ԿՈՒՊԵՈՒՄ՝ ԳՈՂԵՐԻ ՀԵՏ /պատմվածք/
Յոթ վագոն անցնելով՝ Աշխենեք վերջապես գտան իրենց տեղը: Մնացածը հեշտ էր, ու հիմա քափ-քրտինք մտած՝ կանգնել էին կուպեի դռանը: Ուղեկցորդը չէր երևում: Առաջինն Աշխենը բացեց դուռը: Դեմքին զարնեց ծխախոտի, քրտինքի, խմիչքի գոլ, սրտխառնուք պատճառող հոտը: Ներսում երկուսն էին: Հասցրեց նկատել վերևում պառկածի մազոտ կուրծքը և թավ հոնքերը: Երկրորդը ներքնավարտիքով և անթև շապիկով, յոգի կեցվածք ընդունած՝ ճմռթված անկողնում ծխում էր: Աշխենը փակեց դուռը՝ հույսով, որ ներսում եղողներն իրենց կարգի կբերեն: -Հը՞, ի՞նչ կա, -հարցրեց Հասմիկը: -Տկլոր մեզ են սպասում: -Տղանե՞ր են: -Հա, աչքդ լույս: Այգը նոր էր բացվում: Լույսերն արդեն հանգցրել էին, ու միջանցքում կիսախավար էր: Հայտնվեց ուղեկցորդուհին: -Ձերը ո՞ր տեղերն են: -Տասնյոթն ու տասնութը: Կինը հրեց կուպեի դուռը: -Աղջիկներ են ձեզ մոտ գալիս, չնեղացնեք: Նա տեղ տվեց, որպեսզի Աշխենենք անցնեն, հետո, գործն ավարտած համարելով` գնաց: -Բարև ձեզ: -Բարև, քիրա, -պատասխանեց վերևում պառկածը: -Բարի լույս, -ծխախոտից աչքերը կկոցելով՝ արձագանքեց մյուսը: Նա տաբատը մի կերպ վրան քաշած նստել էր՝ բարձը մեջքին հենած: Հասմիկը, որ Ռուսաստանում էր ամուսնացած և հայերեն վարժ չէր խոսում, ռուսերեն ողջունեց: Կուպեի ծակուծուկերը նրանց իրերն էին զբաղեցրել: Աշխենի հայացքն ապարդյուն փնտրտուքից հոգնած՝ կանգ առավ ներքևում նստածի վրա: Վերջինս վարպետորեն ծխի օղակներ էր բաց թողնում՝ անտարբեր նայելով պատուհանից դուրս: Նրա ինքնավստահությունը վիրավորական էր: -Կուպեում չծխեք: -Օհո՛, Սուրո, լսա՞ր, -դարձավ նա ընկերոջը, հետո կտրուկ շրջվեց դեպի Աշխենը -Էդ խի՞: -Չի կարելի: Հետո չե՞ք տեսնում, երեխա կա: -Հա՜, -բառն արտիստիկ երկարելով՝ նա լռեց: -Ձեր իրերն էլ մի կողմ տարեք՝ ճամպրուկը դնելու տեղ չկա: -Ինչ ասի՞ր՝ ճամպրու՞կ: Սուրո, ճամպրուկը ո՞րն է: Վերևում պառկածը չպատասխանեց: Ներքևինն զգալով, որ կատակն արձագանք չգտավ, ցուցադրաբար, բառերը հատ-հատ շեշտելով՝ ասաց. -Հիմա, քուր ջան, քո ճամպրուկին արժանավայել տեղ կտանք: Տե՛ս, մենք էլ հայերեն գիտենք: Արագորեն բարձրանալով՝ նա մի քանի զամյուղ այս ու այն կողմ տարավ և, Աշխենի ձեռքից պայուսակը գրեթե խլելով, խցկեց բացվածքը: -Խնդրեմ, մենակ թե կռիվ չսարքես: Նա ակնհայտորեն դիտողությունից վիրավորվել էր: Հասմիկը գնաց սպիտակեղեն բերելու: Կուպեում անհարմար լռություն տիրեց, անգամ երեքամյա Ներսիկն էր սսկվել: Վերջապես Հասմիկը վերադարձավ, և լռության մեջ սկսեցին անկողինը պատրաստել: Աշխենը որոշեց վերևի հարթակն զբաղեցնել. ավելի լավ է գործ չունենա ցածում պառկած հետ, բացի դա եղբոր աղջկան փոքրի հետ դժվար կլիներ: Ընդհանուր մթնոլորտն առաջինը ներքևինի ջղերի վրա ազդեց: Ընդոստ շարժումով վերցնելով ծխախոտը, լուցկին՝ գնաց: Վերևինը, դեմքը պատի կողմն արած, լռում էր: Աշխենը համոզված էր, որ սուտ քուն է տվել: Էհ, իրենց գործն է, միայն թե չանհանգստացնեն: Ընդամենը մեկ օր են միասին ճամփա գնալու: Գնացքին հասնելու համար ժամը հինգին էին արթնացել, ու հիմա քունը տանում էր: Դուրս նայեց: Ոչինչ չէր երևում: Ապակիները վաղուց չէին մաքրել: Երևի քսանհինգ աստիճան