիսի կոպիտ գործողությանը Ռումինիայի դեմ, Գերմանիայի կառավարությունն այս անգամ էլ հանուն Խորհրդային Միության հետ խաղաղության ու բարեկամության, վարվեց ի օգուտ նրա շահերի: Գերմանիայից օգնություն խնդրող Ռումինիայի կառավարությանը նա խորհուրդ տվեց զիջել և Բեսարաբիան ու Հյուսիսային Բուկովինան հանձնել Խորհրդային Ռուսաստանին: Ռումինիայի կառավարոության դրական պատասխանի հետ Գերմանիան խորհրդային կառավարությանը փոխանցեց նաև Ռումինիայի կառավարության խնդրանքը՝ բավարար ժամանակ տրամադրել այդ խոշոր մարզերի բնակչության էվակուացիայի ու նրանց կյանքի ու գույքի ապահովման համար: Խորհրդային կառավարությունը նորից Ռումինիային վերջնագիր ներկայացրեց և դրա ժամկետի ավարտից առաջ՝ հունիսի 28-ին, սկսեց Բուկովինայի մի քանի մասերի ու ամբողջ Բեսարաբիայի օկուպացիան: Այդ մարզերն անմիջապես միացվեցին Խորհրդային Միությանը, ենթարկվեցին բոլշևիկացման և դրանով իսկ փաստորեն թալանվեցին: Գերմանական շահերի ամբողջ ոլորտի օկուպացմամբ ու բոլշևիկացմամբ՝ խորհրդային կառավարությունը հստակ ու աներկբա գործեց մոսկովյան համաձայնություններին հակառակ: Չնայած դրան, Գերմանիայի կառավարությունը նույնիսկ այդ ժամանակ ԽՍՀՄ-ի նկատմամբ հավատարմություն պահպանեց: Գերմանիան ձեռնպահ մնաց ֆիննական պատերազմին ու բալթյան խնդրին միջամտելուց: Բեսարաբիայի խնդրում Գերմանիայի կառավարությունն աջակցեց խորհրդային կառավարությանը՝ ընդդեմ ռումինական տեսակետի և սրտի ցավով համակերպվեց խորհրդային կառավարության ստեղծած վիճակի հետ: Ավելին, երկու պետությունների միջև հնարավոր բախումը բացառելու համար, Գերմանիայի կառավարությունն իրականացրեց ԽՍՀՄ-ի զավթած տարածքներից գերմանացիների զանգվածային տեղահանությունն ու Գերմանիա տեղափոխումը: Գերմանիայի կառավարության կարծիքով՝ դժվար է գտնել սրանից ավելի լավ ապացույց ԽՍՀՄ-ի հետ խաղաղ համակեցության հասնելու մեր ձգտման մասին: (շարունակելի) |
