Խնդրում ենք սպասել...

Հոդվածներ

Գուրգեն Խանջյան / պատմվածքներ

00:55, երկուշաբթի, 09 փետրվարի, 2015 թ.
Գուրգեն Խանջյան / պատմվածքներ
    

    
20.08.2014 20: 58

    

    
    

Արձակագիր, դրամատուրգ Գուրգեն Խանջյանը ծնվել է 1950թ. հունվարի 25-ին, Երևանում: Ավարտել է Երևանի գյուղատնտեսական ինստիտուտը: 1987թ-ից տպագրվել է «Պիոներ» (այժմ` «Աղբյուր») ամսագրում: Հեղինակել է ավելի քան տասը գիրք, բազմաթիվ պիեսներ և սցենարներ: Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են ռուսերեն, անգլերեն, վրացերեն, ռումիներեն: Գրողի պիեսները բեմադրվել են Երևանի դրամատիկական և Պարոնյանի անվան, Թբիլիսիի, Վանաձորի, Ստեփանակերտի, Լոս Անջելեսի, Հալեպի թատրոններում, հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով: Նրա սցենարներով նկարահանվել են ֆիլմեր («Լռության սիմֆոնիա», 2002թ.) և հեռուստատեսային մանրապատումներ: 1995թ-ից Հայաստանի Գրողների միության անդամ է, 2006թ-ից` ՀԳՄ «Գրեթերթ» պարբերականի խմբագիրը: Գրքերն են` «Շարժասանդուղք» (ժողովածու, 1994թ.), «Հիվանդանոց» (վեպ, 1994թ.), «Ստվերներ խամաճիկների փողոցում» (ժողովածու, 1998թ.), «Սպանել փրկչին» (ժողովածու), «Ճամփեզրի թատրոն» (պիես, 2002թ.), «Դատավարություն» (պարսկերեն պիես, 2003թ.), «Մարդկանց տուն ուղարկիր» (ժողովածու, 2004թ.), «Լուր չկա» (վեպ, 2006թ.), «Թատրոն 301» (պիեսների ժողովածու, 2008թ.), «Նամակներ ընթացքից» (պատմվածքներ, էսսեներ, կոլաժներ, 2009թ.), «Ենոքի աչքը» (վեպ, 2012թ.): 1999թ. արժանացել է «Ոսկե եղեգն» ՀՀ պետական մրցանակի: Դարձել է նաև ՀԳՄ` արձակի և թատերգության համար, «Նարցիս» գրական ամսագրի և Թեքեյան մրցանակների դափնեկիր:


    
    

Պախմել


    
     - Էս պախմել ասածը շատ զոռ բան ա, ընգեր, թե ճիշտ ժամանակին ու իրա չափով չարիր՝ պրծ, կարա տա՝ սպանի, - խոսեց Նապոն՝ լույսը հազիվ բացված. անկողնուց վեր չէր կացել, ոնց կար՝ էդպես մնում էր՝ մեջքի վրա պառկած, աչքերն առաստաղին արած ու երեւի՝ դեռ փակ։- Այ իմ հերը, ախպեր, գիդա՞ս ինչից մեռավ… Կարծում ես` ծերությունից կամ ցիռոզի՞ց… Չէ, էնի էրկաթի պես առողջ մարդ էր, էնի սխալ պախմելից զոհվավ. ամեն ասծու օր, հենց լուսը բացվըմ էր, սֆթից պախմել էր անում, հետո նոր գնում մանումենտի այգին պրաբեժկի։ Էդ անգամ թե ինչ սատանա մտավ մեջը, ասեց՝ գնամ ֆռֆռամ, հետո պախմել կանեմ։ Ու էդ էր, ախպեր, խփեց տարավ, սիրտը աբշիրնի տրաքցրել էր։ Բա, իսկ դու ասըմ ես…
    
     Ես բան չէի ասում, ի՞նչ ասեի… Ցավում էի Նապոյի հոր ճակատագրական վրիպումի համար, բայց ոչ այնքան, որ վայ-վույս գցեմ. մարդ էր, մեռավ-գնաց, ցավալի է՝ բայց մարդիկ առհասարակ ունեն էդ հատկությունը։
    
     - Ձեն չես հանում, ընգեր, - համառեց Նապոն։- Մի բան արա, պախմել՝ սատկեցի։- Էս անգամ նա կտրուկ վեր կացավ անկողնուց՝ քրտնահոտ ալիքելով շուրջը։
    
     - Հո չասիր, Նապո՛, քեզ թվում ա՝ ես չեմ սատկո՞ւմ։ Փող հանի՝ անեմ, մի բան էլ, էրկուս էլ։ Տենց մի նայի, ես չունեմ, էրեգ քոքը տվինք։
    
     Ճմրթված հագուստի գրպաններն է փորփրում՝ տաբատի, բաճկոնի, վերնաշապկի… Սեղանի դարակը քաշեց-հրեց ճռռացնելով, նույնիսկ գլխարկը վերցրեց սեղանի վրայից՝ նայեց. թե դրա տակ փողն ինչ էր անելու…
    
