«LibreTaxi - սա կոմունիկացիոն ծառայություն է այլ ոչ թե տաքսի ծառայություն»
Ռոման Պուշկինը ստեղծել է ծառայություն, որը աստիճանաբար, առանց գովազդի և որևե ներդրման - գրավում է աշխարհը: Ծառայությունը ծնվել է հեռավոր սիբիրյան գյուղում, պատրաստված է Telegram-Bot-ի տեսքով և կոչվում է LibreTaxi: Bot-ը կապում է վարորդներին և ուղեւորներին ու չի վերցնում որրևե գումար ո՜չ այս ո՜չ էլ այն կողմից: «Hi-Tech» -ը խոսեց Ռոմանի հետ, ով այժմ աշխատում է որպես ծրագրավորող Սան-Ֆրանցիսկոյում: Մենք նրանից իմացանք, թե ի՞նչպես է ապահովվում ուղևորոփոխադրման անվտանգությունը, ինչքանով է այս ամենը օրինական և ինչու՞ ծառայությունը շարունակում է մնալ անվճար: - Պատմեք համառոտ, թե ինչպե՞ս է աշխատում LibreTaxi-ին: - Այն աշխատում է շատ պարզ՝ ցանկացած մարդ կարող է դառնալ, կամ վարորդ, կամ էլ ուղեւոր, ընդամենը մեկ րոպեում: Չկա ոչ մի սահմանափակումներ, ոչ ըստ մեքենայի տարիքի, ոչ ըստ վարկանիշի, ոչ էլ ըստ ինչ-որ այլ պարամետրերի: Մենք չենք վերցնում որևե գումար ո՜չ վարորդից, ո՜չ էլ ուղևորներից, հավելվածը բաց է և հետագայում էլ կմնա բաց: Բացի այդ, ուղևորները վճարում են կանխիկ, այլ ոչ թե կրեդիտային քարտով: Այսինքն, ցանկացած ուղևոր կարող տաքսի պատվիրել և ցանկացած վարորդ կարող է դառնալ տաքսիստ ու փոխադրել ուղեւորներ:
- Ո՞ր տարում է դա եղել: - Հավելվա՞ծը, թե՞ bot-ը: - Որքան ժամանակ է ծախսվել LibreTaxi-ի ստեղծման համար: - Դուք ասացիք, որ այժմ LibreTaxi-ն տասնյակ հազարավոր օգտատերեր ունի: Դուք կարո՞ղ եք պարզաբաել, թե բուն որքա՞ն: - Ինչպիսին է նրանց աշխարհագրությունը: - Մենք շատ օգտվողներ ունենք այժմ Իրանում, ըստ երևույթին, քանի որ Telegram-ը շատ տարածված է Իրանում: Այնտեղ մենք ունենք բարձր կոնցենտրացիա, և՜ վարորդների և՜ ուղևորների: Ինչպես նաև Ֆրանսիայում, ըստ երեվույթին, այնտեղ նույնպես բավականին տարածված է Telegram-ը: Ես տեսնում եմ նաև, որ կա ինչ-որ շարժում Թայվանում: Թայվանում իշխանությունները վերջերս արգեափակել են Uber-ը և հիմա վարորդները, ինչպես ես եմ հասկանում, փորձում են փնտրել այլընտրանք: Հետաքրքրական է, որ ես կարողացա օգտագործել հավելվածը Սան-Ֆրանցիսկոյում, քաղաք, որտեղ ես հիմա ապրում եմ: ԱՄՆ-ը իսկզբանե շատ յուրօրինակ ու ոչ հասարակ շուկա է, և այս քաղաքը հայրենիքն է նման բիզնես-մեկնարկների ինչպիսին է Uber-ը և Lyft-ը: Բայց այնուամենայնիվ, հավելվածը աշխատում ու երբեմն ակտիվանում է: Բավականին զվարճալի զգացումներ են, գիտե՞ք, երբ երթևեկում ես Սան-Ֆրանցիսկոյով ոչ Uber-ով, այլ LibreTaxi-ով, օգտագործելով մի ծառայություն, որ դու ինքդ ես ստեղծել: Արդարացրե՞ց իրեն արդյո՜ք, իսկզբանե ընտրված ռազմավարությունը: Ի վերջո, սկզբից դուք ուզում եիք ստեղծել հավելված հեռավոր ռեգիոններում ուղևորափոխադրումների համար, սակայն, դատելով ըստ ծածկույթի, հավելվածը սկսում է արագօրեն տարածվել համաշխարհային մայրաքաղաքներում: - Այո՜, ես նկատեցի, որ հավելվածի կիրառման պահանջարկը սկսեց հայտնվել քաղաքներում: Իսկզբանե հավելվածը արվել էր հեռավոր դժվար հասանելի շրջանների համար, բայց հետո գնաց և Հարավային Ամերիկայում և էլի ինչ-որ քաղաքներում: Ես չէի սպասում, որ այդպիսի հետաքրքրություն կլինի: Բայց երբ ես սկսեցի աշխատել հավելվածի վրա, ես հասկանում էի, որ դժվար կլինի մրցակցություն կազմել Uber-ին, դրա համար էլ, իսկզբանե այնպես արեցի, որ պլատֆորմը լինի բաց ելակետային կոդով, այնժամ դա կհանգեցնի ավելի մեծ հետաքրքրության և նրան ավելի հեշտ կլինի տարածել: Դա աշխատեց, մարդիկ անում են հավելվածի հարմարեցված վերսիաներ և, այդ թվում օգտագործում այն իրենց քաղաքներում: - Չի՞ հակասում արդյոք ծառայությունը ուղևորային փոխադրումների բնագավառում օրենսդրական սահմանափակումներին: - Օրենսդրական սահմանափակումները բոլոր երկրներում տարբեր են: Մի մարդու, ով աշխատում է ծրագրի վրա, անհնար է հաշվի առնել բոլոր երկրների բոլոր օրենսդրական սահմանափակումները, և ես չունեմ այդ քանակի մարդկային ռեսուրսներ այդ խնդրին լուծում տալու համար: Սա առաջին: Եվ երկրորդը, ես գտնում եմ, որ LibreTaxi-ին դա ծառայություն չէ ինչպես Uber-ը: Մենք չե՜նք վերցնում ոչ մի միջնորդավճար, ամեն ինչ աշխատում է բացարձակ անվճար: Բացի այդ, ուղևորները և վարորդները կարող են համաձայնության գալ իրար հետ և ընդհանրապես մեկը մյուսին անվճար տեղափոխել: Ես գտնում եմ, որ LibreTaxi-ին դա ավելի շուտ կոմունիկացիոն շփման ու ազատ հաղորդակցման ծառայություն է: Ամեն ինչ աշխատում է Telegram-ի միջոցով: Իսկ ի՞նչ է Telegram-ը: Telegram-ը դա մի շփման հարթակ է: Մենք արդեն տեսել ենք փորձեր շատ երկրներում սահմանափակելու Telegram-ը և վերցնելու այն հսկողության տակ: Միևնույն ծամանակ շատ երկրների իշխանություններ ցանկանում են կարդալ մարդկանց Telegram-հաղորդակցությունները, բայց Telegram-ի հիմնադիր Պավել Դուրովի դիրքորոշումը կայանում է նրանում, որպեսզի կանխի ու չթողնի նման երևույթներ: Հնարավոր է, որ ինչ-որ երկիր և կարող է մտցնել ու պարտադրել սահմանափակումներ անվանապես ընդդեմ LibreTaxi-ի, բայց դրանով իսկ նրանք առաջին հերթին սահմանափակումներ կմտցնեն Telegram-ի դեմ, իսկ դա կլինի խոսքի ազատության սահմանափակում: - Ինչպե՞ս կարելի է վստահ լինել անվտանգության մեջ, եթե վարորդները ոչ մեկի կողմից չեն վերահսկվում և փաստորեն նրանք կարող են ուղևորափոխադրող դառնալ ընդամենը մեկ րոպեում: - Ցավոք, ապահով և անվտանգ ծառայություն նույնիսկ մեծ փողերի պայմաններում անել չի ստացվի: Եկեք նայենք Uber-ին, դա ամենահասրակ օրինակն է: Ընկերությունը, որը ծախսում է իր զարգացման վրա մեծ քանակության գումար՝ նրա մոտ 2016 թվականին մի կորուստ եղավ 2 միլիարդ դոլլարի չափով, անգամ այդ պայմաններում էլի նրանք չկարողացան ապահովել իրենց սպասարկման անվտանգությունը: Եթե դուք փնտրեք Google-ում, օրինակ, ապա դուք կարող եք տեսնել, որ մշտապես ինչ-որ խնդիրներ են ծագում այդ Uber-վարորդների մոտ: Մի վարորդ հարվածել է ինչ-որ մեկի գլխին, իսկ մյուսը ինչ-որ մի բան գողացել: Իսկ LibreTaxi-ում դեռևս նման բաներ տեղի չեն ունեցել: Եվ հասկանալի է, որ եթե դու՜ք նստում եք տաքսի, ապա դու՜ք կախված եք տաքսու վարորդից: Իդեպ, դու՜ք հո չեք վախենում տաքսի բռնել ինչ-որ տեղ քաղաքում մետրոյի մոտ, չնայած այն հանգամանքին, որ դու՜ք ոչինչ չգիտեք տվյալ վարորդի մասին: Եվ, եթե դու՜ք նստել եք LibreTaxi, ապա դուք