լինի, - որոշեց նա: Կուպեում ևս ցուրտ էր: Չմրսելու համար միայն վերարկուն և սապոգները ներքևում թողած՝ մտավ անկողին: -Հա՛ս... Ցածից չպատասխանեցին: Աշխենը գլուխը կախեց: Մայր ու տղա գրկված՝ քնել էին: Ներսիկի այտերին կարմրություն էր հայտնվել: Նայեց դիմացի հարթակին մեկնվածի կողմը: Վերջինս քնի մեջ շարժվեց: Վախեցած՝ Աշխենը փակեց աչքերն ու քնած ձևացավ: Տղամարդն արթնանալու նշաններ ցույց չէր տալիս: Աշխենի քունը փախավ: Տաղտուկը ցրելու նպատակով պայուսակից հանեց գիրքը, որ հատուկ ճամփի համար էր վերցրել: Առաջին էջը չշրջած՝ դուռը բացվեց, և ներս մտավ ներքևի տղան: Աշենը շարունակեց ընթերցել: -Լա՞վ գիրք է, -հարցը խաղաղ հնչեց: Նա, ըստ երևևույթին, վիրավորանքը կուլ էր տվել: -Ոչինչ, կարդացվում է, -հաշտ պատասխանեց Աշխենը: -Ինչի՞ մասին է: -Ժամանակակից կյանքի: -Կյանք կա՞ որ: Աշխենը չարձագանքեց: -Իմ անունը Գևո է, Գև, ընկերոջս՝ Սուրո: -Ուրախ եմ՝ Աշխեն: Եղբորս աղջկա անունը Հասմիկ է: -Տնաշեն, չծանոթացած կռվում ես: -Տեղիք տվողը դուք էիք: -Ճի՞շտ, ախպորդ աղջի՞կն է: Սուրոն էր՝ Սուրենը: Շրջվել, դաստակը գլխի տակ, քննախույզ նայում էր: -Ի՞նչ կա չհավատալու: -Հայի նման չէ: Խի՞ ռուսերեն բարևեց: Աշխենը ժպտաց: -Ռուսաստանում է ամուսնացած: -Ռուսի հե՞տ: -Ի՞նչ կա որ: Ինչու՞ մեր տղաները հազարներով կարող են ամուսնանալ, աղջիկները՝ ոչ: -Լավ չէ: -Հիանալի ամուսին ունի՝ ոչ խմում է, ոչ ծխում: -Դեռ հարց է: Թե ինչն էր հարց, Աշխենը չըմբռնեց: Այ քեզ փորձանք, արի ու սրանից գլուխ հանիր: Որոշեց զգույշ լինել: Այս երկրորդը, կարծես, ավելի չոր բնավորություն ունի: -Դե լավ, եկեք գնանք վագոն-ռեստորան: Հաց կուտենք, կծանոթանանք, -Գևորգն էր: -Շնորհակալություն, ես ուզում եմ մի քիչ քնել: -Ամբողջ օրը դեմներդ է, էնքան քնե՜ք: -Չէ, շնորհակալ եմ, դուք գնացեք: -Քու՛ր, - դարձավ նա Հասմիկին, -գնանք մի կտոր հաց ուտենք, էրեխուն էլ վերցրու: -Շնորհակալություն, սոված չենք, -ներքևից լսվեց Հասմիկի անբնական երկչոտ ձայնը: -Դուք գիտեք: Նրանք դժգոհ գնացին: Աշխենը դռան փակվելուց հետո անմիջապես գլուխը հակեց: Հասմիկը ներքևի շրթունքն ատամների տակ՝ վախեցած նայեց հորաքրոջը: -Լավ է հայերեն պատասխանեցիր, -կեսլուրջ-կեսկատակ գովաբանեց Աշխենը: -Աչքերս փակ լսում էի: -Ոնց ասիի՞ր՝ սոված չենք: -Էլ դու սուս՝ անոթությունից ուշքս գնում է: -Ուզու՞մ ես հաց ուտենք: -Չէ, բա որ գա՞ն, -նորից շրթունքը կծեց Հասմիկը: -Թող Ներսիկն արթնանա, նոր: Ես կարդամ: Կես ժամ անց տղաները վերադարձան: Նրանց հետ մեկը ևս կար: Երկուսի տրամադրությունն էլ բարձր էր. գլուխները տաքացրել էին: -Լյով, ախպեր, սրանք մեր քիրիկներն են: Հանկարծ ծուռ աչքով չնայես: Ճիշտ չե՞մ ասում, քիրա, -դարձավ Աշխենին Սուրենը: Աշխենը գլխով հաստատեց: -Տեսա՞ր, դե հիմի էն արաղը բաց: Նորեկը՝ Լևոնը անութի տակից հանեց օղու շիշը: Նրանք նույն բաժակով հերթով խմեցին: -Ուզու՞մ եք ուտել: Տապակած հավ ունենք, -խղճաց Աշխենը: -Ոչ մի դեպքում: Դու մեզ հետ ռեստորան չեկար: Լավ չարեցիր, բայց էլի իմ քուրն ես: Ախպեր, -խոսքը Լևոնին ուղղեց, - կուպեում չծխես, եղա՞վ: -Եղավ, Սուրո ջան: -Գիտես, չէ՞, ինձ կյանքով ես պարտական: -Հա, իմ ախպեր: -Գիտես, չէ՞, Մոսկվայում վրա չհասնեինք, հիմի ուր էիր: -Գիտեմ: Նորեկը պատասխանում էր անվստահ: Ակնհայտորեն միայն մի բանով էր մտահոգ՝ հանկարծ դիմացինին չզայրացնի: Ինչ-որ մութ պատմություն կար կապված Մոսկվայի հետ, թե ինչ՝ Աշխենը գլխի չէր: Նրանք շիշը վերջացրել էին և սկսել բացահայտ խոսել: -Չէ, ինձ ասա, մի հինգ տարի կտայի՞ն: -Առաջին դեպքն է, պատահական ստացվեց: Բայց որ դու ասում ես... -Ի՞նչ նշանակություն ունի: Ավել գնո՞վ էիր տալիս՝ վերջ, ուրեմն՝ սպեկուլյացիա է՝ վե-րա-վա-ճառք: -Դե, դու ինձնից լավ գիտես: -Հենց հասանք, կբերես: Ժամը տասին, ինչքան որ պայմանավորվեցինք: -Խնայբանկը տասին է բացվում, կարող է էդքան փող չունենան: -Լավ, տասնմեկին: Տես, հետո չնեղանաս: Խոսակցությունը միջանցքում բարձրացած աղմուկի պատճառով ընդհատվեց: Գևորգը կիսաբացեց դուռը: Օրը մթամած չէր, և մարդկանց մի մասը ձանձրոյթը փարատելու համար ելել էր միջանցք: -Հը, ի՞նչ կա, -զգաստացած՝ հարցրեց Սուրենը: -Ինչ-որ ժամացույց են թռցրել՝ սալդատի: -Էլ ի՞նչ է շուխուռ դնում: Թող լավ պահեր, չտանեին: Առժամանակ լռություն տիրեց: Սուրենի դեմքը շարունակում էր լարված մնալ: -Հլա սալդատին կանչի: Գևորգը քիչ անց վերադարձավ զինվորի հետ: Նրա շփոթված դեմքից Աշխենը գլխի ընկավ, որ անփորձ է ու խեղճ, թեև զինվորական հագուստով հասուն տղամարդու տեսք ուներ: Ծնոտին բավական մեծ պզուկ կար, շեկին տվող բեղերը հազիվ էին նկատվում: -Նստիր, -հայերեն կարգադրեց Սուրենը: Զինվորը ետ տանելով սավանի եզրը՝ նստեց Գևորգի անկողնուն: Մատներն ինքնաբերաբար շոշափեցին ծնոտի պզուկը: Ցավում է: Խեղճը հայելու առաջ նոր է պայթեցրել: Օդեկոլոնով էլ մաքրել է, որպեսզի վարակ չանցնի: Զորացրվելուց հետո կամենում է պատշաճ, արժանավայել տեսքով գյուղ մտնել, սիրածին ներկայանալ: Չէ, հարսնացու դժվար ունենա: -Դե հիմա պատմիր: Ո՞նց եղավ, -արդեն ռուսերենով զինվորին դիմեց Սուրենը: Վերջինս կցկտուր ներկայացրեց եղելությունը՝ քնած ժամանակ թևից հանել էին: -Բա սալդատը պոստում կքնի՞: Տղան չարձագանքեց: -Կորցրել ես, կամ տանը թողել: -Իրիկունը թևիս էր, -առարկեց զինվորը: -Կորցրել ես, գողություն-մողություն մտքիցդ հանիր: Զինվորը գրպանից ծխախոտ հանեց: -Հլա դիր տեղը: Էն աղջկան տեսնու՞մ ես, -ու մատնացույց արեց վերևում կռթնած Աշխենին: Տղան ծխախոտը մատների արանքում հանգցնելով՝ հնազանդ նայեց վերև: -Տեսա՞ր: Զինվորը գլխով արեց: -Նա անգամ ինձ ու ընկերոջս արգելեց: Ելանք, համ կծխենք, համ զրույց կանենք: -Քուր ջան, զգույշ, всесоюзный Սուրոյի հետ ես ճամփա գնում, -Լևոն կոչվածը ևս դուրս գնաց: Աշխենն այդպես էլ բան չհասկացավ: Թիթիզ, անպետք տղաներ են, -որոշեց: Կեսօրին, երբ ճաշել էին, Սուրենը ետ եկավ: Առանց խոսքի բարձրանալով մեկնվեց անկողնուն և հայացքն առաստաղին՝ լռեց: Քիչ անց մյուս երկուսը մտան: Գևորգը կաշվե բաճկոնի ներսի գրպանից մի բուռ տասնոցներ հանելով՝ տվեց Սուրենին: Վերջինս բարձրացնելով ներքնակը՝ վայրկենաբար դրամը թաքցրեց: Հետո Լևոնը գնաց: Գևորգը նույնպես պառկեց: Երկուսի դեմքն էլ ներքին լարումից գունատ էր: Կես ժամի չափ այդպես լուռ մնացին: Աշխենն ու Հասմիկը ևս սսկվել էին: Տեսնես ի՞նչ է պատահել, չլինի՞ կռիվ: Դրանից ամեն բան հավատալու է: Մեղք է զինվորը, գոնե նրան ծեծած չլինեն: Գրողի տարածները հիմա էլ, տես, ոնց են մաղձոտել: Որոշեց կուպեի կենվորների վրա այլևս ուշադրություն չբևեռել: Լավագույն օգնականը գիրքն է: Խորացել էր ընթերցանության մեջ, երբ կողքից խշրտոց լսեց: Նայեց ձայնի ուղղությամբ: Սուրենի ձեռքին հաբեր կային, ու նա ատամներով փորձում էր պատռել պատիճը: Շարունակեց հետևել: Նա հանածները տեղավորելով բռում՝ վարպետորեն բոլորը նետեց բերանը, ապա, նկատելով կողքի քննախույզ հայացքը, մատը շրթունքներին տարավ և ժպտալով «սը՜ս» արեց: Ժպիտի ետևում Աշխենը լռելու դաժան հրաման տեսավ: Մնացյալը շպրտեց ներքև. -Գև, բռնի: Այս անգամ փայլաթղթի անդուր ճռճռոցը ցածից լսվեց: Թմրեցնող, քնաբեր հաբեր են, -գլխի ընկավ Աշխենը: Քիչ անց նրանք սկսեցին զրուցել. Ներքին խռովքն անցել էր: -Լյովին բաժին տալու՞ ենք, -հարցրեց Գևորգը: -Չէ մի, -անտարբեր՝ ատամների արանքից նետեց Սուրենը: -Ահագին գործ արեց: -Հլա պետք չէ, հետո կտեսնենք: Կուպեի դուռը բացվեց: -Пирожки, сосиски горячие, -երգեցիկ՝ ներսում գտնվողներին դիմեց շրջիկ բուֆետապանը: Աշխենը վճռեց նրբերշիկ գնել: Պատրաստվում էր վճարել, Սուրենը մի ոտյունով հայտնվեց հատակին: -Ստացիր փողը: Նպարավաճառը դժկամորեն նայեց պարզած հիսունանոցին: -Մանր չունեմ, ուրիշ փող տվեք: -Իմ ի՞նչ գործն է: Չունես, առևտուր մի արա: -Ինձ մոտ կա, ես կտամ, -մեջ ընկավ Աշխենը: -Հլա դու սու՛ս, -սաստեց Սուրենը: -Մանր չունեմ, հո զոռով չէ՞: -Բա որ չունես, երեկ խի՞ վերասյա արաղ չտվիր, -նողկալի, արհամարհալից տոնով հարցրեց Գևորգը: Բուֆետապանն ակամա ետ-ետ գնալով՝ ելավ միջանցք: -Լավ, լավ, տակդ մի լցրու, -նրա ետքից գնաց Սուրենը: Աղմուկի վրա ինչ-որ մեկը մոտեցավ: Բաց դռնից լսվում էր խոսակցությունը: -Սպասեք, ի՞նչ է պատահել, -բուֆետպանին պաշտպան կանգնեց նորեկը: Տղաները հարցն անպատասխան թողին: -Ի՞նչ է եղել, իմ բարեկամն է, -շարունակեց նույն ձայնը: -Ես հարցերի չեմ պատասխանում: Սուրենի ձայնը տիրաբար հնչեց: Աշխենը մտաբերեց հանրահայտ խոսքը՝ Սուվորովը հարցերի չի պատասխանում, նա միայն հարցեր է տալիս: Այ քեզ մեր օրերի զորավար: -Ինչու դու ո՞վ ես, -համառեց ձայնը: -Ես՝ ես եմ, բա դու՞ ով ես: Դե գնացեք, թե չէ կջղայնանամ: Հետո ձայները խառնվեցին իրար: Աղմուկը մեջ առանձնանում էր ուղեկցորդուհունը. -Հերիք եղավ, -բղավում էր, -ոստիկան կկանչեմ: Ինչ մարդիկ դուրս եկաք: Հագած-կապած մտաք վագոն, ես էլ ասի լուրջ տղաներ են... Նրանք ուղեկցորդուհու հարձակումից ընկրկած մտան կուպե՝ ետքից գոցելով դուռը: -Դե թող հիմի գնա հարիֆը: Սուրենը գրպանից մի քանի թղթադրամ հանեց: -Արաղ չտալը քթից եկավ, -իրենց արարքից գոհ՝ մարմինը կոտրատելով ընկերոջ ուրախությունը կիսեց Գևորգը: -Քիրիկ, չնեղանաս, -Սուրենն էր: -էլ ոնց չնեղանամ: Չի կարելի, չէ՞, անմեղ մարդկանց անպատվել, -համարձակ մարտահրավեր նետեց Աշխենը: Սուրենը զարմանալիորեն շպրտած ձեռնոցը չվերցրեց: -Դու չգիտես, -կարճ կապելով՝ նա դիմեց Գևորգին: -Դուրս գանք: Հագնելով կաշվե բաճկոնները՝ նրանք ելան վագոնից: Աշխենը կիսվելու պահանջ էր զգում: Զայրացած էր, վիրավորված: Փաստորեն աղմուկն իր պատճառով էր: Թվում էր, ինքն էլ է մասնակից տղաների քստմնելի արարքին: -Հը, ո՞նց եք: -Խնդրենք, թող փոխեն: Սրանց հետ ես գիշերը կուպեում չեմ մնա: -Մի վախեցիր: Եթե երկյուղելու բան կա, թող իրենք մտածեն: Տեսա՞ր, հենց ոստիկանի անուն լսեցին, պոչները քաշած ետ եկան: -Հլա չվախենա՞մ: Տեսա՞ր փողերը: Երկուսի հայացքը միաժամանակ ուղղվեց Սուրենի անկողնուն: -Տեսնես ինչքա՞ն է, -չսպասելով պատասխանի՝ Աշխենը ներսից փակեց դուռը և ձգվելով՝ բարձրացրեց ներքնակի ծայրը: -Ը՜հ, -ծոր տալով՝ նա արագ վրա բերեց ներքնակը: -Ի՞նչ էր, -վախեցած հայացքը հորաքրոջը հառեց Հասմիկը: -Տասնոցներ, քսանհինգնոցներ, ռուբլիանոցներ: Ինչ փող ուզես, կա: -Որտեղի՞ց: Աշխենը չկամեցավ վախեցնել եղբոր աղջկան: Մանավանդ երեխայի հետ է, սրտաճաք կլինի: հիմա գլխի էր, որ գողերի հետ են ճանապարհ գնում: -Ա՛հ, ձայնին թեթևություն հաղորդելով՝ թոթվեց ուսերը, -ո՞վ գիտի, հերներն ինչ պաշտոնի են: Աշխենը ելավ միջանցք: Անկյունում մեկը ծխում էր՝ թախծոտ հայացքը պատուհանից դուրս հառած: Անցնում էին արևածաղկի մերկ դաշտերով: Համատարած ճերմակության մեջ հատուկենտ չորացած ղողուններ էին երևում: Գծերի երկայնքով տնկած անտառաշերտը ձյան տակ կուչ էր եկել: Այնուհետ տեսարանը փոխվեց: Շինություններ հայտնվեցին: Մոտենում էին մեծ բնակավայրի: - Ի՞նչ քաղաք, -հարցրեց Աշխենը միայնակ տղամարդուն, ով ծխելը վերջացրել, շարունակում էր անկենդան հայացքով դուրս նայել: -Ռոստովը, -չկամ պատասխանեց մարդը: Չես ուզում, մի խոսիր, -մտովի նեղսրտեց Աշխենը: -Այնքան նայես, հոգիդ դուրս գա: Կարմիր կղմինդրով առաձնատների մոտով էին անցնում: Կոկիկ, հավաք շինություններ էին՝ փայտից ցանկապատերով, պարտեզներում՝ մերկ ծառեր: Անցորդներ գրեթե չէին նկատվում: Մի կին լվացք էր փռում: Մոտենում էին բնակավայրի կենտրոնին: Սեփական տներին այժմ փոխարինում էին բազմահարկ բնակելիներ, գորշ, անհրապույր ապակիներով գործարաններ՝ հազար ու մի անպետքություններով խճող բակերով: Վերադարձավ կուպե: -Գնամ հանքային ջուր առնեմ: -Շուտ կգաս, -Հասմիկը լրջորեն վախեցած էր: Վագոն-ռեստորանը, պարզվեց, բավական հեռու էր: Հոգնեց դռները բացել-փակելով: ամենատհաճը մի վագոնից մյուսն ընկած տարածքն անցնելն էր: Միացման տեղում բացվածքներից նկատվում էին տակից փախչող կոճղերը: Թվում էր, ուր որ է վագոններն իրարից կանջատվեն, և չի հասցնի անցնել սատանի կամուրջը: Սիրտը տեղն էր ընկնում, երբ շրխկոցով փակվում էր դուռը, և ցուրտն ու աղմուկը մնում էին թիկունքում: Ջուր գնելուց հետո վերադարձավ: Մինչ այդ գնացքը ցնցվելով կանգնել էր: Նոր ուղևորներ էին բարձրանում: Լսվեց Գևորգի ձայնը. -Յոթերորդը մերն է: Նրանց հետ երկուսը ևս կային: Վերջիններս եկար թիկնոցներով էին: Մեկի ձեռքին «դիպլոմատ» տեսակի պայուսակ կար: Բարևելով աղջիկներին՝ նստեցին Սուրենի մատնացույց արած անկողնուն: -Մեր քիրիկներն են, առանց քաշվելու, -տնավարի ներկայացրեց Սուրենը: Նորեկներից մեկը պայուսակից հարյուր ռուբլիանոցի կապուկ հանեց: Սուրենը վերցնելով փողը՝ քանդեց ծրարը, աչքաչափով ծրարի մեծ մասն առանձնացնելով՝ մնացածը վերադարձրեց: Տղան գոցեց պայուսակը, և նրանք ոտքի կանգնեցին: -Ե՞րբ կգաք, -հարցը Սուրենին էր