     - Չկա, - ձայնը դահճի կացնի պես կախվեց օդում։
    
     Նապոն, - լրիվը՝ Նապոլեոն, - «Կույրերի կոմբինատի» պահակն էր։ Իննսունականների էն դժվար տարիներին նրա պահակատանը միշտ տաք էր ու լուսավոր. հոսանքը երեք կայանից էր «կպցնում» Նապոն՝ մեկն անջատում էին, միանում էր մյուսին, սա էին անջատում՝ էն մյուսին։ Դե պարզ է, նրա պահակատանը միշտ մարդաշատ էր, հատկապես՝ ձմեռով, հավաքվում էին տղերքը՝ Գռնոն, Մխոն, Համոն, Ժոռը, Գոգոլը, Սեռին… ու մինչեւ ուշ գիշեր՝ գինարբուք, թղթախաղ, նարդի… Հետո մեկը-երկուսը տուն գնալու տրամադրություն չէին ունենում կամ էլ` ի վիճակի չէին լինում, մնում էին գիշերելու «Նապոյի բուդկեն», այն է՝ երկու ճռճռան «կոյկա», պստիկ սեղան, սեղանի վերում՝ պատից կախ՝ թեք զիգզագով ճաքած հայելի, որի ետեւում արծաթի շերտը տեղ-տեղ քերված էր՝ դեմքդ սպիավոր էր ցուցանում, ինքնաշեն էլեկտրական վառարան՝ «կազյոլ» տիպի, «տմբուշկա» ՝ Նապոյի մահճակալի գլխամասին մերձ, մաշած տախտակներով հատակ, որի տակ, հատկապես «կազյոլի» մոտակայքում, ճստճստում էին առնետները, էլ ի՞նչ… Կարծես՝ վերջ… Հա, պատի ժամացույց, որի կկուն դուրս ցցված՝ լռվել էր, շղթան էլ չկար, ինչ-որ մեկին պետք էր եղել՝ տարել էր։ Ճռռան դուռը բակ էր տանում, մեծ բակ էր, բակում՝ առանց ունիտազի, դասական «չոքած» տիպի զուգարան, բնականաբար՝ կեղտոտ, բազմաթիվ կատուներ՝ աղբակույտերին, թեք ծառի միակ հաստ ճյուղին, պատերի տակ, նրանցից մեկը՝ անպոչ, երեքոտանի, միշտ կասկածով էր նայում գնացող-եկողին, մի փրչոտ շուն էլ՝ հեռավոր պատի տակ կապած, կապը հաճախ արձակվում էր, բայց շունը չէր հեռանում կապաչափ տարածքից, համարձակությունը չէր հերիքում, եթե բան է՝ հանկարծ սխալմամբ հեռացավ, պոչը քամակն էր կոխում ու հաչալը մոռացած՝ կլանչում։ Կատուները չէին վախենում շնից, պատահում էր՝ թաթով խփում էին քթին, ֆշշացնում սպառնալի, որ երես չառնի հանկարծ։
    
     Նապոն կեղծանուն ուներ՝ Քառակուսի, Քառակուսի Նապո, էդ անունը «Նալբանդյանի» Համոն էր դրել. մի անգամ, - «Կոպեկանոց» կաֆեում խմում էին, - նայեց, նայեց ու՝ «Արա, էս Նապոյի գլուխը՝ ոնց որ Կիեւսկի տորթը կարոբկով դնես վզին, քառակուսի ա» ։ «Ես իրա ջահել վախտի նկարը տեսել եմ, էսպես չէր, խմելուց ա էղել։ Բայց վախենամ՝ Էլ չդզվի», - նկատեց Բաբայան Յուրան։ Նապոն տխուր ժպտաց ու ծանր հոգոց հանեց միայն. հանդուրժող էր։
    
     Հո միշտ պահակ չի՞ եղել Նապոն… Չէ, սովետի օրոք մատակարար էր աշխատում մի մեծ գործարանում, նույնիսկ նկարն է փակցված եղել պատվո տախտակին, մեկ եռամսյակ, հետո բացահայտվել է նրա սերը խմիչքի նկատմամբ ու նկարը հանել են։ Բայց լավ է` չհիշի իր էդ փառապանծ անցյալը. ժամերով կպատմի-կհոգնացնի, վերջում էլ արցունքի կաթիլը կգլորվի մսեղ քթով, կհասնի ծայրին, կծանրանա ու կլթոցով կընկնի գինու մեջ, Նապոն կսթափվի, գինին կքաշի գլուխն ու կտնքա՝ «Ուրիշ երկիր էր անտերը» …
    
     - Լավ չի, - ասաց՝ երկար լռելուց հետո։
    
     - Հատկապես ո՞րը։
    
     - Տանը հետս կռիվ են անում, ախպեր։
    
     - Երեւի խմած գնում՝ ավել-պակաս խոսում ես…
    
     - Չէ, վաբշե ձեն չեմ հանում, բայց՝ էլի։ Խմած մարդուն չեն հարգում մերոնք, ապեր, չէ։
    
