Հոդվածներ

«Կարին» ավանդական երգի-պարի հիմնադիր և գեղարվեստական ղեկավար Գագիկ Գինոսյանին մտահոգում է ազգային տեսակը պահելու խնդիրը, Հայաստանի այսօրն ու վաղը և շատ այլ հարցեր:

-Ղարաբաղյան պատերազմում հաղթանակ տարանք, սակայն բարոյական ոլորտում պարտվել ենք: Ինչու՞: Միթե՞ մեր այսօրվա նկարագիրը հարիր է հաղթանակած ժողովրդին:

-Ես մի փոքր այլ ձևակերպում ունեմ, պատերազմում` հաղթեցինք, խաղաղությունը` պարտվում ենք… Նժդեհը ասում է, կան խաղաղության ձևեր, որը շատ ավելի վտանգավոր է որոշ ազգերի, հատկապես փոքր ազգերի համար, քան բուն պատերազմը: Կարծում եմ, որ այս խաղաղությունը հենց այն խաղաղությունն է, որտեղ մենք իրականում շատ բան ենք տանուլ տալիս, և ցավոք շատ ոլորտներում: Այն, որ այս կենսակերպը հարիր չէ հաղթանակած ազգին և հազարամյակների վեհապանծ պատմություն ունեցող ազգին: Ազգ, որը երբեք ստրկատիրական հասարակարգ չի ունեցել, և երբեք ստրուկ չի եղել: Ազգ, որին երբեք չեն փորձել որպես ստրուկ ընդունել, հասկացել են, որ հայը որպես ստրուկ բանի պիտանի չէ, քանի որ նրան հնարավոր չէ ստրկացնել: Այսօր, դժբախտաբար կարծես թե այդ սահմանագծին ենք հասել, մի վտանգավոր եզրի, որը մեր ազգին հարիր չէ:

-Ֆեյսբուքյան ձեր էջում մի նյութ էիք գրել վերնագրված` Ի զեն, որը վերջանում էր նման մտքով…Ինչո՞վ զինվել: Համբերությա՞մբ, գաղափարո՞վ, թե՞…ի’ զե~ն: Դուք ո՞ր տարբերակն եք ընտրել, և որի՞ն եք կողմնակից:

-Որ անկեղծ լինեմ, դա գրվել է 2008-ի մարտյան դեպքերի առիթով: Հրապարակել եմ, որովհետև ամեն փուլը անցնելուց մենք հերթական անգամ նույն հանգրվանին ենք գալիս: Նախագահական ընտրությունները հինգ տարին մեկ կլինեն, թե հետո ֆորմացիաների փոփոխության խնդիր կլինի, միևնույն է մենք ամեն անգամ կանգնում ենք նույն իրավիճակի առջև: Կանգնելու ենք մշտապես, քանի դեռ չենք հասկացել, որ մեր ճակատագրի տերը լինելու կամքը պետք է ունենանք: Ինչքան կռանաս, այնքան կթամբեն: Այս առումով վստահ եմ, որ պետք է զինվել. զինվել նախևառաջ ոգեղեն առումով, կամքով, և մնացած բոլոր տեսակներով և’ հոգով, և’ գաղափարով, և’ ինչու չէ, նաև զենքով: Եթե մենք որպես ազգ ուզում ենք ապրել և գոյատևել, ապա անզեն ոչնչի չենք հասնի: Բոլորս գիտենք, թե ինչ ասեցին Խրիմյան Հայրիկին Բեռլինյան խորհրդաժողովին, դրա համար մեր թղթե շերեփները պետք է փոխենք երկաթե շերեփներով: Իսկ երկաթե շերեփը նախ պետք է մեր ներսում լինի, այդ դեպքում մեզ հետ հաշվի չնստել ուղղակի չեն կարող:

-Դուք ձեր հարցազրույցներից մեկում նշեցիք, որ Հայաստանում չկա գրեթե մի օղակ, որ այսօրվա իշխանությունները տապալած չլինեն, սկսած Լևոն Տեր-Պետրոսյանի այն հայտարարությունից, որ ազգային գաղափարախոսությունը քաղաքական կեղծ կատեգորիա է: Ի՞նչ նկատի ունեիք:

-Այն, որ Հայաստանում անկախության այդ ամբողջ տարիների ընթացքում խնդիր չի դրվել` դաստիարակելու հայ մարդ, հայ քաղաքացի: Անգամ տեսլականի մասին խոսք չի եղել, թե ինչպիսին պետք է լինի Հայաստանի քաղաքացին, և ինչ պետք է կերտենք, որպես ապագա: Եթե վաղվա քաղաքացուն չենք դաստիարակում, ուրեմն զրկում ենք երկիրը իր վաղվա օրից…Այն, որ մեր այսօրվա կրթական համակարգը չի դաստիարակում հայ մարդ, միայն չոր կրթություն է տալիս (այն էլ կասկածելի մակարդակի) փաստ է: Մոնոէթնիկ մի երկրում ընդունվում են օտարալեզու դպրոցների օրենքներ, ապականելով հայոց լեզվի գերակա խնդիրը, ասելով, որ որոշ տեղերում գիտական և այլ, այլ առումներով պետք են օտարալեզու դպրոցներ: Այսինքն ակամա ասում են, որ հայոց լեզուն, քո մայրենի լեզուն ընդամենը միայն խոհանոցային, բամբասանքի և շուկայի լեզու է և ոչ գիտական լեզու: Մաշտոցյան այբուբենը միակն է, որ այսքան դար ապրելուց հետո, որևէ փոփոխության և համալրման կարիք չունի, որովհետև այն կատարյալ է: Ունենալով այդ հանճարեղ լեզուն ու նման որոշում կայացնել, առնվազն դավաճանություն է: Սա բարոյական հարված է մեր տեսակին, ոչնչացնում են ազգի հոգևոր նկարագիրը: Երբ Վիկտոր Համբարձումյանը մեր Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահն էր, այն էլ խորհրդային ժամանակաշրջանում, պարտադրում էր, որ գիտական բոլոր գրագրությունները հայերեն գրվեն: Գերխնդիրը այն է, որ ունենանք ոչ թե ուղղակի դպրոց, այլ հայոց դպրոց` հայ մարդ կրթող դպրոց, որտեղ սովորեն մեր տոնն ու ծեսը, կարգն ու բանը, բանահյուսությունը…