ունեք վարորդի հեռախոսահամարը, ինչպես նաև նրա օգտանունը Telegram-ում: Այսինքն, եթե դու՜ք օրինակ որևե բան մոռացել եք մեքենայում, ապա միշտ կարող եք զանգահարել վարորդին: Այնպես որ, LibreTaxi-ին այժմ ավելի բարձր է անվտանգության մակարդակով, քան ուղևորափոխադրումների գծով ոչ-օֆիցիալ ծառայություն մատուցող դասական վարորդները, այսպես ասած, «բոմբիլաները» մետրոյի մոտ: - Մեր ընթերցողները FaceBook-ում գրում են, որ LibreTaxi-ն ըստ հայեցակարգի նման է BlaBlaCar-ին և Indriver-ին: Դուք կարո՞ղ եք պատասխանել, թե LibreTaxi-ին սկզբունքորեն ինչքանո՞վ է տարբերվում այդ ծառայություններից: - Կարելի բերել այսպիսի համեմատություն, ինչո՞վ է տարբերվում Microsoft Office-ը - Libre Ofiice-ից: Libre Office-ը դա Microsoft Office-ի բաց կոդով տարբերակն է, որը նույնպես աշխատում է փաստաթղթերի հետ: Այնտեղ կա և՜ Excel, և՜ Word. Բայց տարբերությունն այն է, որ Libre Offcie-ը ի սկզբանե անվճար պռոդուկտ է, որը չի վերցնում որևե գումար և հրաշալի աշխատում է: Եթե դուք օգտագործում եք Microsoft Office, ապա դուք ստանում եք բարձր մակարդակի ծառայություն, բայց դուք պետք է վճարեք դրա համար: LibreTaxi-ին և այլ ծառայություններին կարելի է համեմատել այսպիսի կոնտեքստում: LibreTaxi-ի նախասկզբնական փիլիսոփայությունը դա վարորդներին հարթակ տալն է որը միշտ աշխատելու է անվճար, որին նրանք միշտ կարող են ապավինել: Հիմա ես դիմել եմ Կալիֆորնիայում գտնվող մի շահույթ չհետապնդող (non-profit) մեկնարկային աքսելերատորի և ես արդեն անցել եմ առաջին փուլը, տեսնենք ինչ կլինի հետո: Եթե ծառայությունը լինի շահույթ չհետապնդող բոլորը կհասկանան, թե ինչպե՞ս և ինչու՞ է այն աշխատում: Այս պահին ես ներկայացնում եմ այս ծառայությունը որպես անկախ մշակող-զարգացնող հեղինակ, չնայած այն հանգամանքին, որ մարդիկ ամբողջ աշխարհից արդեն օգնում են ինձ և՜ կոդի հետ կապված, և՜ թարգմանությունների: - Դուք ներդնու՞մ եք ինչ-որ բան այս նախագծում բացի Ձեր աշխատուժից ու ժամանակից: Ունե՞ք Ձեր սերվերները: Ընդհանրապես որքանո՞վ են դրանք ծախսատար: - Անձնական սերվեր կա, այո: Բայց այդ սերվերը, այսպես ասենք, կոպեկներ են ի համեմատ այն բանի հետ, թե որքա՞ն ժամանակ է ծախսված եղել ծառայության ստեղծման համար: Եթե այդ ժամանակը փոխակերպել գումարի և համեմատել սերվերի արժեքի հետ, ապա կստացվի ընդհանրապես առոչինչ: Սերվերը, ի դեպ, այդպիսին էլ մի ցնցող չէ: Եթե ինչ-որ մեկը ցանկանա ստեղծել իր անալոգային LbreTaxi-ին կամ մի փոքր ձևափոխված տարբերակը, ապա նա կարող է դա անել ընդհանրապես առանց սերվերի: Այս ծրագիրը կարող է աշխատել ձեր տան համակարգչի վրա և օգտագործել անվճար տվյալների բազան: Ինչ վերաբերում է մյուս ծախսերին, օրինակ, ես ծախսել եմ մոտ 100 դոլլար ֆորումներում գովազդային գրառումների հրապարակման համար, բայց դա արվել է ավելի շատ փորձարկման նպատակով: Այսինքն, բացի իմ ժամանակից ու ջանքերից, ես ոչինչ այս նախագծում չեմ ներդնում, այն զարգանում է ինքն իրեն, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ես քնած եմ: Արթնացա, և այնտեղ արդեն կան մի քանի հարյուր օգտատերեր ավելի շատ: - Այսի՞նքն, հետագայում դուք չե՞ք պատրաստվում այն փոխարկել փողի՝ մոնետիզացնել նախագիծը: - Դա հակասում է նրա գաղափարին: Ըստ էության, այժմ դա ինչ-որ կերպ դարձել է շատ տարածված ու համընդհանուր, որ եթե կա ինչ-որ մի նախագիծ, ապա անհրաժեշտ է պարտադիր այն մոնետիզացնել: Ես գտնում եմ, որ ոչ ամեն մի նախագիծ պետք է փոխակերպել փողի, և որ նրա փիլիսոփայությունը շատ ավելի կաևոր է, քան մոնետիզացումը ու նույնիսկ օգտվողների քանակը: Եթե մենք նայենք, օրինակ Linux-ին, ապա, երբ Linux-ը ստեղծվել է ոչ ոք չի մտածել այն մասին, որպեզի մոնետիզացնի այն: Linux տեղծողը պարզապես եկավ ինչ-որ գիտաժողովի և ասաց. «Տեսեք, թե ինչ թույն է՝ ցնցող»: Ես անում եմ նույն բանը: Ես հավելված եմ գրել ու ասել. «Տղերք, նայեք, թե ինչ ցնցող է ու թույն, դուք կարող եք օգտագործել այն»: Ես կարծում եմ, որ սա պետք է աշխատելով-գործի և, որ մենք կհավաքենք կրիտիկական զանգված շատ քաղաքներում, նույնիսկ եթե մենք չունենանք ոչ մի գովազդային բյուջե, եթե մենք պարզապես օրգանապես զարգանանք: Ես կարծում եմ, որ դա միանգամայն հնարավոր է՝ հավաքել մեկ միլիոն օգտվողներ 2-3 տարվա ընթացքում: Երբ ես նոր էի անում այս նախագիծը, ես պլան ունեի հավաքել տասը հազար օգտատեր մեկ տարվա ընթացքում: Ստացվեց ընդամենը մեկ ամսում: - Ձեզ վրա դուրս եկե՞լ են ինչ-որ ներդրողներ: - Այո, հենց-որ դուք հայտնվում եք նորություններում ներդրողները իրենք են գալիս: Որոշ մարդիկ, ի դեպ, դժգոհում են, որ իրենք չեն կարողանում ոչ մի կերպ գտնել որևե ներդրողի: Իմ խորհուրդն է նրանց: երեվացեք լուրերում, գնացեք ռադիոկայաններ Ձեր նախագծով և ներդրողները իրենք վազելով կգան ձեզ մոտ, իհարկե, եթե ձեր առաջարկը հետաքրքրական է: - Ինչպիսի՞ հետագա պլաններ ունեք ծառայության զարգացման գծով: - Հնարավոր զարգացման մի քանի ուղղություն կա: Դրանցից մեկը, ծառայության զարգացումն է Facebook-ում, այլ ոչ թե Telegram-ում: Բայց այս գաղափարը ինձ այնքան էլ դուր չի գալիս, քանի որ Facebook-ը միշտ էլ առանձնացել է իր անհավատարմությամբ խոսքի ազատությանը, այսպես ասենք: Այսինքն այնտեղ ինչ-որ մեկին «բամփում են» արգելում, արգելափակում են և այլն...: Ես կարծում եմ, որ եթե LibreTaxi-ին այնտեղ գնա, ապա կա մեծ հավանականություն, որ մենզ պարզապես կարգելափակեն որոշ ժամանակ անց և ջանքերը ապարդյուն կորսված կլինեն: Երկրորդ ուղղությունը, դա այն է, որպեսզի ծրագիրը հնարավոր լինի ներբեռնել App Store-ում, Google Play-ում և այդպես շարունակ: Այնպես, որ մարդիկ կարողանան ներբեռնել այն, տեղադրել, դա կլինի ավելի հարմար: Բայց App Store-ի և Google Store-ի դեպքում նույնպես կա արգելափակման հավանականություն: Ուստի, ամենայն հավանականությամբ, ես կընտրեմ մի երրորդ ճանապարհ, այն է, կառուցել մի ապակենտրոնացված ծառայություն հիմնված բլոկչեյն-տեխնոլոգիաների վրա՝ ինչպիսին է Ethereum-ը: Այս ուղղությունը շատ լավ է հարմոնիզացվում LibreTaxi-ի բուն փիլիսոփայության հետ: Այսինքն կարելի է ապակենտրոնացնել հավելվածը և այն դարձնել այնպիսին, որ ոչ ոք երբևե չկարողանա կանգնեցնել և/կամ արգելանքի տակ առնել, որպեսզի այն գործի իշխանություններից անկախ, Uber-ից անկախ, դատարաններից անկախ և նույնիսկ անկախ իմ անձնից: |