ԱՐԵՎԱԳԱԼԸ ԾՈՎԱՓԻՆ /պատմվածք/
-Այստեղ քնել չի լինի: Ձայնին հետևում է երկաթյա մահճակալի անախորժ ճռճռոցը, ապա սենյակը ողողվում է լույսով: Ետ եմ տանում սավանն ու քնատ նայում շուրջս: Կինս ոտքերը կախել է ներքև: Ծալ-ծալ իջնող գիշերանոցը քշտվել է՝ երևան հանելով ոսկրոտ ծնկները, ճերմակ, արևի երես չտեսած ազդրերը: -Մոծակները կերան, -շարունակում է՝ հետն էլ եռանդով մեկ ուսը քորում, մեկ՝ սրունքը: -Ինձ նույնպես կծում են, -ասում եմ, որերորդ անգամ դժկամորեն սրբիչն առնում ձեռքս: Առաստաղին, պատերին խոշոր, կնճիթի զորությունը գիտցող թևավորներ են: Ոմանք հասցրել են **** արյուններս: Այդպիսիք մուգ, տռզած փոր ունեն: Սկսում եմ աջ ու ահյակ կոտորել: Սպիտակեցրած պատերն արյունից տեղ-տեղ կարմրել են: -Քեզ լսողի օրը սա պիտի լինի: Շարունակում եմ մոծակաջարդը, միայն թե սրբիչը հիմա առավել անվրեպ, ուժգին է իջնում նպատակակետին: -Մեր եղած տարին մոծակներ չկային: Առաջին անգամ ենք միասին ծովափ գալիս: Վիճելու ցանկություն, առավել ևս մտադրություն՝ չունեմ: -Մոծակներ չկային… Ասա՝ ուշք ու միտքս ուրիշ տեղ էր: Կանանց է ակնարկում: Բայց քո ի՞նչ գործն է: Այն ժամանակ ոչ ես էի քեզ ճանաչում, ոչ դու՝ ինձ: Դա ասում եմ մտքումս, մնացյալը՝ բարձրաձայն. -Ոչինչ, պատուհանը փակ կպահենք, -գոցում եմ փեղկերը, մեկ անգամ ևս աչք ածում ութ քառակուսի մետրանոց մեր խցին և, թևավոր չգտնելով, անջատում լույսը: -Հիմա էլ ուզում ես շոգի՞ց խեղդել: Նյարդերս սկսում են տեղի տալ: Այս կնոջը գոհացնել չի լինի: -Ուր որ է լույսը կբացվի, մի բան կմտածենք: -Մինչև առուն ջուր գա, գորտի աչքը դուրս կգա: Սկսվեց: Պատրաստի մտքերի մանյակը վզից կախ է: Հիմա մեկ-մեկ կհանի ու՝ առը հա, ճակատիդ: Տղա ես, դիմացիր: Ճարս ինչ, պիտի համբերեմ: Մտնում եմ ծածկոցի տակ, լռում: Անկողինը թեև մեր աչքի առաջ փոխեցին, խոնավ-խոնավ է, չնայած գիտեմ՝ առաջին օրերին է այդպես, հետո ընտելանում ես: -Ասի՝ Յալթա գնանք: Ի՞նչ անեմ: Պատասխանեմ՝ չի լինի, անարձագանք թողնեմ՝ ավելի վատ: -Յալթայում մի մահճակալին հինգ ռուբլի են վերցնում: -Հա՞, -բռնկվում է, -ասա, որ այստեղ էժան էր, դրա համար բերեցիր: Թե չէ՝ գյուղաքաղա~ք, խաղաղ երեկոնե~ր, անտա~ռ, տունը՝ ծովին մո~տ, կաթն ու հում սերը՝ առա~տ: Մեկից ձեր գյուղը գնայինք: -Հիմա ևս նույնն եմ ասում: -Իհարկե, միայն թե քո խոսքը լինի: Լավագույն ելքը լռելն է, այլապես ամենօրյա վեճն ու խոսակցությունը դարձյալ ջրի երես կելնեն՝ այս անգամ նոր ապացույցներով հարստացած: Կինս դժգոհ՝ մի կողքից մյուսն է շրջվում: Ասելիք ունի, չի դատարկվել: -Թթվածին չկա շնչելու: Օդը, իրոք, ծանր է, սակայն մոծակի խայթոցներն առավել անտանելի են: -Բաց արա, շունչս կտրվեց: Շունչ կտրվելը չգիտեմ, բայց որ հոգուդ սառցաբեկորները չեն հալվում, հաստատ է: Սա՝ մտովի իսկ բարձրաձայն՝ -Ինքդ բացիր: Ճորտատիրական իրավունքները