Համաշխարհային լուսանկարիչ՝ Յուսուֆ Քարշը հայ էր
 Հայկական ծագումով կանադացի հայտնի լուսանկարիչ Յուսուֆ Քարշը համաշխարհային լուսանկարչության պատմության մեջ է մտել իր հիասքանչ դիմանկարային աշխատանքի շնորհիվ։ Ըստ International Who's Who-ի՝ Քարշը լուսանկարել է անցյալ դարի 100 ամենանշանավոր մարդկանցից 51-ին։ Ալբերտ Էյնշտեյնը, Նելսոն Մանդելան, Էռնեստ Հեմինգուեյը, Օդրի Հեփբերնը, Պաբլո Պիկասոն, ԽՍՀՄ առաջնորդները և ԱՄՆ նախագահները նկարվել են նրա համար։ Ինքը՝ Յուսուֆ Քարշը, գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում՝ որպես դիմանկարային լուսանկարչության ամենաակնառու վարպետ։ Յուսուֆ Քարշը ծնվել է 1908 թվականին Թուրքիայի հարավ-արևելքում գտնվող Մարդին քաղաքում հայ ընտանիքում։ Հայ բնակչության բռնաճնշումների ու ցեղասպանության պատճառով 14 տարեկանում ծնողների հետ ստիպված է եղել փախչել Սիրիա։ Երկու տարի անց նրա ծնողները «ոտքի են կանգնել» և կարողացել են գումար խնայել, որպեսզի տղային ուղարկեն Կանադա, որտեղ նրա հորեղբայրը՝ լուսանկարիչ Ջորջ Նագաշը, ապրում էր Շերբրուկ քաղաքում։ Յուսուֆ Քարշը չգիտեր ոչ ֆրանսերեն, ոչ անգլերեն, և ամբողջ ազատ ժամանակն անցկացնում էր լուսանկարչական ստուդիայում՝ օգնելով հորեղբորը։ Սեփական տեսախցիկով նա հաճախ շրջում էր քաղաքում, իսկ հետո տպում իր լուսանկարները։ Մի օր Կարշի ընկերն ուղարկեց մի լուսանկար, որը նա նվիրել էր մրցույթին, որտեղ լուսանկարը ստացավ գլխավոր մրցանակը՝ 50 դոլար։ Նկատելով Կարշի լուսանկարչական տաղանդը՝ նրա հորեղբայրն իր եղբորորդուն ուղարկեց Բոստոն՝ այցելելու իր ընկերոջը՝ դիմանկարային լուսանկարիչ Ջոն Գարոյին։ Այս ժամանակահատվածում Ջոն Գարոն համարվում էր ԱՄՆ-ի Ատլանտյան ափի ամենահայտնի և ամենապահանջված դիմանկարիչներից մեկը: Յուսուֆ Քարշը ջանասիրաբար սովորել է իր նոր դաստիարակի մոտ՝ տիրապետելով լուսանկարչության բոլոր տեխնիկական նրբություններին։ Ավելի քան երեք տարի Բոստոնում անցկացնելուց հետո Յուսուֆ Քարշը կրկին վերադարձավ Կանադա, որտեղ 1931 թվականին բացեց իր փոքրիկ ստուդիան Օտտավայի կենտրոնում։ Սկզբում ամեն ինչ այնքան էլ լավ չէր ընթանում, բայց շուտով մշտական հաճախորդների թիվը նկատելիորեն աճեց, և երիտասարդ լուսանկարչի նկարները նույնիսկ սկսեցին հայտնվել «Saturday Night» շաբաթաթերթում։ Նա պատվեր է ստացել լուսանկարել Օտտավայի «Մալի» թատրոնում մի խումբ սիրողական դերասանների փորձերն ու ներկայացումները։ Հենց այնտեղ նա առաջին անգամ ծանոթացավ արհեստական լուսավորության հնարավորություններին և լույսի խաղին։ Շնորհիվ այն բանի, որ գեներալ-նահանգապետի որդին թատրոնի առաջատար դերասաններից էր, Քարշը շուտով բացառիկ հնարավորություն ունեցավ նման կարևոր մարդու դիմանկարը կերտելու։ Ու թեև առաջին անգամ երիտասարդ լուսանկարիչը չափազանց անհանգստացավ, իսկ գեներալ-նահանգապետի նկարներն անկեղծորեն չաշխատեցին, նրան երկրորդ հնարավորություն տրվեց, որը նա փայլուն օգտագործեց։ Գեներալի նահանգապետի նրա հանդիսավոր դիմանկարը տպագրվել է Կանադայի և Մեծ Բրիտանիայի մի քանի հայտնի հրատարակություններում։ Այս հաջողության շնորհիվ 1936 թվականին նա հնարավորություն ունեցավ լուսանկարելու Կանադա այցելած Ամերիկայի նախագահ Ֆրանկլին Ռուզվելտին։ Աշխատանքի ընթացքում նա հանդիպել է Կանադայի վարչապետ Մաքենզի Քինգին, ինչի արդյունքում կարողացել է լուսանկարել բազմաթիվ կարևոր անձանց ու քաղաքական գործիչների։Բայց Յուսուֆ Քարշի ամենահայտնի գործը, թերևս, Ուինսթոն Չերչիլի դիմանկարն էր, որը նրա կողմից արվել էր 1941 թվականի վերջին։ Նկարահանումների ժամանակ Քարշը չցանկացավ Չերչիլին գրավել իր հայտնի սիգարը ատամների մեջ, որպեսզի նկարը չնմանվի մյուսներին։ Ուստի նա համարձակորեն մոտեցավ Չերչիլի մոտ և մրմնջալով «Ներողություն, պարոն», հանեց սիգարը նրա շուրթերից։ Վերադառնալով տեսախցիկի մոտ՝ Քարշը կարողացել է լուսանկարել փոքր-ինչ ագրեսիվ և ռազմատենչ վարչապետին, ով լուսանկարչի լկտիությամբ իրենից զատ էր։ Այս եզակի լուսանկարը ցուցադրվել է Life ամսագրում և հետագայում հայտնվել բազմաթիվ նամականիշերի և պաստառների վրա։Չերչիլի լուսանկարն էլ ավելի հայտնի դարձրեց Յուսուֆ Քարշին, և նա այլևս ստիպված չէր ինքնուրույն պատվերներ փնտրել։ Նա լուսանկարել է քաղաքական գործիչների, գրողների, արվեստագետների, դերասանների, տիեզերագնացների, թագավորների, նախագահների, և նույնիսկ պապերը դիմել են նրա ծառայություններին: Յուսուֆ Քարշի ամենահայտնի դիմանկարներից են Ալբերտ Էյնշտեյնի, Պաբլո Պիկասոյի, Ժան Կոկտոյի, Ֆիդել Կաստրոյի, Ջոն Քենեդու, Օդրի Հեփբերնի, Էռնեստ Հեմինգուեյի, Բեռնարդ Շոուի, Էլեոնորա Ռուզվելտի և շատ ուրիշների լուսանկարները: Ինչպես դիպուկ արտահայտվեց բրիտանացի մարշալ Մոնտգոմերին, բոլոր քաղաքական գործիչներն ու հայտնիները ցանկանում էին «կարշեդ» լինել («Կարշեդ» բայից, այսինքն՝ լուսանկարվել Կարշի կողմից): Ինչո՞վ էր Յուսուֆ Քարշը տարբերվում իր ժամանակի դիմանկարային այլ լուսանկարիչներից: Նախ, սա մեծ նախապատրաստական աշխատանք է և մանրուքների նկատմամբ ուշադրություն: Նա մտածեց նկարահանման հիմնական կետերի մասին և փորձեց պարզել որոշակի տեղեկություններ իր մոդելի մասին, որոնք իրեն կարող էին անհրաժեշտ լինել հիանալի դիմանկար ստեղծելու համար: Յուսուֆ Քարշի բնորոշ ոճը դասական լույսի օգտագործումն է, որն ուղղված է հիմնականում մոդելի դեմքին և ձեռքերին: Ինքը՝ լուսանկարչի խոսքով, լույսի գրագետ օգտագործումը մարդու դեմքը ցուցադրելու ամենանուրբ գործիքն է։ Օգտագործելով լուսային էֆեկտներ՝ Յուսուֆ Քարշը հասավ իր դիմանկարների ապշեցուցիչ խորության և արտահայտչականության, ինչպես նաև ծայրահեղ հստակության և յուրաքանչյուր դետալների մշակման: Դրա համար նա օգտագործել է հզոր լուսարձակներ և հատուկ լուսարձակներ, որոնք Քարշը իր հետ կրել է աշխարհով մեկ: Գրեթե բոլոր լուսանկարչական տեխնիկաները, որոնք նա օգտագործել է իր աշխատանքում, մշակվել են հենց Քարշի կողմից: Յուսուֆ Քարշի ստեղծագործությունների մյուս առանձնահատկությունը «պահը որսալու» եզակի կարողությունն է։ Ինչպես ինքն է ասել հայտնի լուսանկարիչը, «յուրաքանչյուր մարդու մեջ մի գաղտնիք է թաքնված, և իմ խնդիրն այն բացահայտելն է։ Այս բացահայտումը տեղի կունենա, եթե դա տեղի ունենա ընդհանրապես, աննշան ժամանակի ընթացքում: Մարդը կարող է մեզանից յուրաքանչյուրին արտաքին աշխարհից բաժանող դիմակը դեն նետել ինչ-որ ակամա շարժումով, աչքերի փայլով կամ այլ կերպ։ Ժամանակի այս միջակայքում լուսանկարիչը պետք է ժամանակ ունենա իր գործն անելու, հակառակ դեպքում նա պարտվել է»: Յուսուֆ Քարշը փակեց իր ստուդիան Օտտավայում 1992 թվականին վաթսուն տարվա բեղմնավոր աշխատանքից հետո, որպեսզի, իր իսկ խոսքերով, պարզապես լուսանկարի նրանց, ում սիրում է: Նա կյանքից հեռացավ տասը տարի անց, սակայն նրա դիմանկարները դեռևս տպավորիչ են իրենց դրամատիզմով և ներքին ուժով։ Յուսուֆ Քարշի արտասովոր տաղանդի շնորհիվ մենք կարող ենք ինքներս պարզել, թե իրականում ինչպիսին են եղել 20-րդ դարի ամենահայտնի դեմքերը։ Յուսուֆ Քարշի գործերն ընդգրկված են առաջատար թանգարանների մշտական ցուցադրություններում՝ մշտապես տպավորիչ տպավորություն թողնելով դիտողի վրա։ |