     - Որդե են սիրում որ… Գիդաս իմ տանը ինձ համար խելքներն էթում ա՞։
    
     - Հա՞, - սփոփվեց Նապոն։- Բայց դե Ռուսաստան ըտենց չի, ախպեր, ընդե խմածը տրանսպրտ մտավ՝ վռազ հելնում են, տեղ են տալիս… Հաստատ, իմ աչքով եմ տեսել։ Բա։ Էն գյոզալական «Կոպեկանոցն» էլ փագին, խի՞… Ասա էդ կաֆեն ոնց ես փագըմ, ես հըլա հեչ, բայց ըտե Հրաչն ա նստե, ըտե Շիրազն ա նստե, Քոչարն ա նստե, ըտե Ֆրունզն ա նստե, ըտե Շերենցն ա նստե… Չենք հարգում մեր մեծերին, չէ։ Մի բան ասա, այ ախպեր, հո սենց չե՞նք մնալու, գլոխս ճաքավ։
    
     Ակամայից նայեցի նրա քառակուսի գլխին, փորձեցի ճաքած պատկերացնել այն, չստացվեց. որեւէ բան պատկերացնել առհասարակ դժվարանում էի, ինձ թվում էր՝ իմ գլուխն էլ հիմա քառակուսի է։
    
     - Սենց չենք մնա, Նապո ջան, մի վախի։
    
     - Հա՞ որ…
    
     - Հա։ Մտածենք։
    
     - Էէ՜, մեր մտածելուց խեր չկա, ընգեր։ Կայնի զանգեմ Մխոյին, էրեգ ահագին թռփոշ էր ապերը։
    
     - Կքրֆի, էնի մինչեւ տասերկուսը քնող ա։
    
     - Բայց հո չե՞նք մեռնելու… Թող քրֆի, զանգում եմ։- Նապոն պտտում է հեռախոսի ժանգոտ ֆռիկը, տագնապով սպասում։- Մխո՞… Չքրֆես, ընգեր, վատ եմ։ Հա, էլի, ջոգում ես։ Ի՞նչ… Որդե՞… Վայ քու ցավը տանեմ… Քնի՛, քնի՛ ախպերս, հրեշտակները քեզ պահակ։
    
     - Հը՞, - հարցնում եմ։
    
     - Էրեգ, թաքուն, մի հատ բոմբ շիշ պահել ա, սեւ օրվա, ասում ա՝ լավ չեմ հիշում, էրկուսից մեկը՝ կամ կոյկի տակ ա, կամ զուգարանում, բաչոկի մեջ։ Դու կոյկի տակ նայի, ես թռա զուգարան։
    
     - Սպասի, կարող ա գտնում եմ, մեկ էլ չգնաս…- ասացի։ Բայց Նապոն արդեն չքվել էր։ Գլուխս կախեցի՝ չկա, էն մյուսի տակ… էլի չկա։- Ստեղ չկա, - գոռացի Նապոյի հետեւից։
    
     - Հես ա, բերիմ, - դողացող ձեռքով շիշը գրկած՝ ներս ընկավ Նապոն։- Վայ, Մխո ջան, մեռնեմ կյանքիդ, ախպերս, մեռնեմ էն կախ պռոշիդ, էն լոշտ ականջիդ, էն…
    
     Նապոն մեջտեղ բերեց թեյի մեծ, հաստ պատերով բաժակները, - մեկի պռոշը կրծած էր, - բացեց շիշը, լիքը լցրեց, խմեցինք… Նայեցինք իրար՝ չէ, քիչ էր, էլի լցրեց՝ կես-կես, դա էլ խմեցինք։ Ահագին ժամանակ լուռ էինք, ջանում էինք մեզանով անել ներառած գինին, որը համառորեն օտարի պես էր պահում իրեն։ Ահա, կարծես նույնացանք վերջապես…
    
     - Ճիշտ չենք անում, չէ, - հանկարծ եզրակացրեց Նապոն. անկռահելի էր՝ ինչ էր անցել մտքով։
    
     Պախմելի կարմիր գիծը հատել էինք, լավ էր, այսինքն` էնքան վատ չէր, ուրեմն՝ լավ էր ու դեպի ավելի լավն էր գնում. կես շիշ էլ դեռ կար, իսկ շիշը լիտրանոց էր՝ բոմբ, մինչեւ դա խմեինք՝ աստված ոնց էլ լինի՝ մի դուռ կբացեր։
    
     - Պորթվեյնը ցենտր խմիչք ա, ընգեր, ով ինչ ուզում ա ասի… Ոնց որ զակուսկեն էլ հետն ըլնի, ըտենց չի՞։
    
     - Տենց ա, - համաձայնեցի. մեղք կլիներ չհամաձայնելը։
    
     - Բայց դե` ճիշտ չենք անում, էլի, - դարձյալ դառնացավ Նապոն։
    
     - Էդ ո՞րը, է։
    
     - Էս էլ ձգենք, ասեմ։
    
     Ձգեցինք, Նապոն լայնբերան հու՛ արեց, շունչ քաշեց, պահեց, կուլ տվեց ու խոսեց.
    