- «Երկիրը հայրենիքի աշխարհագրական տարածքն է, հայրենիքը` նրա մշակույթն ու ժողովուրդը» (Գ. Նժդեհ): Եթե այսօր մենք մեր մշակույթը կորցնում ենք, չի՞ փոխվում արդյո՞ք ժողովրդի տեսակը:

-Կարծում եմ, որ մենք արդեն բավականին ձևափոխվել ենք, այդ խորհրդային յոթանասուն տարինեը ամբողջովին միտված էր դրան: Անկախության քսան տարիները ցավոք դրա խոշորացված, գլոբալացված տարբերակն է` մեր տեսակը ոչնչացնելու: Ոչինչ չարեցինք այդ տարիների աղճատումը վերացնելու, կանխելու համար, այլ հակառակը` այդ ջրաղացին ջուր ավելացրինք: Մենք ապրեցինք նաև մշակութային ցեղասպանություն: Եթե կորցնենք մեր մշակութային պատկանելիությունը, մշակութային տեսակը և ինքնատիպությունը, մեկ սերունդ անց կորցնելու ենք նաև ազգային տեսակը: Միայն հայերեն խոսելով հայ չեն լինում:

-Միշտ դրսից են ուզեցել մեր տեսակը ոչնչացնել, չի հաջողվել. իսկ հիմա կարծես թե մենք ներսում շատ պարարտ հող ենք նախապատրաստել դրա համար:

-Չէի ասի, որ մենք ներսից ենք անում, ուղղակի դրսի ուժերը գտան ավելի հեշտ ճանապահ` ներսի տականքը օգտագործելու: Նժդեհը հետաքրքիր աշխատություն ունի` «Ցեղը և իր տականքը», դրսից օգտագործում են ցեղի տականքին: Հայաստանում ավելի քան հստակ գոյություն ունի մշակութային ինտերվենցիա:

-Ինչի՞ հետևանք էր այն և ո՞րն էր բացթողումը, որ ականատես եղանք երկու նախագահական երդմնակալության արարողությանը:

-Ինձ համար այս ամենը նման է «Խրաղճանք ժանտախտի ժամին» ստեղծագործությանը. խնջույք` երբ երկիրը կործանվում է, արտագաղթը գնալով շատանում է: Վերջին դեպքերի փաստը ևս նոր արտագաղթի սկիզբ է լինելու: Այդ ամենը շատ ցավալի է: Մի օր կհասկանանք, որ երկիրը կործանվում է նաև մտավորականություն չունենալու պատճառով: Ինչո՞վ ենք մենք տարբերվում երիտթուրքերից, նրանք սպանում էին հայ մտավորականին, մենք` քշում ենք հայրենիքից դուրս:

Մենք ի սկզբանե տապալել էինք «ապրիլի 9-ը» պիտի սթափվենք, լինի ընդդիմություն, թե իշխանություն:

-Իսկ ո՞րն էր տապալման պատճառը:

-Հիմնական պատճառը` ազգն է, մտավորականությունը:

-Բայց ազգի «կեսը» ազատության հրապարակում էր:

-Ոչ, չեմ կարծում, որ այդպես էր: Այս ազգը արդեն ութսունութի ազգը չի…

- Ինչո՞ւ, ինչը՞ կորցրինք:

-Կորցրինք, որովհետև ունեցանք Լևոն Տեր- Պետրոսյան և այդպես մտավորականներ ոչնչացնող մի շարք իշխանավորներ: Հերիք է, բավական է նաև որ ինչ որ կուսակցություններ գրպանում են մտավորականներին. մտավորականությունը փոշիացված է, երիտասարդությունը` կուսակցականացված: Ինչպե՞ս կարող է կուսակցական մարդը, մտավորականը սեփական կարծիքը հայտնել: Անպայման կխոսի կուսակցության շահերից: Մենք այդպես էլ չսովորեցինք ազգի հավերժական շահը տեսնել: Քանի դեռ մենք ազգովիչենք տքնել մեր մեջքը շտկելու, քանի դեռ չենք հասկացել, որ մեր ոգեղեն վերածնունդը միայն կարող է բերել ճիշտ պետականության և ստիպել իշխանություններին հաշվի նստել ժողովրդի հետ, մենք մեր պետականության և ապագան կերտելու իրական ճանապարհը դեռ չենք գտել: Հայոց ամրոցը չի կարող լինել անառիկ, քանի դեռ հայը լքում է իր հայրենիքը… Կանգնեք, մնացեք, տոկունացեք, մեկս մյուսին թիկունք լինենք և ցանկացած իշխանություն դատապարտված է լինելու հաշվի նստելու մեզ հետ: