Loading...

Articles

Ցավոք այսօր ազգային մի նոր որակ է ձևավորվել

20:31, Thursday, 29 August, 2013

Ռեժիսոր, դերասան Վիգեն Չալդրանյանին մտահոգում է ոչ միայն այսօրվա մեր մշակութային դաշտը, այլև դրանից բխող բազում այլ խնդիրներ:

-Այսօր, մեզ մոտ դժբախտաբար ամեն ինչ արվում է լայն մասսաների ճաշակը բավարարելու, հանդիսատես հավաքելու համար: Բայց չէ՞ որ արվեստի դերն ու նպատակը բոլորովին այլ է: Ինչի՞ հետևանք է սա:

-Լայն մասսաների ճաշակը բավարարել, իհարկե, արգելված երևույթ չէ, գուցեև անհրաժեշտ, սակայն լայն մասսաներից զատ կա ստվար մի զանգված, որ գիտե գնահատել իսկական արվեստը: Նկատի ունեմ այն արվեստը, որը դիպչում է և’ մտքին, և’ սրտին: Ցավոք, այսօր ժողովուրդը ընկալվում է որպես շուկա: Գուցե դրանում ժողովրդի մեղքն էլ կա, որ թույլ է տալիս իրեն այդպես վերաբերվել: Մտավորական- արվեստագետի կոչումն է ժողովրդին տանել իր ետևից, այլ ոչ թե հակառակը: Ցանկացած քաղաքակիրթ երկրում կա ստորինը և բարձրագույնը, այժմ մեզ մոտ այդ ստորինը գերակշռում է: Հաճախ է հնչում` սա արգելենք, նա արգելենք…Ազատ, անկախ երկրում արգելել կարելի է միայն ազգակործան երևույթները, աղանդները և այլն, բայց արվեստ արգելել չի կարելի, միակ ճանապարհը` ստեղծել հավասարակշռություն` չմոռանալով այն ստվար զանգվածին, որ ծարավ է հոգևոր արժեքների: Հիմա տեղի-անտեղի վկայակոչում են ժողովրդին` խոսելով այս կամ այն երևույթի ռեյտինգի մասին …

-Իրականում ժողովուրդը կապ չունի այդ ռեյտինգային թվերի հետ:

-Այո, համամիտ եմ: Եվ շատ հաճախ են հանդիպում մարդիկ, ովքեր դժգոհ են մշակույթի այս մթնոլորտից… Այդ դեպքում հարց է ծագում, իսկ ու՞մ համար է այդ ամենը: Նման դեպքերում միշտ ասում եմ` մի նայեք, եթե չնայեք, չի լինի շուկա, չի լինի հանդիսատես, ուրեմն չեն կարողանա նաև գոյատևել: Ժողովրդի հաշվին է, որ գոյատևում են. հիմնականում պատասխանը հետևյալն է, - «Ինչ որ տալիս են, ու պարտադրում, այն էլ ստիպված նայում ենք»: Այստեղ կարծես ինչ որ հակասություն է ստացվում, այն ասույթի նման, որ «Ամեն ժողովուրդ արժանի է իր մշակույթին», սակայն ես համոզված եմ, որ մեր ժողովուրդը արժանի չէ այս մշակույթին, որովհետև ժողովրդի անունի տակ, ժողովրդին շուկայի տեղ ընդունելով, մենք այսօր զբաղված ենք առևտրով, և ոչ աստվածահաճո արարմամբ:

-Ցավոք այսօր Հայաստանում այնպիսի մարդիկ են խաղարկային ֆիլմեր նկարահանում, որ ընդհանրապես պետք է այդ ասպարեզից հեռու լինեին: Դուք, որպես պրոֆեսիոնալ կինոռեժիսոր ինչպե՞ս եք վերաբերվում այդ փաստին և արդյո՞ք պրոֆեսիոնալ մասնագետներդ որևէ լծակ չունեք պայքարելու նման երևույթների դեմ:

-Կրկնեմ` ազատ երկրում նման երևույթների դեմ պայքարել չի կարելի, պարզապես պետք է դաշտը նպաստավոր լինի, որպեսզի պրոֆեսիոնալները կարողանան գործել, բայց ցավոք այսօր պրոֆեսիոնալները նման միջոցներ չունեն, ինչը, որ ունեն ոչ պրոֆեսիոնալները: Փորձեմ պարզել, թե ինչու այդպես ստացվեց, նախ դա կապված է նաև տեխնոլոգիաների զարգացման հետ, որովհետև տեսախցիկի հայտնվելով կարծես թե հեշտացավ կինո նկարելը: Բայց մենք շփոթեցինք սիրողականը պրոֆեսիոնալի հետ. օրինակ, որևէ մեկը իր բակում ֆուտբոլ է խաղում, բայց դեռ պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլը չէ: Նույնը կատարվեց կինոյում. շատ դյուրին է` ժապավենի հետ գործ չունես, մեծ գումարների հետ գործ չունես, ամենակարևորը` գիտելիքների հետ գործ չունես, իսկ ժապավենային կինոն, որոշակի արվեստ է, գիտություն է: Տեղին է հիշել մի դեպք` կապված մեծն Վահրամ Փափազյանի հետ, դերասաններից մեկը Օթելլո է խաղում և ուզում են վարպետի կարծիքը իմանալ, իսկ Փափազյանը` թե ամեն սև բան դեռ Օթելլո չէ: Ամեն պատահական, փողոցից, չկրթված մեկը դեռ դերասան չէ, ամեն մեկը դեռ ռեժիսոր չէ, և հարսանիք նկարող օպերատորները, դեռևս պրոֆեսիոնալ օպերատոր չեն: Ցավոք սրտի այսօր դաշտը նրանք են գրավել և դրա վնասը շատ ավելի խորն եմ տեսնում. փորձում են դրական կողմը մեկնաբանել, ասելով, որ շատ դերասաններ զբաղված են, գումար են վաստակում, բարեկեցիկ կյանքով են ապրում, շքեղ մեքենաներ ունեն սերիալների հաշվին և այլն…Բայց մենք մոռանում ենք երևույթի բացասական հետևանքները. այսօր մի սերունդ է ձևավորվում, որն ընկալում է դերասանի արվեստը սոսկ հեռուստաէկրաներից, երբեմն էլ կինոէկրաներից: Նրանք չբավարարվեցին միայն հեռուստասերիալներով, մտան նաև կինոդաշտ. սարսափը սրա մեջ է, բայց ավելի սարսափելին այն է, որ դրանով սերունդ է դաստիարակվում, չէ որ կինոն մտածելակերպ և ճաշակ ձևավորելու առաքելություն ունի: Այսօր այդ ցածրորակը ներարկել են մատաղ սերնդի մեջ, և շատ պատահական կերպարներ դարձել են ազգի հերոսներ, աստղեր…Հիմա թացն ու չորը խառնած իրավիճակ է, պարզապես այս քսան տարիների ընթացքում կորցրինք մի շատ կարևոր բան` չափանիշ հասկացությունը:

-Արժեհամակարգը փոխվեց:

-Այո, արժեհամակարգը բոլորովին փոխվեց, և կորցրինք չափանիշը, թե, ո՞րն է ճիշտը, որը սխալ, ո՞րն է արվեստը, որը ոչ: Այդ բոլորը խառնվեց իրար: Ցավում եմ, որ մեր ժամանակներում կարծես թե մի նոր ազգային որակ է դրսևորվել և այն ընդունվում է որպես ազգային արժեք: Հուսամ, որ բնության բոլոր օրենքների համաձայն ի վերջո այս ամենը պետք է ժամանակավոր լինի. պարզապես այս ժամանակավորը դեռևս հարատևում է: Այն անտարբերությունը և ընտելացումը այս ամենին, որով, որ կերակրում են մեզ, մտավախություն ունեմ, թե երկար տևի, եթե լրջորեն այս ամենի մասին չբարձրաձայնենք: Սա ասում է մեկը, որը այսօր նույնպես լուռ է, որովհետև երկար տարիներ խոսելուց հետո հասկացա, որ ինձ նման մարդկանց ձայնը մնում է «ձայն բառբառո հանապատի»: Յուրաքանչյուրս կարծես, թե իր խոսքը իր արվեստով է ուզում ասել` մեկուսանալով կաղապարի մեջ:

-Ձեր ֆիլմերում ազգային կոլորիտ և խտացումներ չկան, գլխավոր թեման ի վերջո մարդն է: Ինչքանո՞վ եք ձեզ համար բացահայտել մարդկային հոգու անթափանց շերտը և ընդհանրապես «մարդ-երևույթ» հասկացությունը:

-Ազգային կոլորիտ ասելով չեմ հասկանում սոսկ ազգային տարազը, Արարատ լեռը … ինձ համար ազգայինը ուրիշ բան է, այն ներսում է: Մեկը կարող է հայկական տարազ հագնել, բայց ներսից հայ չլինել, նախնյաց հոգսերի ժառանգորդը չլինել: Ինձ համար ազգայինը այն է, երբ արարողը, ստեղծագործողը իր մեջ կրում է նախնյաց հոգսերը: Ընդհանրապես շատ է խոսվում, թե ո՞րն է ազգային, և, ո՞րը ոչ: Երևի տարօրինակ թվա, բայց ինձ համար ամենաազգայինը Ֆ. Դովլաթյանի «Բարև ես եմ» ֆիլմն է, որտեղ չկա տարազ, դեռ ավելին, կա ընդամենը մեկ հայի կերպար, որը մարմնավորել է Արմեն Ջիգարխանյանը և դեպքերն էլ հիմնականում զարգանում են ոչ Հայաստանում, բայց այս կերպարը իր նախնյաց հոգսերի ժառանգորդն է, ֆիլմի հերոսը հիշողությունն է, որը բնորոշ է մեզ: Այսօր շատ բաներ ազգային տարազի տակ, կարող են ապազգային լինել, դա մտահոգիչ է: Մտահոգիչ է նաև այն փաստը, որ շատերը շփոթում են մտավորական և արվեստագետ հասկացությունները, ինձ համար դրանք շատ տարբեր են: Մտավորականը պարտադիր չէ, որ արվեստագետ լինի: Մտավորականը կարող է լինել քաղաքական գործիչ, բահը ձեռքին գյուղացին, կարող է ամենաանսովոր մասնագիտության տեր մեկը լինել, որի կենսակերպն ու գործունեությունը նպաստում են իր ազգի բարձրացմանը, այլ ոչ հակառակը: Մինչ դեռ այսօր մենք ունենք արվեստագետներ, որոնք իրենց արվեստով, իրենց գործունեությամբ ավելի են նպաստում հետընթացին, այնպես, որ ամեն արվեստագետ դեռ մտավորական չէ: Մտավորական լինելը մտածելակերպ է, քո զարկերակը քո երկրի, քո ազգայինի, քո ժողովրդի հետ համահունչ, զուգահեռ պիտի բաբախի: Հիմա մենք ունենք արվեստագետների ահռելի բազմություն, բայց կդժվարանամ ասել, թե նրանցից քանիսն են մտավորական:

-Մեր օրերում Հայաստանում ֆիլմ նկարահանելը ինչքանո՞վ է բարդ, շոուբիզնեսում պետք է հարազատ մարդ լինես, թե՞…

-Ընդհանրապես Հայաստանում որևէ գործ անելու համար ոչ միայն շոուբիզնեսում, այլ ամենուր պետք է լինես ինչ որ մի խմբավորման (թայֆայի) մեջ. ցավոք այդպես է… փոքր երկիր է ամեն ինչ խնամիական, ազգական, ընկերական ծանոթությունների հիման վրա է, և, իհարկե, շահում է նա, ով այդ ամենի մեջ է, և ունի լայն «շրջապատ»: Այն մտավորականի համար, որը այսօր չունի այդ «շրջապատ» -ը շատ դժվար է: Երբ ինձ հարցնում են, որն է իմ կյանքի ձեռքբերումը, ես անվարան պատասխանում եմ` իմ անկախությունը, ազատությունը, որը նաև մեծ խոչնդոտ է: Բացարձակ անկախ չես կարող լինել, բայց, եթե կախվածություն ունեմ, դա իմ խիղճն է, իմ արյան կանչը, ազնվությունս հանդեպ իմ մասնագիտության, իմ խոսքին, որը մատուցում եմ էկրանից: Շատ ու շատ պարագաներում փորձում եմ անկախ լինել, որպեզի այդ անկախությունը ինձ բերի ազատության խոսք: Այսօր քչերը կարող են դրանով հպարտանալ, բայց դա նաև իմ խոցելի տեղն է, որովհետև ամենավտանգավոր և չսիրված մարդը` անկախ մարդն է, նա անկանխատեսելի է, նրան չեն կարող ուղղորդել, դարցնել որևէ մեկի ձեռքին խամաճիկ:

- Հայաստանը փորձում է դառնալ միջազգային կինոփառատոնային երկիր: Ի՞նչ եք կարծում կինոաշխարհում մենք ունենք այդ պոտենցիալը, և ընդհանրապես ի՞նչ է տալիս դա մեզ:

- Ողջունելի է, որ փառատոնային երկիր ենք դառնում, բայց շատ ավելի լավ կլիներ, որ նախ և առաջ կինոարտադրող երկիր դառնայինք: Կինոարտադրող ասելով նկատի ունեմ պրոֆեսիոնալ կինո. այսօր, եթե հավատանք համապատասխան հիմնարկությունների հայտարարած թվերին` տարեկան 10-20 ֆիլմեր, իսկապես դարձել ենք կինոարտադրող երկիր, բայց ցավում եմ, որ այդ բազմաքանակ ֆիլմերից դեռ չեմ տեսել այն, ինչը կոչվում է կինոարվեստ: Կինոարվեստն է մեզանում պակասում: Իսկ կինոփառատոնների առկայությունը մեր երկրում ձևավորում է շատ կարևոր մի բան` պրոֆեսիոնալ կինոմթնոլորտ: Սա ընդամենը դաշտ է ձևավոևում, բայց կրթություն չէ: Պրոֆեսիոնալ մասնագետ դառնալու համար ճանապարհը մեկն է` կրթություն:


    
    
Promote this post
The article published in the Spokesperson project.
Sign up and publish your articles.
Like
0
Dislike
0
5139 | 0 | 0
Facebook