     - Ասում եմ, մի էրկու նանար բերեինք, ընգեր, կամ էլ գոնե մեկին, հեչ որ ուրիշ բան չէ՝ մի քիչ սիրունություն կմտներ օրվա մեջ, թե չէ ըհը՝ վեչնի էս ա՝ տղերքով իրար դեմ նստած, ոնց որ գոմիկ ըլնենք, ախպեր… Բայց մենք հո գոմիկ չենք, չէ՞…
    
     - Դե չէ, դու էլ, հանգստացի։ Բայց ո՞ւր ա մեզ նանար, զապոյի մեջ մտած՝ սաղին ցրում, կորցնում ենք։
    
     - Մեկը կա ստե։
    
     - Ստե՝ որդե՞։
    
     - Ստե, էլի։
    
     - Կույրերի կոմբինատո՞ւմ։
    
     - Հա։
    
     - Չհասկացա… Քյոռ ա՞…
    
     - Դե ոնց ասեմ… էնքան էլ չէ…Մի աչքից։ Գիդա՞ս ինչ կա, մենք էլ կարծես մի ընենց տենալու բան ենք…
    
     - Հա, բայց…
    
     - Էլ ի՞նչ բայց, քեզ ասում եմ՝ մի աչքից… Էն մյուսն էլ՝ կեսով։ Պրոստը աչքերին չպտի նայես, մնացածը տեղն ա՝ քիթը-միթը, ոտերը-բանը… Ապեր, մեզ էտի իսկն ա։ Հետո, պակասավորի մեջ իրա կայֆը կա, բա ո՞նց… Ֆրեյդ չես կարդո՞ւմ, չեմ հասկանում… Չէ, արխային, կարգին նանար ա։ Ընկերուհի էլ կունենա…
    
     - Իրա կրուգից։
    
     - Բա չէ, կոնսերվատորիայից։
    
     - Ինչ ասեմ… Կանչի, լավն էղան՝ էղան, չեղան՝ խմիչքը կա ու կա։
    
     - Դե մի չրթ էլ խմենք՝ էթամ։
    
     - Բայց էս ժամին ի՞նչ են անում կոմբինատում։
    
     - Ի՛… Հո չասիր…Դրանք լուսը չբացված՝ ստե են, ախպեր։
    
     - Որ ի՞նչ…
    
     - Զբաղվըմ են, տունը մնան՝ ի՞նչ անեն. խմբակ-մմբակ ունեն՝ ասմունքում են, երգըմ… Մարդ կա՝ երգըմ-երգըմ ա, հետո էլ հավես չի ունենում տուն գնա, հենց ստե էլ մնում, քնում ա, հա՛, էս կոմբինատի մեջ կալդավսկոյ բան կա, մի աչքով չնայես։ Դե ես գնամ… Չգնա՞մ…
    
     - Գնա։ Բայց դուխդ տեղն ա՞։
    
     - Հեչի պես։ Առանց ինձ չխմես, ընգեր։
    
     - Արխային։ Բայց շատ չուշանաս։
    
     Նապոյի բացակայությամբ զանգ եղավ, պախմելային խռպոտ ձայնով մեկը հարցրեց՝ Նապոն ըտեյա՞, ասացի՝ չէ, շատ զարմացավ, թե՝ ոնց… բա ո՞ւր ա, ասացի՝ մոտերքում ա, շուտով կգա, բայց խմելու բան չունի, ասաց՝ ես ունեմ, կես ժամից ըտեյեմ, իրան ասա կազյոլը տժցնի, մի էրկու կարտոլ-մարտոլ դնի վրեն, Ժոռը գալիս ա։
    
     - Նապո, քեզ Ժոռը զանգեց, - հայտնեցի, երբ Նապոն եկավ։- Ասեց՝ խմիչքը վերցրած գալիս եմ։
    
     - Թող գա, իսկը վախտով ա։
    
     - Հը՞, ախպեր, բան չես ասում, ընդե չե՞ն հուրի-փերիներդ։
    
     - Խի չեն, լավ էլ՝ են։
    
     - Բա հետո՞։
    
     - Ա դե եսիմ, է՜։- Նապոն «տմբուշկից» կարտոլ էր ջոգում՝ շարում սեղանին։- Ասին՝ մենք խմողների հետ գործ չունենք։ Բա, ընգեր։ Թե քյոռ աչքով ոնց էլ ջոգեց՝ խմող ենք։
    
     - Խի քիթ էլ չունի՞։
    
     - Էէ, մեր մոտ խմողին չեն հարգըմ, ընգեր, չէ։
    
     - Լավ, նստի, քեզ մի սպանի։
    
     - Քաձի հմա՞ր… Էս ինչ ես ասըմ, ախպեր, էդ էր պակաս։ Լից։ Այսինքս, թող ես լցեմ, դու սխալ ես լցում։
    
     Նապոն լցրեց բաժակները. ձեռքերն արդեն չէին դողում, վե՛րջ՝ դաժան պախմելին, նոր օր էր սկսվել։ Ճիշտ է, վաղն էլի առավոտ էր լինելու ու ըստ ամենայնի՝ էլի դաժան, բայց դե հիմա ո՞վ էր էդ մասին հիշում, հիմիկվա վիճակը հավերժություն էր թվում, էլ ոչ մթնելու էր, ոչ լուսանալու… Ժամանակն էլ խնդիրներ չէր առաջադրելու, կանգ էր առել ժամանակը դեղին-կանաչ-կարմիր տաքի մեջ…
    

ԳՈՒՐԳԵՆ ԽԱՆՋՅԱՆ | ՀԱՅՐԸ


    