վաղուց են վերացված, -այդուհանդերձ ձգվում, թափով դեպի ինձ եմ քաշում փեղկը, հետո. -Մեկ էլ մոծակի անուն չլսեմ՝ քրքրեցին, կերան, լափեցին, հոշոտեցին… Նա, երևի, զայրույթից սևացել է. -Չլինի՞ ձայնազուրկ եմ: -Ճիշտ այդպես: Ես քեզ ձայնի իրավունքից զրկում եմ, -ընթացքում շրմփացնում եմ ականջիս տակ տզզացող անտես մոծակին: -Կինն ու տղամարդը հավասար իրավունքներ ունեն: -Համաձայն չեմ: Ընտանիքում գլխավորը տղամարդն է: Դու երկրորդական նախադասություն ես: -Համադասական: -Երբեք: Միմիայն երկրորդական, եթե շատ պնդես, ավելի կճշտեմ՝ երկրորդական կարգի երկրորդական: Երկուսս էլ բանասիրական կրթություն ունենք, ժամանակին լեզվի, գրականության ուսուցիչ ենք եղել, ու մեզ համար նմանակարգ զրույցները սովորական են: Վերստին մոծակի տզզոց եմ լսում: Որտե՞ղ կկանգնի՝ ականջի՞ս, ծնոտի՞ս, ճակատի՞ս: Տագնապահար սպասում եմ: Պատերազմի ժամանակ, պիտի կարծել, ոռնոցով մոտեցող արկից զինվորներն այդչափ չեն փշաքաղվել, : Աջ ու ձախ շրմփացնում եմ՝ մեկ, երկու, երեք… Ապտակն ուշքի է բերում. -Ի սեր Աստծո, վերջ տանք այս խոսակցությանը: Ծանոթ մարդիկ են, ի՞նչ կմտածեն մեր մասին: -Չե՞մ տեսնում դրանց ծանոթը: Հրես, վայելիր: Նա մարմինը վեր է նետում: Թուլացած զսպանակները հազարաձայն դժգոհում են: Մտաժապավենին այժմ փոս ընկած մահճակալ է, ցանցը որի վերուվար անելիս առնում է հատակին: -Առավոտյան նորը կխնդրեմ՝ ծալովի: Համաձա՞յն ես: Գոհությունն ի ցույց չի հանում, բայց խոսքի հնչերանգը փոխված է. -Հետո էլ պիտի ասեմ՝ հանգստացա: Էս ու՞մ առանք: Աշխարհն աշխարհով, ինքը՝ հեչ, քչով բավարարվող: Չէ, չէ, ինչու՞ անհանգստացնենք. կարելի է նաև հատակին քնել: Պատրաստի դերասանուհի: Ափսոս, միակ ունկնդիրը ես եմ: Որոշում եմ կատակի տալ. -Քեզ ի՞նչ է եղել: Դու մեր տան թագուհին ես, -ապա չհամբերելով՝ խայթում եմ, -զուրկ կառավարման իրավունքից՝ ինչպես Անգլիայում: -Իհարկե~, կծաղրես, ինչու՞ չէ, - բերեցիր էս անտերանոցը… -Եղած-չեղածը չորս հարյուր ռուբլի ունենք: Հյուրանոց որտեղի՞ց գտնեմ: Չլսեցի՞ր գնացքում ինչ էին պատմում՝ հիսուն ռուբլին մինչև անձնագրի մեջ չդնես, տեղ տվող չկա: -Ունենայիր: -Ինչպե՞ս: -Իմ ի՞նչ գործն է, նոր ո՞վ էր հոխորտացողը՝ տան տղամարդը ես եմ: -Ի՞նչ ես առաջարկում՝ գողանա՞մ, կաշա՞ռք վերցնեմ: -Եթե իմանամ, կարող ես, կասեմ՝ արա: Չգիտե՞մ՝ հենց առաջին օրը կբռնվես: Քոնը միայն խոսելն է. քեզնից փող աշխատող դուրս չի գա: -Գոնե ես երկու հարյուր ստանում եմ, քոնն ասա: -Երկու հարյու՞ր, դու երբևէ այդքան բերած կա՞ս: Պահում-մահումների համա՞ր էլ պիտի պատասխան տամ: Չի արձագանքում: Շուռ եմ գալիս: Սավանի տակով ձգվել, ոտքն է շփում: Խիղճը մեկից սկսում է տանջել: -Կծու՞մ են: -Քրքրեցին: -Ոչինչ, քաղցր արյուն ունես, դրանից է: Համ էլ վրացական արտադրության մոծակներ են: Ռուսականից ինչո՞վ են պակաս: -Ձեռ ե՞ս առնում: -Լավությունը չի անցնում, հո, զոռով չէ՞: Լավ, խոսքս հետ եմ վերցնում: -Քո՞նն ինչ արյուն է: Հիմա կասի՝ իշխանական: -Ամենևին. իմը հարամ արյուն է, չեն կծի: . Որովհետև գիտեն՝ մի պուտ ****ու դեպքում դառնությունից կսատկեն: -Լեզուդ չլինի… -Չեմ թողնում շարունակի. խոսքի մնացյալը հայտնի է: -Ուրեմն՝ ինձնից դժգո՞հ ես: -Դժգոհն էլ խո՞սք է: -Ճշմարիտն ասա՝ եթե վերստին ամուսնանալու հնարավորություն լիներ, ինձ կընտրեի՞ր: -Քե՞զ: Մի անգամ սխալվեցի, հերիք է: Կատակը՝ կատակ, սակայն վիրավորվում եմ: Հավանաբար, զգաց: -Իսկ դու՞: Հարցի աղերսագին երանգը թևաթափ է անում, այլապես գլխումս պատրաստի պատասխան կա՝ հազար կիլոմետր հեռու կփախչեի: Նեղսրտանքն անցել է, ուստի ասում եմ. -Միմիայն քեզ: Դու իմ երազանքների մարմնացումն ես: Չհավատաց, բայց հաճույքից հալվում է: Երևի կկամենար, որ անկողնում լինեի՝ իր հետ: Շարունակում եմ հոգեբանական ճնշումը. -Մոծակներին կխնդրեմ քո փոխարեն միայն ինձ կծեն: Հանուն սիրո պատրաստ եմ ջերմոցումդ ողջակիզվել: -Շատ ոգևորվեցիր: Լույսն ուր որ է կբացվի, զոհաբերության հարկ չկա: Դրսում խավարը կաթնագույնի է փոխվում: Պատուհանից այն կողմ ուրվագծվում է թզենու սաղարթը: Քիչ անց աչքս ջոկում է կանաչ պտուղն ու լայն տերևները: Քամու նշույլ չկա: Շովափնյա բնակավայրերը միմյանց կապող մայրուղին տնից քսան քայլ է հեռու: Ժամանակ առ ժամանակ շարժիչի հռնդյուն է լսվում, ինչից հետո համակ լռությունը կրկին պարուրում է շրջապատը: Ճանապարհով երկուսը բարձրաձայն զրուցելով անցնում են: Ականջս դեռ չի ընտելացել օտար ձայներին: Ելնում եմ անկողնուց և, կնոջս մահճակալի լայնքով ձգվելով, հասնում պատուհանին: Ձկնորսության սիրահարներ են, կարթաձողերն ուսած՝ աճապարում են ծով: Մեկի հագին, չնայած օգոստոս ամիսն է, անթև բաճկոնակ կա: Ջրին չհասած՝ ճանապարհն անկյուն է կազմում, ու նրանք թփուտների միջով բացված արահետով շարունակում են իջվարել: Նոճիների շարքը թույլ չի տալիս ավելին տենել: Հայացքս ետ է գալիս, առնում կնոջս: Ներքևից վերև սևեռուն ինձ է նայում: Անցուդարձով տարված՝ չեմ նկատել հայացքը: -Ինձնո՞վ ես հիանում: Սիրախաղն սկսելուն, կարծես, դեմ չէ: Գլխով դրական շարժում է անում: Խցի այդ անկյունը մութ է, ու աչքերի միայն սպիտակուցներն են նկատելի: -Գեղեցիկ տղամարդ եմ, ճի՞շտ է: Ես դրանում համոզված եմ, այլոք՝ նույնպես, իսկ կողակիցս հինգ տարվա մեջ ոչ մի անգամ չի ընդունել բացահայտ ճշմարտությունը: -Չէ, -ասում էև ժպտում: Մեկ ուրիշն իմ փոխարեն չի նեղանա, բայց նրա ՝ տարիների համառությունը չարացնում է. -Քո կարծիքով ո՞վ է ավելի գեղեցիկ, ես, թե՞ դու: Հարյուր անգամ նույն հարցը տվել եմ: Իրականում նա առավել կանոնավոր դիմագծեր ունի, իսկ աչքերը պարզապես գերազանց են՝ նշաձև, փայլատ, բայց թե՝ ես էլ իմ արժեքը գիտեմ: -Ես, -պատասխանում է՝ շարունակելով ժպտալ: -Ուրեմն՝ քեզնից բարձր ճաշակ ունեմ: Մեր ամենօրյա վեճ-զրույցներում վերջին պատասխանը նորույթ է: Ժպիտը քրքիջի է փոխվում, ու նա վրա է բերում. -Քեզ նման եսասեր աշխարհը չի ծնել: -Եսասեր մարդիկ ավելի բարի են: Եվ հետո՝ ես ճշմարտությունից ոչ մի քայլ չեմ շեղվել, գոնե հիմա: -Գիտե՞ս ինչ՝ գլխիս փիլիսոփա մի կտրիր: Արդեն լուրջ է ասում, ու ես դարձյալ խոցվում եմ. փչացրեց սիրախաղը: -Մի՞թե բնությունը քեզ կանացիություն չի շնորհել: -Ամեն, ամեն ինչ տվել էր: Քո ձեռքն ընկնողը… -Ուրեմն՝ դու լավն էիր, ե՞ս ավերեցի կառույցդ: -Միայն ու միայն դու: -Նույնը ես կարող եմ ասել, իսկ ի՞նչ եմ արել: -Ո՞րն ասեմ՝ տունն այնտեղ է քանդվում-թափվում, մենք այստեղ ենք կոպեկ հաշվում: -Նորի՞ց սկսեցիր: Տան մասին մոռացիր, եկել ենք հանգստանալու, -ապա չեմ համբերում: -Ի՞նչ է եղել տանը: -Ծորակներից ջրերը վազու՞մ են - վազում են, տասը անջատիչից հինգը չի՞ աշխատում - չի աշխատում, լվացքի պարանը երեք տարի խնդրում եմ, չե՞ս սարքում -չես սարքում: Շարունակե՞մ: Մեխն անգամ չես կարողանում ուղիղ խփել: Պատին է դեմ արել: Ներքին լարումն այն աստիճան մեծ է, որ մոռանում եմ մայր լեզվի բառը. -Եթե այդպես էր, плотник-ի ընտրեիր, ամեն բան տեղը տեղին կաներ: -Թե այս խելքը գլխիս լինե~ր… Չէ, սեր-մեր ասվածը դատարկ խոսք է, ամուսնացածների հետ կապ չունի «Գոնե այգաբացը փրկենք: -Գնանք լողանալու, -առաջակում եմ: -Աչքս ամբողջ գիշեր չեմ կպցրել, պիտի քնեմ: Պատուհանագոգին երկար հենվելուց դաստակներս անզգայացել են: Նստում եմ անկողնուն: Կինս ոտքերը, որպես հաշտության նշան, կողմ է տանում: -Արի գնանք, չես զղջա: Ափին, բացի ձուկ բռնողներից, այս ժամին մարդ չի լինում: Ծովը խաղաղ-խաղաղ է, ջուրը՝ տաք: Ձկնորսները կարթաձողերն ավազի մեջ խրել սպասում են: Կլողանք խորքերը, ուր նավակներն են: Այնքան գեղեցիկ շներ են լինու~մ: Փայտ կնետենք ջուրը, կտեսնես, թե ինչպես են ատամներով բռնած բերում: ապա՝ արևագալը կդիտենք: -Դիմացն օր շատ կա, մնա մյուս անգամ: Մի՞թե անհնար է ոգևորել, թե՞ ես եմ անհաջող նկարագրում: Դարձյալ փորձեմ. -Եթե ծովն իսկապես ուզում ես տեսնել, պիտի գնալ լուսաբացին և ժայրամուտի ժամանակ: Խարույկ ես վառում, նստում ավազներին: Ափին քո կրակն է, խորքում՝ ինչ-որ տեղ, խարիսխ նետած նավերի առկայծող լույսերը: Ծովը ծփում է, ալիքը լիզում ափերը… -Միևնույն է, չեմ գա: Ժպտում է, բայց դա դրությունը փրկել չի կարող: Գլխիս, ասես, սառը ջուր լցնեն: Վեր եմ կենում, տաբատը քաշում լողավարտիքի վրա ու՝ -Ես գնացի, բարի գիշեր: Մոծակներ արդեն չկան, կարող ես կուշտ քնել: Պատուհանի տակով անցնելիս գլուխս ներս եմ տանում և՝ -Գեղեցիկը գնահատել սովորիր: Հենց այդպես, թող իմանա, որ նեղսրտած եմ: Չի պատասխանում, իսկ ես թափահարելով ձեռքս՝ գնում եմ արևածագը դիմավորելու: Արամ Հովհաննիսյան, «Միայնակ զիինվոր» շարքից, անթվակիր: |