ուղղված: -Երևի գարնանը: Հաստատ խոսք տալ չեմ կարող: -Նույն հասցեի տակ ենք: Դե, մենք գնացինք: Ցտեսություն, աղջիկներ, -բարեկրթորեն դարձան Աշխենին ու Հասմիկին, այնուհետ սեղմելով Սուրենի ձեռքը՝ ելան: Գևորգը գնաց ուղեկցելու: Աղմուկից Ներսիկն արթանցել էր: Շշմած շուրջն էր դիտում՝ կամենալով ճշտել որտեղ լինելը: -Զարթնեց, տեսեք ո՞վ ելավ, -ձայնին քնքշանք հաղորդելով՝ Ներսիկին խոսքն ուղղեց Սուրենը: Նրա տրամադրությունը բարձր էր: Գործերը հաջող էին ընթանում: Երեխան մեկ մորն էր ուղղում հայացքը, մեկ՝ Սուրենին: -Հը, հեքիաթ կարո՞ղ ես պատմել, -շարունակեց Սուրենը: -Կարող եմ, -լուրջ-լուրջ պատասխանեց Ներսիկը: -Ի՜նչ ես ասում: Ո՞րը: -Երեք խոզուկները, Կարմիր... Սուրենը չթողեց շարունակի. -Անունդ ասում ես, ի՞նչ է: -Ներսիկ: Սուրենը մի պահ հապաղեց, ապա՝ -Ներսո, քո անունը Ներսո է: Եղա՞վ: սկսիր: Տղան հարցական նայեց մորը. թույլտվության էր սպասում: -Պատմիր, -շշնջաց Հասմիկը: -Լինում է, չի լինում՝ երեք խոզուկ: Մեկի անունը՝ Նիֆ-Նիֆ, երկրորդինը՝ Նուֆ-Նուֆ, երրոդինը՝ Նաֆ-Նաֆ: Նրանք ապրում էին անտառում: ... -Կարմիր գլխարկի տատիկի մո՞տ: Փոքրիկը հարցից հանկարծակիի եկավ, սակայն չկորցրեց իրեն. -Ո՛չ, նրանք ուրիշ անտառում էին ապրում: -Ո՞ր անտառում: -Հեռու անտառում: -Ինչքա՞ն հեռու: _Շա՜տ: Ներսեսի հայացքը դարձյալ մորն առավ: Խոսակցությունն անբնական հունով էր ընթանում, և որդին մորից ուղղություն, քաջալերանք էր ակնկալում: -Հետո՞: -Մի անգամ մեծ եղբայրն ասում է... -Стоп, մեծ եղբոր անունն ի՞նչ է: -Նաֆ-Նաֆ, -զարմացավ երեխան: -Միջնեկի՞նը: -Նուֆ-Նուֆ: -Փոքրի՞նը: -Նիֆ-նիֆ: -Քո՞նը: -Ներսիկ: -Չեղավ, չեղավ: Ներսո: Ասի՝ Ներ-սո, - հատ-հատ արտասանեց վանկերը: -Սրանից հետո քո անունը Ներսո է: -Նրա անունը Ներսես է, -այլևս չհամբերեց Աշխենը: Լռություն իջավ: Սուրենն սկզբում ապուշ կտրեց. այնքան անսպասելի էր դիմացինի զայրույթը: Հետո դեմքը փոխվեց, այտերի մկանունքը լարվեց: Աշխենը տեսնում էր խնձորակի վերուվարելը: Ատամները սեղմել էր իրար և անընդհատ ներքին խռովքից բերանում կուտակվող թուքն էր կուլ տալիս: Աշխենը երկյուղեց: Հանկարծ ու ապտակի, -անցավ մտքով: Այդպիսիններին ի՞նչ կա: Ինքն ո՞վ է նրա համար: Իսկ նա գող է: Ով գիտե, գուցե հենց նոր է բանտից ազատվել: Սովորական գող էլ չի երևում: Այդպես էլ կա՝ մեծավոր է: Բոլորը հետն զգույշ են, պատրաստակամ, զիջող: Բայց ինքը թքած ունի, ինչու՞ պիտի վախենա: Շատ որ բանի տեղ դնես, չափը լրիվ կանցնի: Աշխենը խռով տեսք ընդունած՝ բարձրացավ: Զայրույթն անցել էր, բացի դա խղճում էր անզորությունից ատամները կրճտացնող տղամարդուն: -Խի՞ նեղացար, -կիսաշշուկով հարցրեց վերջինս: -Ձայնը սիրագորով էր, ներողություն հայցող: Աշխենը հնչերանգից հուզվեց: -Չեմ նեղացել: Երկուսն էլ լռեցին: Աշխենը մեքենաբար ձեռքն առավ գիրքը: Էջերը խառնվել էին, չէր կարողանում տեղը գտնել: Որ գտներ էլ, միևնույն է, ընթերցածից բան չէր ըմբռնի: Հասմիկն անկողինն ուղղելուց հետո բացեց դուռը: -Ու՞ր, -հարցրեց Աշխենը: -Երեխան ծարավ է, տեսնեմ սովորական ջուր կա՞: Նրանք գնացին: Կուպեում մնացին երկուսով: Մութը կամաց-կամաց ընկնում էր: Աչքերն այլևս չէին ջոկում