Թվում էր` հայրն այնտեղ գործիք է պահում` խարտոց, աքցան կամ մուրճ. տղան չէր կարողանում հայացքը երկար բարձր պահել` նայել հոր աչքերին, հայացքը սայթաքում, ընկնում էր այնտեղ, ուր տաբատը վրանի պես միշտ ուռած էր, ուր գաղտնիքն էր տաբատի ետևում. հայրը մի կողմ, ամեն ինչ մի կողմ, գաղտնիքն` ուրիշ, կարծես հոր տաբատի տակ չլիներ, կարծես հոր վրա չլիներ, իսկապես` ո՞նց կարող է Նա ապրել այս գունաթափ, մաշված տաբատի մեջ, այս փրչոտ, քրտնած, փոքր-մոքր մարմնի վրա: Տղան չէր տեսել Նրան, սակայն երբ մոտենում էր` Նա գործվածքի ետևում շարժվում` բարեհոգի ժպտում էր վաղեմի ծանոթի պես, տղան էլ էր փորձում ժպտալ, բայց այլայլվածք էր ստացվում: Պետք է տեսնեմ` մտածում էր սևեռված, տեսնելը դառնում էր անհրաժեշտություն, կարոտի կանչ, հրաման: Եվ երբ պահը հարմար թվաց` թաքուն-զգուշորեն իջեցրեց քնած հոր տաբատը… Ակնածանքից բերանը չորանում էր, ծնկները դողացին… Ահա, սև մազերի խճճանքների տակ… Քնած է, բայց զգաց, կռահեց, թեքվեց կողքի` ժպտաց… ահռելի, մկանեղ, փքուն երակներով…
     Տղան հաճախ իջեցնում էր սեփական տաբատը, նայում, հետո կանգնում էր հայելու դեմ` հայելով նայում` հուսալով, թե հայելին ինչ-որ բան կփոխի, բայց չէ, հայելին չէր փրկում` ոնց կար` այնպես մնում էր, ոչ մի համեմատություն: Մարզանք էր անում, կքանստում-բարձրանում, ծանրագնդեր պտտում, հենաձողից կախվում` ձգվում, զոռ տալիս, քրտնում… Թև թիկունքն ամրանում էր, բայց նա ոնց փոքր կար` այդպես մնում էր… Չանցավ` չժառանգվեց հորից:
     Իսկ հոր պետքը չէր, ոնց որ ապուշ` պարզամիտ-բարեհոգի ժպիտը մշտապես դեմքին, խաղաղ-անվրդով սպառում էր իր միօրինակ ընթացքը. առավոտյան գնում էր գործի, երեկոյան գալիս, կեղտոտ կոշիկները նախասրահում թողնում, հողաթափերը հագնում` մտնում սենյակ, նստում սեղանի մոտ` քրտնահոտ տարածելով շուրջը, մայրը տանում էր, բերում, դնում առջևը, վերցնում, նա ուտում էր` ասես որոճում էր` անշտապ, մանրամասն, այտից այտ տեղափոխելով, երբեմն ինչ-որ կտոր բերանից հանում, նայում, դարձյալ բերանն էր ուղարկում, երբեմն կնոջ մազն էր հայտնաբերում` ճաշի մեջից քաշում, դնում պնակի պռնկին, կինը շփոթվում էր, ամաչում, արդարանում, ճակատին իջած մազերը հավաքում` գլխաշորի տակ մտցնում, ամուսինը բարեհոգի-ներող ժպտում էր, սափորը մոտ բերում, գավաթը մոտ բերում` կարմիր գինի խմում` մեկը, երկուսը, երեքը… օխա˜յ… ծուռտիկ մատները ռիթմ էին խփում սեղանին, երգում էր քթի տակ` «Դուլուլու, դուլուլու, բու, բու, բու» … վերջ, կուշտ է, ժպտում է գոհացած, ինչ-որ բան հարցնում` ո°չ պատասխանի համար, էնպես, ձեռքն իջեցնում` սեղանի տակ Նրան մի փողքից մյուսը տեղափոխում, մի քիչ նստում էդպես թեքված, վեր կենալով ասում` «Էհ» ու երկիմաստ նայում կնոջը, կինը շիկնած ժպտում` ձայն չի հանում:
     Մայրը մի տեսակ ծռված, թաքցնելու պես էր գնում ննջարան, վախն աչքերի մեջ պառկում, դողալով սպասում… Ահա, ստվերը պոկվեց, բարձրացավ, ահագնացավ` թեքվեց վրան… «Ախխխ...» ` հառաչում էր կինը… «Ախխխ...» ` դարձյալ, ու էլի… Ու հառաչանքը ծավալվում` ննջարանում տեղ չի անում` սահում-դուրս է լողում պատուհանով, բարձրանում երկինք, լորձապատ շուրթերը լիզելով` ցած նայում ագահ, հանկարծ պոկվում` խենթացած սլանում, զարկվում է քարին-հողին, հակադարձվում` թեքությամբ սուրում է վեր` հատելով լեռների գագաթները, ծառերի սաղարթները, սև անցք դարձած` քաշում-կլանում ծովեր, անտառներ, անապատներ, դաշտեր, մոլորակներ, աստղեր, տիեզերք, չհագեցած` ետ գալիս, պատուհանով դարձյալ մտնում ննջարան… «Ախխխ...» ` ճայթում է հառաչանքը, ասես հողն է պատռվում ու մութ պատռվածքը դողում է լորձամած…
     Դռան նեղ արանքով նայող տղան ուշագնացի պես էր լինում, իրականությունը կորցնում` հանկարծ տեսնում էր… Ահա, Նա գալիս է ինչպես վիշապօձ, մթան միջից վիթխարի գլուխն առաջ բերում` փեղկերը հրում-բացում է, մկանուտ մարմինը անցնում-ելնում` մտնում է ծաղկազարդ դաշտը… Մարմնի կեսը դեռ արահետի հողին` խոտի միջից գլուխը բարձրացրեց, դարձավ-նայեց. տղան հմայված գնաց ետևից: Խոտ ու ծաղիկ խոնարհվում` ողջունում են, ցողում Նրա մկանագալար երթը, ծաղկաթերթ ու սերմ կպցնում ցողաթաթախ մարմնին: Գունագեղ ծտերը թռան վրայով, ճռվողեցին զվարթ, պտտվեցին` դարձյալ եկան: Խոռոչների առջև կանգ է առնում, գրգռված հոտոտում, գլուխը բարձրացնում` խոյահարում-խրվում հողի մեջ, պատռելով գնում, դարձյալ դուրս գալիս` նայում ետադարձ, հազարավոր սնկեր գետնի տակից հանում են իրենց նախշուն գլխիկները, ձգվում, բարձրանում, ողջունում Նրան, ինքը գոհացած փնչացնում, շարունակում է ճամփան… Մտավ արտը, հնձվորները բարձրացրին գերանդիները, պատիվ բռնած` ճամփա տվին, մեղվապահը փեթակից մեղր հանեց` քսեց վրան, ճանճերը հավաքվեցին, բզզացին խենթացած, տավարի հոտը կանգ առավ, բառաչեց կարոտով, ցուլը մռնչաց, ամորձիները պրկեց, սմբակը կատաղի խփեց հողին, կթվոր կանայք կաթը դույլերից բռերով հանեցին` թափեցին վրան, աքաղաղ մորթեցին` արյունով օծեցին մկանունքը, այգու մոտ խաղող քամեցին` ծորացրին մաշկին… Մտավ գյուղ` դարձավ սռնի` անիվ պտտեց վրան, ախխ, ախխ, ախխ` ճռռաց անիվը, ծավալվեց, պտտվող վիթխարի ստվերը տարածեց, աստղափոշի խառնեց երկնքում: Մտավ մարագ` դարձավ խնոցի` գնաց-եկավ` յուղ հանեց կաթից, դարձավ սանդ` խփեց պատերին` մշրեց-աղաց, մտավ տաշտը` խմորը խառնեց-հունցեց` իջավ թոնիրը, տաք հացը վրան` դուրս եկավ, հարսանքատուն խուժեց, գլուխը վեր հանեց, նայեց, հարսը սրսփաց` փարվեց փեսային, հարսանքավորները գինի թափեցին վրան, գլխին ծաղկեպսակ դրին, պարեցին-երգեցին` ճամփու դրին, գյուղից ելավ` բարձրացավ սարը, շնահաչը լռեց, գայլերը որսը թողին` փախան մութ թավուտը, քարափի խոյերը խենթացան` թխկոցով խոյահարեցին իրար: Ամրոցի մոտով անցավ` փշաքաղվեց` դարձավ գուրզ, նիզակ, բաբան, զարկեց-ավերեց փականք ու դարպաս, նետաձիգ հսկան տեսավ` ուրախ ողջունեց, ձեռքը մոտ բերեց, հպեց, ուժ առավ` լարեց ահռելի աղեղը, ճերմակ ձիուն հեծնած քաջը թուրը քաշեց` հրարձակ սլացավ թշնամու վրա, ինքը խոյացավ` դարձավ կայծակ, որոտաց` խփեց ծեր կաղնուն, զառիթափով քարեր գլորեց, սրընթաց իջավ, շաչելով մտավ ծովը, դարձավ շնաձուկ, ծովառյուծ, կետ, վիթխարի պոչը հանեց, զարկեց ջրերին, նավեր շուռ տվեց, ջարդեց, ավերեց, սուզանավ դարձավ` սուզվեց խորքը, մտավ նեղուցներ, խառնեց դարավոր տիղմը, կանգ առած ջրերին հոսք տվեց, սառույցներ հալեցրեց, բարձրացավ մակերես` շոգենավ դարձավ, մտավ նավահանգիստ, դուրս եկավ քաղաք, շատրվան ցայտեցրեց, լույսեր վառեց, բարձրացավ բեմ` փողեր փչեց, հարեց լարեր` տուտտի հնչեցրեց, պոչի վրա կանգնեց` պտտվեց խելացնոր պիրուետով, սրահ մտավ` դարձավ վրձին, մաստեխին, խառնեց ներկեր, գիպս, կավ, ներխուժեց կրկես` օպպա` եռագլուխ վիշապ է, երախներից կրակ գցեց, պոչը զարկեց մանեժին` թեփի մրրիկ բարձրացրեց, օպպա` դարձավ հրեղեն նժույգ, վարգեց շրջանով, օպպա` ամեհի առյուծ, ողորկ ծովափոկ, կոկորդիլոս, գետաձի, օպպա˜… Դուրս եկավ փողոց` դարձավ լիսեռ, մխոց, յուղը ճպճպացնելով գնաց-եկավ, հրապարակ մտավ, թրթուր դարձած` ասֆալտը քերեց, հրանոթ դարձավ, փողը ետառաջ արեց` հրթիռ շպրտեց, պատռեց երկինքը, պայթեց, վիթխարի սունկի պես իջավ երկրի վրա…
     «Ախխխ...» ` մարում էր ննջարանում…
     Տղան ուշքի էր գալիս, դռան արանքով դարձյալ նայում… Հայրը խռմփացնում էր` բերանքսիվեր մեկնված, մայրը ոտքը վրայով տարել` մահճակալի այն կողմում կախել էր, ամուսնու թևատակին կծկվել, քնել էր` երանության ժպիտը դեմքին: Տղայի հայացքը մոր ազդրի ողորկ մերկությամբ վախվորած սահեց` գտավ… Ահա Նա, գոհ ու գոռոզ, դեռևս` ցից… Հացի դանակը սեղանից առած` ուզում էր մտնի, բռնի` գլխատի, կտրի, կտոր-կտոր անի… Դանակն օձ դարձած գալարվում` ձեռքից սահում էր, ընկնում-քաշվում պատի տակ: Տղան դուրս էր գալիս, ծանր մուրճն առնում` սեպ էր խփում գերանի մեջ, կացինն առնում` կոտորում էր փայտը, գլուխն առնում ափերի մեջ` ուզում էր խփել քարերին…
     Շաբաթներ, ամիսներ, տարիներ…
     Հայրը, թվում էր` քնած է, ուր որ է կհնչեցնի զզվելի խռմփոցը, խեղդվելով կհազա, կնստի դագաղի մեջ, ապշացած աչքերը կտրորի` կփնտրի կնոջը: Ջահել ժամանակների կոստյումը մեծ էր վրան` ծալքեր էր տվել, սակայն մեկ է` Նրան թաքցնել անկարող էր, Նա լպիրշորեն ուրվագծվում էր տաբատի տակից, ու շարժվում էր, մի փողքից մյուսն էր տեղափոխվում, մի քիչ մնում` ետ էր գալիս: «Մեռած չի, - մտածում էր տղան, - դե հա, հո չէ՞ր մեռնելու, Նա ո՞նց կմեռնի...»: Երբ դագաղը պտտեցին տան մեջ` հանեցին դուրս, կամքին հակառակ` արցունքն առատորեն թափվեց աչքերից, մայրը տեսավ որդու արցունքը, ժպտաց, տղան արցունքը սրբեց, որ լավ տեսնի մորը, մոտեցավ, որ գրկի, բայց մայրը ծռվեց-ծռմռվեց` դուրս սահեց գրկից, այլայլված բարձրացավ, սահեց մշուշի պես` դուրս ելավ` գնաց նրա ետևից…
    

