Durun lütfen yüklemiyor...

Makaleler

ՏԸՐՆԴԵԶ

21:38, pazartesi, 12 şubat, 2018
ՏԸՐՆԴԵԶ
     Տրնդեզ Տոնը ժողովրդի մեջ ավելի շատ հայտնի է Տրնդեզ անունով: Որոշ մասնագետներ կարծում են, որ Տրնդեզ բառը նշանակում է դիզված կրակ: Հեթանոսական ավանդությամբ տոնը խորհրդանշել է Վահագն աստծու ծնունդը, երբ երկունքը տեւել է քառասուն օր: Վահագնի ծնունդը տեղի է ունեցել բոցերի մեջ, որոնցից քուրմը կրակ է վերցրել եւ հեթանոս համայնքի համար խարույկ վառել: Խարույկի շուրջ հեթանոսների տոնակատարության ժամանակ նորահարսները թռչում են կրակի վրայով՝ Վահագնի նման արու զավակներ ծնելու ունակություն ձեռք բերելու ակնկալիքով: Մեկ այլ վարկածով՝ տոնը նվիրված է եղել Միհր աստծուն եւ կապված է կրակի պաշտամունքի հետ: Տոնի նպատակն է եղել կրակի միջոցով ազդել սառնամանիքների վրա եւ հմայական ճանապարհով ուժեղացնել արեւի ջերմությունը: Տրնդեզն այսօր էլ որոշ վայրերում դեռեւս ընկալվում է պապերից ժառանգված բաղադրիչներով: Ժողովրդական ավանդության մեջ Հայաստանի որոշ վայրերում պահպանվել է նաեւ այն ծեսը, երբ չբեր կանայք, այրելով իրենց զգեստի քղանցքը, ակնկալել են պտղաբերություն: Իսկ չբեր կանանցից հետո կրակի վրայով թռել են երիտասարդները, տղամարդիկ՝ չարից եւ անեծքից ազատվելու համար, իսկ վերջում՝ երեխաները: Նախկինում խարույկի ծխի ուղղությամբ կատարել են գուշակություններ. հետեւելով ծխի ուղղությանը՝ որոշել են տարվա բերքառատությունը (եթե ծուխը թեքվել է հարավ կամ արեւելք՝ ակնկալել են առատ բերք, իսկ եթե թեքվել է հյուսիս կամ արեւմուտք, համարել են, որ երաշտ կլինի): Ծխի ուղղությամբ փորձել են իմանալ նաեւ, թե որ կողմից է գալու հարսնացուն կամ փեսացուն: Ընտանիքների ավագ կանայք, իրենց հարսների բարեհաջող ծննդաբերության համար Տրնդեզի կրակի մոխիրը լցրել են ջրի մեջ եւ խմեցրել հղի հարսին: Տրնդեզի մոխիրը խորհրդանշել է առատությունը, եւ այն հաճախ պահել են կճուճների մեջ, որ առատություն լինի: Այն շաղ են տվել հավաբներում՝ հավերի ձվատվությունն ավելացնելու համար, ինչպես նաև արտերում՝ ցանքսը մկներից պաշտպանելու համար: Նորապսակների տոն Մինչ ազգագրագետներն ու հոգեւորականները ներկայացնում են, թե ինչ է խորհրդանշում տոնը, եւ ինչպես կարելի է նշել այն` մարդկանց սովորություններին տալով տարբեր անուններ, ժողովուրդը ադապտացնում է այն իր ցանկությամբ: Ժողովրդական ավանդության մեջ Տրնդեզն ընկալվել է որպես փեսայի՝ աներոջ տուն այցելելու տաբուն վերացնելու հիմնական առիթ: Նախկինում պարտադիր կարգի համաձայն՝ նշանված կամ նորապսակ երիտասարդներն իրավունք չունեին հարսի ծնողների եւ հատկապես աներոջ հետ հանդիպել: Եվ Տրնդեզի կրակի վրայով ցատկելը վերացրել է արգելքը, ինչից հետո երիտասարդներն իրավունք են ստացել այցելել ծնողների տուն: Բայց այդ այցելությունը խնջույքի չի վերածվել, ինչպես այսօր: Այն ժամանակներում միակ ատրիբուտը փեսայի ընտանիքի կողմից հարսի տուն տարվող քաղցրավենիքի փոքրիկ կապոցն է եղել: Ժողովրդական այս բաղադրիչի այսօրվա արտահայտությունը օժիտ տանելն է հատկապես Տրնդեզի տոնին: Հենց այս՝ նորապսակների հետ կապված ժողովրդական ավանդույթն է հաշվի առել Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն՝ Տյառնընդառաջի տոնը հռչակելով որպես նորապսակների օրհնության օր: «Խըդր, խըդր խդըր ա, խըդրի օրը էսօր ա, ով տա, զորանա, ով չտա, քյոռանա...» Եթե Երեւանում եւ մայրաքաղաքի շրջակա բնակավայրերում Տրնդեզն ավելի շատ ընկալվում է որպես նորապսակների տոն, ապա Երեւանից 217 կմ հարավ գտնվող Սիսիան քաղաքում այն ավելի սիրելի է երեխաների համար: Այստեղ Տրնդեզն ունի Խըդր անվանումը: Խըդրի օրը երեխաները՝ հիմնականում ցածր եւ միջին տարիքի դպրոցականներ, 5-ից մինչեւ 15 հոգիանոց խմբեր կազմելով, այցելում են համաքաղաքացիների բնակարաններ: Երբ բացվում է դուռը, բոլորն իրենց տոպրակները (որոնք 1, 5-2 մետրանոց թելերով կապված է իրենց ձեռքերից) ներս են գցում, միաբերան արտասանում են տոնի հիմնական պահանջը. «Խըդր, խըդր խդըր ա, խըդրի օրը էսօր ա, ով տա՝ զորանա, ով չտա, քյոռանա»: Երեխաներին տրվող հիմնական բարիքներն են աղանձը, չրեղենը, խնձորը, քաղցրավենիքը: Չնայած տոնի խաղարկային այս մասն ընդունված է քաղաքի եւ շրջակա գյուղերի բնակչության շրջանում, սակայն որոշ մարդիկ, այնուամենայնիվ, հրաժարվում են բավարարել երեխաների պահանջները: Տոնին հիմնականում պատրաստվում են քաղաքի տարեց եւ ավանդույթներով ապրող ընտանիքները:
    
    
    
    
    

Ս.Սանդուխտ Չարենցավանի կիրակնօրյա վարժարան

Bu gönderiyi tanıtın
Makaleyi yayınlamağı hakkında bilgiler veriyoruz Basın sekreteri. Basın sekreteri projenin içinde.
Abone ol ve malalelerin yayınla:
Beğenmek
0
Beğenmemek
0
7400 | 0 | 0
Facebook