տառերը, բայց շարունակում էր գիրքը բացած պահել: -Տխուր է: Աշխենը նայեց Սուրենի կողմը: Վերջինս անթարթ՝ առաստաղին էր նայում: -Արի խոսենք, -քիչ անց թմբիրից ելած՝ նրա կողմը շրջվեց Սուրենը: -Ինչի՞ մասին: -Ուրիշ ինչի՞: Աշխենը չհասկանալու տալով՝ թոթվեց ուսերը: -Տղան ու աղջիկը, որ մենակ ճամփա են գնում, ինչի՞ մասին են խոսում, -համառեց նա: -Դե, նայած ում հետ՝ արվեստի, գրականության, հայրենիքի, քաղաքականության, -միամտի տեղ իրեն դրած՝ թվեց Աշխենը: -Քեզ որ նայում եմ, տաքությունս բարձրանում է, -նա մեկից հարձակման անցավ: -Գնա սառը ջուրը մտիր, -կատակի տվեց աշխենը, հետո լրջացավ: -Սուրեն, պետք չէ: Ես ամուսնացած եմ, երկու երեխա ունեմ: Վատ մտքերը գլխիցդ հանիր: Տղան նեղն ընկած՝ լռեց. բացճակատ գրոհը զինաթափել էր: -Կներես, քուրս, հաշվիր այս խոսակցությունը չէր եղել: Անունդ էլ եմ մոռացել: -Աշխեն: -Ես էլ եմ ամուսնացած, երկու աղջիկ ունեմ: -Կարոտե՞լ ես, -սիրալիր հարցրեց Աշխենը: -Շա՜տ: Հինգ ամիս չեմ տեսել: -Մե՞ծ են: -Մեկն այս տարի դպրոց կգնա: Էն չամադանը տեսնու՞մ ես, -մատնացույց արեց կանաչ գույնի հսկայական ճամպրուկը, -ամբողջը աղջիկներիս համար է: Դպրոցական շորեր են, պայուսակ, տետրեր, ինչ հարմար եմ տեսել: Դաշնամուր էլ եմ առել, ճամփին է: Լռեց: Դեմքին երազկոտ արտահայտություն էր իջել. մտովի երեխաների հետ էր: -Խոպանի՞ց եք գալիս, -շարունակեց հարցուփորձը: Սուրենը հարցն անպատասխան թողեց: Կուպե մտան Հասմիկն ու Ներսեսը, ետքից՝ Գևորգը երկու անծանոթ անձանց հետ: Մեկը սպիտակ մազերով վաթսունին մոտ մարդ էր, հագին՝ հնամաշ վերարկու: Նրանք ձեռքով բարևելով Սուրենին՝ երկու շիշ օղի, երշիկ, պանիր, հաց, մի քանի սառած կոտլետ և չորս խնձոր դրեցին սեղանին: -Եկեք միասին ուտենք, -առաջարկեց Սուրենը: -Շնորհակալություն, ես միայն խնձոր կվերցնեմ, -չնեղացնելու համար չմերժեց Աշխենը: Սուրենը դանակի ծայրով վերցնելով ամենալավը՝ մեկնեց Աշխենին, ապա դարձավ Ներսիկին ու Հասմիկին: -Ձեզ ի՞նչ հյուրասիրեմ: -Ես... շփոթվեց Հասմիկը, -ես բան չեմ ուտում: -Չէ, էդ մեկը չեղավ, -առարկություն չընդունող տոնով նկատեց Սուրենն ու երշիկի մի մեծ պատառ կտրելով՝ հացի հետ մեկնեց Հասմիկին: -Ներսիկ, ուզու՞մ ես, -ուտեստը որդուն պարզեց մայրը: Տղան տարուբերեց գլուխը: -Հիմա ես Ներսիկին լավ բան տամ: Գև, շոկոլադները որտե՞ղ են: Ընկերն իջեցրեց զամբյուղը: Սուրենը երկու լիքը բուռ կոնֆետ լցրեց սեղանին: -Ներսես, վերցրու՝ քո ձեռքով: Տղան երկյուղած երկարելով ձեռքը՝ շոկոլադ վերցրեց: Այնքան թույլ էր բռնել թղթի ծայրից, որ կոնֆետը ձեռքից ընկավ: Փոքրիկը շփոթված՝ կռացավ, որ վերցնի: -Թո՛ղ, -շոկոլադը ոտքով մի կողմ հրեց Սուրենը: -Առ նորը: Նա չորս-հինգ կոնֆետ նետեց երեխայի գոգը, ապա դարձավ տարեցին. -Պախան, ի՞նչ ես բերանդ ջուր առել, բաց: Հյուրը վարպետորեն թռցնելով շշի փականը՝ բերնեբերան լցրեց հետը բերած բաժակները: -Մենք Թիֆլիսում ենք իջնելու, հետո մեքենայով Երևան կգնանք: Պախան, չլինեմ-չիմանամ աղջիկներին բան ասող լինի: Պատասխանը դու ես տալու, լսեցի՞ր, -ըմպանակը ափում բռնեց Սուրենը: Պախան կոչեցյալը լուռ՝ ձեռքը ճակառին տարավ: Երկրորդ շիշը ևս դատարկեցին: -Գնամ նորը բերեմ, -ոտքի