Այստեղ քեզ չեն սիրում

Երբ ամռան տապին հանկարծ ցուրտ զգացիր` Նա մոտ է, սահմռկեցնելու չափ մոտ: Զգո՛ն եղիր:

Եթե ձմեռվա սառնամանիքին շոգեցիր հանկարծ` Նա ճամփին է, ուր որ է կգա: Պատրաստվի՛ր:

ՆԱ:

Նա հյուսում է կամ հյուսել է արդեն իր ծուղակ-սարդոստայնը: Նրա մանրալիք տաք-ցուրտ շունչն այստեղ է, չէ, այնտեղ, քիչ հեռու, չէ-չէ, արդեն շատ մոտիկ, ահա, խփում է ծոծրակիդ, դեքիդ է խփում` այրելով սթափությունդ, պրկելով մկան ու նյարդ, ճկելով տարածությունը ձեր միջև: «Նա ուղարկված է», - շշնջում են այրվող գիտակցությանդ վերջին բջիջներն ու ածխանում նույն պահին: Ուղարկվա՞ծ է... Այո, Նա ուղարկված է, ուղարկված է, որ...

Որ կենդանացնի:

Որ թարմ արյուն մղի թմրած-կնճռված անոթներիդ մեջ:

Որ ոտքի հանի, կանգնեցնի, ուղղի ողնաշարդ ծուռումուռ:

Որ ստիպի վազել լուսաբացին, թաց խոտերի մեջ:

Որ կյանք տա ու (զգոն եղի՛ր) ...

ու նորից խլի:

Որ ամեն ինչ տալով` չտա ոչինչ:

Որ տա ամեն ինչ, բայց խլի՛ առավել:

Որ, անտարբեր, հրի-գցի ջրափոսը նույն:

Որ բաց թողնի արյունդ ցեխաջրի մեջ:

Որ սպանի...

Ուստի զգույշ եղիր: Պատրա՛ստ: Դե՛հ, փախի՛ր:

Բայց փախչե՞մ որ...

Փախի՛ր, արա՛գ, հարցուփորձը թող: Փախի՛ր, դե՛...

