Loading...

Articles

Մեր նախնիները մեզ սխալվելու մի փոքր հնարավորություն էլ չեն թողել

18:47, Thursday, 20 October, 2016
Մեր նախնիները մեզ սխալվելու մի փոքր հնարավորություն էլ չեն թողել
    
    
    
    
    
    

Չարենցի անվան Գրականության և Արվեստի թանգարանի տնօրեն Կարո Վարդանյանին մտահոգում են ոչ միայն թանգարանի այսօրվա խնդիրները, այլ բազում շատ հարցեր:

-Մի քանի տարի առաջ Ձեր թանգարանը հիմնովին վերանորոգվեց: Այսօր ի՞նչ խնդիրներ ունի թանգարանը և ինչո՞վ է տարբերվում այլ թանգարաններից:

-2011-ին, տնօրեն նշանակվելուց, մեկ շաբաթ հետո վերանորոգման գործընթացը սկսեցինք: Պետք է նշեմ, որ թանգարանն իր հիմնադրման օրվանից չէր վերանորոգվել, շատ անմխիթար և խարխուլ վիճակում էր գտնվում: Գանք այն հարցին, թե ինչով է տարբերվում մյուս թանգարաններից. պատկերացրեք մի թանգարան, որի ֆոնդապահոցներում պահպանվում և սպասարկվում են Սայաթ-Նովայից մինչև մեր օրերը մոտ 1200 հնչեղ անունների արխիվները՝ ամբողջական, երբեմն նաև մասնակի: Թանգարանը ունի չորս բաժին՝ կինո, թատրոն, գրականություն և երաժշտարվեստ, նյութերի ընդհանուր քանակը մոտ մեկ ու կես միլիոն է, քանակային այդ առումով ամենամեծն է մեր թանգարանը: Գրականության մասով մենք մեզ համարում ենք Մատենադարանի օրգանական շարունակությունը, այսինքն՝ մեր ունեցած նյութերը երեք հարյուր տարվա ժամանակագրություն ունեն, 18-րդ դարի կեսերից, այսինքն՝ այնտեղից, որտեղից ավարտվում է Մատենադարանը, սկսվում է մեր թանգարանը: Պատկերավոր ասած, ի տարբերություն Մատենադարանի, մեր թանգարանը ինչ- որ տեղ չի ավարտվում, որովհետև այն ամեն օր համալրվում է նոր նյութերով: Իսկ ինչ վերաբերում է խնդիրներին, կարող եմ ասել, դրանք անվերջ են: Մենք ունենք վեց մասնաճյուղ՝ իրենց ամենօրյա հոգսերով. երկուսը՝ Երևանում, չորսը՝ մարզերում: Այնպես որ մենք հանգստանալու, առավելևս ձանձրանալու որևէ առիթ չունենք:

-Ի՞նչ եք կարծում՝ թանգարանները և, հատկապես, Ձերը ինչքանով կարող են դաստիարակող գործոն հանդիսանալ:

-Մեր թանգարանը հենց այդպիսին էլ կա: Մենք ունենք հինգ մեծադիր սրահներ: Եվ գոնե գրականության մասով հայեցակարգ մշակելիս իմ ձեռքի տակ միշտ եղել են մեր հանրակրթական դպրոցների և բանասիրական բուհերի գրականության ծրագրերը: Այսինքն՝ հայ աշակերտը, հայ ուսանողը, ցանկացած հեղինակի կարող է տեսնել մեր ցուցադրությունում՝ վերջինիս ժամանակի, և ժամանակակիցների մեջ: Այդ առումով կարող եմ ասել, որ գրականությունը ներկայացնող մեր ցուցասրահները ուսումնաօժանդակ ձեռնարկի արժեք ունեն, և այդ մասին վկայում են թե՛ աշակերտները, թե՛ ուսուցիչները:

-Ի՞նչպես է լուծվում սերնդափոխության խնդիրը:

-Անկեղծ ասած, դա մեր ամենախոցելի տեղերից մեկն է, որն ունի և օբյեկտիվ, և սուբյեկտիվ պատճառներ: Ես ինքս իմ խառնվածքով հակված չեմ որևէ մեկին նեղացնելու. իմ պաշտոնավարման օրոք որևէ մեկը չի հեռացվել աշխատանքից. գիտաշխատողները և ֆոնդապահները հիմնականում տարեց մարդիկ են, ես միշտ հարգանքով եմ մոտենում նրանց տասնամյակների փորձառությանը: Պիտի անպայման հաշվի առնենք, որ անկախությունից ի վեր ամենալավը պահպանվեց թանգարանային համակարգը՝ հենց իր աշխատողների ջանքերի և նվիրումի շնորհիվ: Ինչպես կարող ես, օրինակ, այս պարագայում աշխատանքային օրենսգիրքը մեջտեղ հանել ու մարդկանց կենսաթոշակային տարիքը ակնարկել … Բայց, միևնույն ժամանակ, մեծ ցավ եմ ապրում, երբ մշակութային բուհը ավարտած երիտասարդները գալիս են ու ցանկանում են այս ոլորտին նվիրվել, բայց, շատ ափսոս, որ այդ ցանկությունը իրականացնելու հնարավորություններ մեր երկիրը քիչ ունի: Ամեն տարի բուհերը մեծ քանակությամբ շրջանավարտներ են տալիս, բայց մասնագիտությամբ աշխատելու հնարավորությունները, ցավոք, շատ սուղ են: Դա ցավոտ խնդիր է:

-Զբաղվում եք նաև գրականությամբ: Գրականությունն ինչպե՞ս պետք է համադրվի օրվա քաղաքականության հետ, կամ ընդհանրապես պե՞տք է, որ համադրվի:

-Նկատի ունեք իմ անձնակա՞ն ստեղծագործությունները:

-Այո:

-Շատ դժվար. այ հենց երեկ իմ հերթական գրքի վերջակետն եմ դրել: Պարզապես կզարմանաք, որ իմանաք, թե ինչպես եմ ստեղծագործում (ժպտում է) . տանը ես հնարավորություն չունեմ, որովհետև ունեմ չորս անչափահաս զավակ: Մինչև չորորրդը քնում է, արդեն լինում է գիշերվա երկուսը… Թանգարանում հագեցած աշխատանքային օր է լինում: Ես օրվա ժամերից ամեն օր գողանում եմ (ժամը վեցից մինչև երբեմն ժամը տասը), երբ հիմնարկում ոչ ոք չկա, նստած զբաղվում եմ իմ պատմվածքներով, վիպակներով: Ուրիշ բան չեմ կարող ինձ թույլ տալ, որովհետև այլ հնարավորություններ չունեմ:

-Այս չորսօրյա պատերազմը նորից համախմբեց մեր ազգին և մեջտեղ հանեց ազգային լավագույն որակները. միայն օրհասական պահերին ենք համախմբվում, ինչու՞:

-Նման իրավիճակներ մեր պատմությունը շատ ունի: Մի կողմից մենք մեծապես ոգևորվում ենք և առիթ էլ ունենք ոգևորվելու: Տեսեք՝ ինչպես չորս օրում ամբողջ հայ ազգը միավորվեց: Ամեն հայ իր պարտքը համարեց ինչ- որ կերպ սատար կանգնել սահմանին կանգնած մեր զինվորին, մեր սպային. դա շատ լավ է, շատ ոգևորիչ է, բայց, միևնույն ժամանակ, գոնե ինձ նման շատերի համար մեծ ցավ է, որ ոգևորության այդ ալիքը տրամաբանական ընթացք չստացավ: Գուցե ժամանակն էր սուղ, մենք էլ պատրաստ չէինք մեր հայրենակիցների այդ ձգտումը ինչ- որ կերպ համակարգելու, ամբողջ ներուժը օգտագործելու: Խոսքը միայն նյութական և ֆինանսական օգնության մասին չէ. Մարդիկ խումբ-խումբ ուզում էին անձամբ գնալ ճակատ և կանգնել զինվորի կողքին: Այդ օրերը նաև ցույց տվեցին, որ նման դեպքերում մենք լիարժեք պատրաստ չենք մեր այդ հրաշալի որակները արդյունավետ օգտագործելու:

-Կարելի՞ է ասել, որ "Սասնա ծռեր"-ի արարքը զարթոնք էր այդ հարատև թմբիրից կամ գուցե Ձեր ասածի տրամաբանական շարունակությունն էր:

-Այդ մասին շատ խոսվեց, շատ գրվեց և շատ իրարամերժ տեսակետներ հնչեցին: Անկեղծ ասած, գնահատական տալուց առաջ ամեն մեկը պիտի մտածի, թե ինքը ինչպես կպահեր իրեն տվյալ պարագայում: Գուցե թե ինձ համար խորթ է նման գործելաոճը, բայց ես իրավունք չունեմ չհարգելու այդ տղաներին, գուցե նրանք այդ ձևով էին փնտրում ինչ- որ հեռանկարի լուծումներ:

-Նրանք որևէ մեկի չեն վնասել, իրենք են վնասվել:

-Հենց դա նկատի ունեմ, այո, բայց պայքարի այդ ձևը անկանխատեսելի է. կարող էր և շատ մեծ կորուստներ լինել.Փառք Աստծո, որ ամեն ինչ նվազագույն կորուստներով ավարտվեց…Բայց կրկնում՝ եմ այդ տղաներից յուրաքանչյուրը արժանի է հարգանքի: Մենք ավելի լավ է այդ երևույթի պատճառները այլ տեղում որոնենք, թե ինչու նրանք հարկադրված դիմեցին այդ ծայրահեղ քայլին: Ու կարծում եմ ՝դրան հաջորդած շաբաթների, ամիսների ընթացքում ամեն մեկս որոշակի հետևություններ արել ենք:

-Վերջին շրջանում Երեվանում տեղադրվեց Գարեգին Նժդեհի արձանը. մենք՝ հայերս, քննարկեցինք արձանի գեղագիտական արժեքը, իսկ Մոսկվան դա ընդունեց որպես նացիզմի արդյունք: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս խնդիրը:

-Նժդեհին մենք ինքներս մի կարգին չենք յուրացրել ու դեռ ուզում ենք, որ օտարն իմանա, թե նա ով է: Նժդեհը մի ամբողջ ազգի գաղափարախոսություն է բռնել միայն նրա կյանքի ընթացքի այս կամ այն դրվագը միակողմանի ներկայացնել… Իհարկե, նրա տեսությունը ամբողջապես սևեռված է ազգի ինքնության պահպանման, հզորացման, լավագույն որակների հնարավոր դրսևորման վրա: Եվ շատ հեշտ է այդ ամենը որակել ֆաշիզմ, նացիզմ, շովինիզմ ու քաշվել մի կողմ: Այո, օտարները այդպիսի որակումներ տվեցին, բայց որքանով մենք կարողացանք փարատել այդ թյուր կարծիքը:

- Ասելիքս այն է, օրինակ, երբ Ռուսաստանում որևէ քանդակ է տեղադրվում, մենք՝ հայերս, պետական մակարդակով կարո՞ղ ենք արդյոք քննարկել ու որակումներ տալ, իսկ հանդուրժում ենք, որ ուրիշը այդքան իրավունք վերապահի իրեն և որակումներ կպցնի մեր ազգային արժեքներին, դեռ ավելին, պարտադրի իր կարծիքը:

-Ռուսը, թուրքը, չինացին, չգիտեմ, թե էլ ով, բոլոր իրավունքները ունեն, իսկ մենք նստում ենք, զայրանում, վրդովում, թե ինչու չեն ուսումնասիրել, հետո նոր որակում տվել: Թերացումը մեր մեջ փնտրենք, բարի լինեինք ժամանակին Գարեգին Նժդեհի նման հզոր երևույթը ներկայացնել աշխարհին, որպեսզի աշխարհը ճանաչեր նրան և նման անհեթեթ որակումներ չտար:

-Ռուսաստանում, օրինակ, դեռևս պահպանվում է Ստալինի արձանը, մենք գիտենք, որ նա մեր ժողովրդի լավագույն մասին վերացրեց:

-Կարծում եմ, որ նրա արձանը ինչ-որ գյուղերում պահպանած լինեն. Ստալինին աշխարհը գիտի որպես բռնապետ, մարդակեր: Նույնը կարելի է ասել Լենինի, Հիտլերի և շատերի մասին: Խնդիրը արժեքները ներկայացնելու մեջ է:

-Իսկ ԵԱՏՄ մտնելու մասին ի՞նչ կասեք:

-Մեր երկիրը չի կարող աշխարհից մեկուսանալ. շատ բարդ ու նուրբ խնդիր է, մեր դիվանագիտության ուսերին ահռելի բեռ է ծանրացած: Այս միությունը մեկ այլ միության չի կարելի հակադրել: Այնքան ճկուն պիտի լինենք, որ ամեն ինչից նպաստավորը քաղենք: Հարցը կտրուկ պետք չէ դնել այստեղ թե այնտեղ, մենք այն ուժը չունենք, որ կարողանանք դիմակայել համաշխարհային այս անցուդարձին: Քիչ առաջ խոսում էինք մշակութային ժառանգության մասին, դա միակ բանն է, որ իսկապես մեծ հպարտություն է ներշնչում մեզ, փառահեղ ժառանգություն է, բայց դրա կողքին ունենք դիվանագիտական թշվառ ժառանգություն: Այս սերունդը դեռ առաջին սերունդն է, որ դիվանագետ է դառնում: Մենք պետություն չենք ունեցել, չենք ունեցել դիվանագետներ. խնդիրը սրա մեջ է: Այս վտանգավոր թոհ ու բոհի մեջ մեր դիվանագետներից պահանջվում է առավելագույնը, մեր ավագների սխալները չկրկնելու համար: Իսկ մեր ավագները՝ մեր նախնիները, ցավով պիտի նշեմ, որ մեզ սխալվելու մի փոքր հնարավորություն էլ չեն թողել և իրենց համար են սխալվել, և մեր սերունդների փոխարեն էլ են սխալվել: Դրա համար մեր հսկա հայրենիքից այսօր ունենք մի փոքրիկ ոտնատեղ, ինչպես Նժդեհն էր ասում, " հայրենի անկյուն": Նա այս հատվածը չէր ասում հայրենիք, այլ՝ հայրենի անկյուն՝ մեր սերունդների մեջ թողնելով այն հույսը, տեսլականը, որ երբևէ կամբողջացնենք մեր երբեմնի հայրենիքը: Կրկնում եմ, որ դիվանագիտության առումով թշվառ ժառանգություն ունենք. ամբողջ խնդիրը դրանում է:

-Պարզապես չեմ կարող այս հարցը շրջանցել: Որպես ՀՀ քաղաքացի՝ ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք նոր ձևավորած կառավարությունից:

-Տասը տարի առաջ ես էլ լավատես էի և փոփոխություններին նայում էի մեծ հույսերով: Հիմա էլ ուզում եմ ինքս ինձ հավատացնել, որ նախորդից ավելի լավը կլինի: Բոլորս էլ գիտենք, որ վաղուց լուրջ փոփոխությունների կարիք կար, այնպիսի փոփոխությունների, որոնք Հայաստանի քաղաքացուն և նրա զավակներին հույս կտա ապագան կապել հայրենիքի հետ: Ուզում եմ հավատալ, որ այս նոր կառավարությունը նման հույս կներշնչի:


    
Promote this post
The article published in the Spokesperson project.
Sign up and publish your articles.
Like
0
Dislike
0
8525 | 0 | 0
Facebook