ելավ մյուսը, որ չորուկ-մորուկ երեսունին մոտ տղա էր: -Չէ, էլ պըրծ, -դանակի ծայրով մանանեխը հացին քսելով՝ արգելեց Սուրենը: Պախանն ու ուղեկիցը սուսիկ, առանց բարի գիշեր մաղթելու գնացին: -Զգույշ, չքաշվեք, -ետքից բղավեց Սուրենը: Լռություն տիրեց: -Տեսա՞ր Պախանին: Ընկերը գլխով հաստատեց: -Տասը տարի կլինի ճանաչում եմ: Մի գործով քիչ մնաց փչացնեի: -Չես պատմել, -սեղանն արագ-արագ մաքրելով՝ ասաց Գևորգը: -Օդեսայում էինք: Մոտներս քսան հազար կար՝ էն փողով: Մեկի տանն էինք մնում: Փողը, ուրեմն՝ Պախանի մոտ էր: Գիշերը, քեզ ասեմ, լավ խմանք: Առավոտը Պախանը, թե՝ փողը չկա: Ո՞նց, -հարցնում եմ: Բա՝ հա: Կանչեցինք տանտիրոջը: Սա թե՝ տեղյակ չեմ: Վերջը՝ գիշերը տեղի տղերքից երեքին առած եկա: Դրանք Պախանին՝ դու էլ զակոննի գող չես: Պախանը, բա՝ ինձ հինգ րոպե ժամանակ տվեք: Գնաց խոհանոց, ուր տանտերը խմած քնել էր: Ականջներիս ուժեղ թրխկոց եկավ, հետո ձայնը կտրվեց: Բացինք դուռը: Տեսնեմ Պախանս թախտը շուռ է տվել ու դանակը դեմ արել գետնին ընկած տանտիրոջ բկին: Փողերը բեր, թե չէ կմորթեմ, -ասում էր, բացած դանակի ծայրը սեղմում խնձորակի փոսիկին: Վերջը, պարզվեց, տանտերն էր գիշերը հանել: -Տանտիրոջն ի՞նչ արիք: -Կարևոր չէ, -կարճեց Սուրենը: Աշխենը քնած ձևացավ: Չէր կամենում այլևս խոսք փոխանակել հետը: Ի՞նչ ասեր: Քիչ առաջ հետը խոսողը սիրող, երազուն հայր էր, ով խորտակված իղձերը դուստրերի մեջ էր ուզում կատարված տեսնել: Նրա հետ կարելի էր զրուցել, կիսվել, կարելի էր անգամ սիրել, գթալ: Բայց նույն մարդը րոպե անց փոխվեց՝ ցուցանելով երկրորդ, ավելի շատ տեսանելի դեմքն ու կրկին դարձավ ստոր կրքերի, մտքերի, արարքների տեր՝ ունակ ամեն բանի: Մեղքը զավակներն էին, որ մի օր անպատճառ շիկնելու են հոր արարքների համար, խղճում էր այդ ամուր, առնական անձնավորությանը, ով խրվել էր ճահիճը՝ ելնել չկամենալով: Հարցերի պատասխանը՝ թե ինչու՞, Աշխենը չէր ուզում ստանալ, չէր ցանկանում խրվել ինչ-որ տեղ անպայման ողբերգական, գուցե և զավեշտալի անցյալի մեջ... Քնկոտություն էր իջել վրան, աչքերը փակվում էին: Գնացքը ռիթմիկ տատանվում էր, նինջ բերում: Ուղեղը ջանում էր կառչել որևէ խոհից, սակայն թմբիրը հետզհետե տիրում էր, և Աշխենը քնեց: Գնացքի ուժգին ցնցումից արթնացավ միայն առավոտյան: Դրսում գրեթե բան չէր երևում: Ներքևից հասնում էր Ներսեսի թույլ ֆսֆսոցը: Տեսնես ժամը քանի՞սն է: Դաստակը դրսից եկող աղոտ լույսի կողմը մեկնեց՝ որոշելու ժամը: Ժամացույցը թևին չէր: Ինչպես թե... Համոզվելու համար շոշափեց երկու դաստակը: Չկար: Նստելով անկողնում՝ խառնշտորեց գրպանները: Չկար ու չկար: Պատրաստվում էր իջնել, երբ սեղանիկին նկատեց ժամացույցն ու ականջօղերը. իրենն էին: Աշխենը ձգվեց ներքև: Այ քեզ հանելուկ: Տարակուսած՝ շուրջը նայեց, և միայն այդ պահին նկատեց, որ Սուրենն ու Գևորգը գնացել են: Անկողիններն անհանձնել մնում էին: Ճամպրուկներից, զանազան տուփերից ազատ կուպեն մասամբ լքյալ տան տպավորություն էր թողնում: Սուրենի արածն է, -որոշեց Աշխենը: Դա սկզբում միայն ենթադրութւթյուն էր, որ հետզհետե դարձավ համոզմունք: Այդպես էլ կար: Ինչ-որ բան էր դրանով նա կամենում ապացուցել: Իսկ ի՞նչ: |