Փախչում ես` չորեքթաթ. շուն, որի հիշողությունը ծեծ ու սարսափով է խցված: Փախչում ես ու մտածում` իսկ երբ հասնի` ի՞նչ եմ անելու... Ինչպե՞ս բացատրեմ, որ իրենից առաջ եմ ընկած ոչ իմ մեղքով, որ մորթիս տեղ-տեղ թափված է արդեն, որ ուրիշների մեջ փնտրեցի` իբրև անտեղյակ, թե ժամն ու տեղը չէ: Շտապեցի, խառնեցի, շփոթեցի, կորցրեցի: Պարզապես ապրեցի: Իսկ հիմա ժամն է (ժա՞մն է...), հիմա եկել է (եկե՞լ...), ահա: Դե պատասխան տուր, դե կանգնիր` հայելուն մեջքդ դարձրած ու փորձիր շրջվել ակնաբաց, ու տեսնել, տեսնել... Ոչ, մի՛ տես, չէ՞ որ կա՛ չտեսնելու տարբերակ: Կա փակ աչքերի տարբերակ: Այո, փակիր աչքերդ, պոկիր-խլիր նրան` ժամանակին անհաշվետու, և տա՛ր, տա՛ր, տա՛ր...

Բե՛ր, բե՛ր նրան, բե՛ր այստեղ, այս ավազների վրա, այս մանրալյակ լճակի եզերքը, քշիր հեռու այստեղից մարդ ու կենդանի (այս մրջնին նույնպես), հեռու, հեռու, հարյուր պարսեկ հեռու այստեղից, թող ոչ մի շոշափուկ չդարանի մոտերքում, քոնն է այս լիճը, քոնն է սիրով ներծծված տաք ավազը, քոնն է արևահամ մարմինն առողջ ու ջահել, դիր գլուխդ կրծքին ու... կարող ես ավարտվել: Ինչու՞ ոչ: Սրանից լավ տեղ ավարտի համար չկա, հաստատ: Սակայն սթափվի՛ր, սթափվի՛ր, որովհետև ու՞ր է, ո՞վ կտա...

Նա՞...

Նա մոտ չի թողնի` ձագին պաշտպանող էգ գայլի կատաղությամբ:

Նա անգութ է, դաժան, ինչպես որս չգտնող կատվառյուծ:

Նա խորամանկ աղվես է, կտանի ջրափ` ծարավ ետ կբերի:

Նա մի քիչ ջուր կթողնի իր ոտնահետքերում, որ լակես ագահ:

Նա կոբրայի պես կնետի թույնը, թույնահաս տարածք կրճատելուն պես:

Նա մրջնակերի իր լեզվի վրա կհավաքի մարմինդ կաթվածահար, անկամ:

Նա հովազի ժանիք կխրի կոկորդդ, հենց համբույր հուսաս:

Նա...

Կատարիր քայլդ վերջապես, քանի չի ընկել փոքրիկ դրոշը ժամացույցի:

Կատարե՞մ, հիմա՞... Լավ, կատարեմ: Ահա: Ի՞նչ եղավ... Մա՞տ...

Պարտվեցիր, պարոն:

Պարտվեցի՞: Գուցե: Սակայն հանձնվել չեմ ուզում: Պարզապես կիջնեմ խաղատախտակից, սա էլ տարբերակ է:

Խաղատախտակից դուրս` թաքուն խորշեր ու նրբանցքներ ունեմ, որոնց սայթաքուն հատակով կքայլեմ` լուսնով երկարած ստվերս առաջ գցած, կծխեմ ճմրթված սիգարեթը` տանիքի կաթոցից ձեռնափով ծածկած. բորբոքվող կրակը թեթև կայրի մաշկը ձեռնափիս- աղոտ հուշեր արևոտ լճափից, ուր թողեցի քեզ ինչ-որ ժամանակներում` համոզված, թե չկա վերջ, թե անսպառ են ավազները` սիրով ներծծված: Հիմա զուգահեռ եմ տանում: Բայց տեղ չի հասնում դողդոջուն գիծը, գիծն առաջ գնալ չի կամենում. չգնա՛ս: Չգնա՛ս: Կա՛նգ առ, ծեր սատանա, դեռ կարող ես գողանալ մի քիչ ժամանակ` թիկնոցիդ տակից հեգնանք նետելու աշխարհի դեմքին: Դու դեռ ունես ժամանակ` դռան նեղլիկ արանքով տեսնելու աստիճաններն արագ հաշվող սիրունիկ ոտքերը` վեր, վեր, էլի վեր... Հը՞, կյանքդ կտա՞ս: Բայց կտա՞ս որ, թե՞ ուզում ես դեռ մի քիչ էլ քարշ տալ ցեխերի միջով, ասֆալտին թողնելով մարմնիդ քսուքը: Մի քիչ էլ քարշ տաս, ապա պառկես այստեղ, այս թաց նստարանին, նայես ամպերին լուսնի ուղղությամբ ու սպասես, սպասես...

Շատ բան չէիր ուզելու. գլուխդ դնես փորիկի տաք փղոսկրին ու այդպես մնաս անշարժ, ապա վերջանաս, սպառվես, ներքաշվես ու գնաս այնտեղ, որտեղից եկար, որ էլ երբեք չդառնաս ետ, որովհետև...

Որովհետև քեզ այստեղ չեն սիրում:


    
    
    
Առաջխաղացնել այս նյութը
Նյութը հրապարակվել է Մամուլի խոսնակի շրջանակներում:
Գրանցվի՛ր և հրապարակի՛ր քո հոդվածները:
Հավանել
1
Չհավանել
0
6068 | 0 | 0
Facebook