1 ժամ մանկատանը
Խոսել մանկատներից ու չանդրադառնալ «ՍՕՍ մանկական գյուղեր» ծրագրին, կարծում եմ, այնքան էլ ճիշտ չի լինի: «ՍՕՍ մանկական գյուղեր» հայկական բարեգործական հիմնադրամը հիմնադրվել է 1989 թվականին՝ իր դռները բացելով այն երեխաների համար, ովքեր Սպիտակի երկրաշարժի պատճառով կորցրել էին իրենց ծնողներին: Այս ծրագրի նպատակը ծնողներից զրկված երեխաներին համապատասխան խնամք տալն է, ինչպես նաև զարգացումն ապահովելն է: Բայց այս ամենն արվում է ոչ թե մանկատներում, այլ սովորական տներում, որտեղ երեխաները տեսնում են ընտանիքի մոդելը: Ամեն տան համար աշխատանքի է ընդունվում մայրիկ, երբեմն նաև հայրիկ, ովքեր ապրում են երեխաների հետ ու կատարում ծնողների պարտականությունները: Այսինքն` երեխաներին խնամում են ոչ թե դաստիարակները, այլ հայրիկներն ու մայրիկները, ովքեր տեսնում են նրանց տաղանդները, հետևում դասերի պարտաճանաչ սովորելուն, կերակրում, զրուցում, շուրջօրյա ապրում նրանց հետ: [2] Սա թույլ է տալիս մանկատների սաներին ունենալ ծնողներ, որոնց մասին երազում են, տեսնել ընտանիքի մոդելը, ծանոթանալ դրա հետ, ինչը հետագայում կօգնի սեփական ընտանիքն ունենալ:
Ինչպես արդեն նշեցի, մանկատները փակ հաստատություններ են, այնտեղ մուտք գործելը դժվար ու երկարատև գործընթաց է: Որպես կամավոր՝ այցելել եմ մանկատներ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Բելառուսի մի քանի քաղաքներում ու գյուղերում: Բելառուսում կատարած այցելություններից ամենաշատը տպավորվել է Մինսկից մոտ 50 կմ հեռավորություն ունեցող մի գյուղում` Սլաբոդսկում, գտնվող մանկատուն-ինտերնատ այցը: Այստեղ ապրում էին հիմնականում հոգեկան ու ֆիզիկական խնդիրներ ունեցող երեխաներ՝ 3-16 տարեկան: Նրանց հետ ապրել ենք 5 օր ու հասկացել, որ անկախ ազգությունից ու երկրից՝ բոլոր ծնողազուրկ երեխաներն ունեն նույն խնդիրները, ցանկությունները, երազանքները: Մի քանի օր ապրեցինք նրանց հետ ու նրանց կյանքով և տեսանք հետևյալը.
· Սաներն ապրում էին ակտիվ սեռական կյանքով՝ թե՛ ինտերնատի տարածքում, թե՛ ինտերնատից դուրս: · Ինտերնատի դռները փակվում էին հստակ ժամին, ու ուշացողները գիշերում էին դրսում: · Ապրելու պայմաններ կային, բայց դրանց որակը ցածր էր՝ ջրից վատ համ ու հոտ էր գալիս, բայց այլընտրանք չկար, խոհանոցն ընդհանուր առմամբ մաքուր էր, բայց օրինակ հացամանները՝ կեղտոտ: Երեխաների հագուստը մաքուր չէր: · Ուսուցիչներն ու հոգեբանները մեզ համոզում էին իզուր ժամանակ չծախսել երեխաների վրա, որովհետև դա համարում էին ռեսուրսի ու ժամանակի անիմաստ կորուստ: Բոլորի կարծիքով այդ երեխաներն անընդունակ էին որևէ բան սովորել (իհարկե մենք չվհատվեցինք ու բոլորին հակառակն ապացուցեցինք): Այս ինտերնատում գտնվելու կարևորագույն ձեռքբերումը երեխաներից մեկին ինքնասպանությունից հետ պահելն էր: Իսկ մյուսները հրաժեշտի օրը մեզ ասացին, որ իրենց կյանքը լուսավորվեց՝ լցվելով այն հույսով, որ իրենք մենակ ու մոռացված չեն: 2014 թվականից հետո ինտերնատի սաների հետ կապն ընդհատվել է, ու նրանց այսօրվա կյանքի մասին տեղեկություններ չունեմ:
Մարի Իզմիրլյանի անվան մանկատուն այցելել ենք 2012 թվականի դեկտեմբեր ամսին՝ ընկերներից ու ծանոթներից կազմված կամավորական խմբով: Այցելության նպատակը երեխաներին մի փոքրիկ ամանորյա ուրախություն պարգևելն էր: Գնացել էինք նվերներով՝ խաղալիքներով ու քաղցրավենիքով: Երեխաներն, իհարկե, ուրախացան նվերների համար, բայց ավելի շատ ուրախացան ուշադրությունից, խաղերից, սովորական համբույրից ու գրկախառնությունից: 1 ժամը շատ քիչ է լուրջ խնդիրները տեսնելու համար, բայց շատ բաներ աննկատ չմնացին: Պետք է նշել, որ երեխաները մաքուր էին, հագուստը՝ կոկիկ, սենյակները՝ հավաքված: Հասկացանք, որ երեխաները շատ են սիրում շփվել ու ամեն մի փոքրիկ բանից անսահման ուրախանում են: Բայց մեր գնալու նպատակը միայն խաղերն ու նվերները չէին: Պլանավորել էինք դաստիարակների ուղեկցությամբ մանկատան սաներին տանել զբոսանքի, իսկ հետո՝ պոնչիկանոց: Նրանց ուրախությանը չափ ու սահման չկար, դա զգում էինք ուրախության ճիչերից ու ուրախ վազվզոցից: Բայց երբեք չեմ մոռանա այն երեխաների ուրախությունը, ովքեր գտնվում էին կողքի սենյակում՝ անվասայլակին նստած: Նրանք 3-ն էին, 6 փայլուն ու արցունքով լցված աչուկներ նայում էին մեզ ու չէին հավատում, որ մեզ հետ գալու էին պոնչիկանոց: Չկարողացանք ճշտել, թե ֆիզիկական խնդիրներ ունեցող երեխաները մասնակցում են էքսկուրսիաներին, թե ոչ, բայց ուրախ եմ, որ այդ օրը կարողացանք մի փոքր ուրախություն պարգևել այդ լուսավոր փոքրիկներին: Երեխաներից շատերը հեռախոս ունեին ու շփվում էին ծնողների հետ, ձեռք էին բերել դպրոցական ընկերներ: Բոլորն ունեին տարբեր ձգտումներ ու երազանքներ, բայց գլխավորը չլքված լինելու ցանկությունն էր: Մանկատան բակում խաղահրապարակ կար, որտեղ ձնագնդիկ խաղացինք: Կարող եմ ասել, որ առաջին հայացքից երեխաների հարմարավետ ապրելու բոլոր պայմանները կային: Մանկատան սաներին ու դաստիարակներին հրաժեշտ տվեցինք երեկոյան՝ նորից հանդիպելու ակնկալիքով, բայց, ցավոք, մինչ օրս մյուս այցելությունը չի եղել: Նշեմ, որ վերոնշյալ մանկատունն այժմ անվանվում է «Մարի Իզմիրլյանի անվան մանկատուն (0-18 տարեկան հատուկ կարիքով մտավոր և ֆիզիկական խանգարումներ ունեցող երեխաների համար) պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն»: [3]
[1] http://www.mlsa.am/?page_id=1345 [2] http://www.sos-kd.am/hy/%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D6%84/ |