Հայ ժամանակակից բանաստեղծ Վահագն Դավթյանը ծնվել է 1922թ. օգոստոս 15-ին, Արևմտյան Հայաստանի Արաբկիր գյուղաքաղաքում: 4 տարեկան է եղել, երբ Տրապիզոնից նավով գաղթել են և ժամանակավորապես հաստատվել Կրասնոդարում, այնտեղից էլ արաբկիրցիները 30-ականներին եկել և Երևանում հիմնել են նոր Արաբկիրը: Պոետի հայտնի Երմոնիա տատը չհասցրեց հասնել Հայաստան, Կրասնոդարում էլ մահացավ: Մոր և քրոջ հետ հաստատվեցին Երևանում, հայրը ավելի ուշ միացավ, քանի որ Կրասնոդարում փռնչիություն էր անում և օգնում ընտանիքին: 1948թ. ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը: Եղել է Հայրենական պատերազմի մասնակից, «Ավանգարդ» թերթի աշխատակից՝ 1945 - 1954թթ., «Գրական թերթի» պատասխանատու քարտուղար՝ 1954 - 1962թթ., «Գրական թերթի» գլխավոր խմբագիր՝ 1962 - 1965թթ., «Հայրենիքի ձայն» թերթի հիմնադիր-գլխավոր խմբագիր՝ 1965 - 1967թթ., Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտեի նախագահի տեղակալ 1967 - 1981թթ., «Վերածնված Հայաստան» հանդեսի գլխավոր խմբագիր՝ 1981-1991, Հայաստանի գրողների միության նախագահ՝ 1991-1994թթ., 1986 թ.՝ Ակադեմիայի թղթակից անդամ, 1996թ.՝ ակադեմիկոս: Գեղարվեստական գրականություն «Երկերի ժողովածու 2 հատորով» 1975թ.: «Երկերի ժողովածու 2 հատորով» 1985թ.: Մոտ 40 բանաստեղծական ժողովածուներ, գրական- հրապարակախոսական հոդվածների 2 գրքեր, մամուլում տպագրված մոտ 1000 հոդվածներ, գրախոսություններ, էսսեներ, հուշագրություններ. Պարգևատրվել է «Հայրենական պատերազմի երկրորդ աստիճանի», «Աշխատանքային կարմիր դրոշի», «Պատվո նշան» շքանշաններով, Հայաստանի պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր է: Մահացել է 1996թ. փետրվարի 21 ին Երևանում, հանգչում է Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում: ՍՐՏԻՍ ԶԱՐԿԵՐԸ և ԺՊԻՏԸ ՔՈ...
Գլուխդ կրծքիս շնչում ես դու մեղմ,
ՈՒ ես չգիտեմ,
Ննջում ե՞ս արդեն
Թե խոնջ քնքշությամբ կոպերդ փակած,
Սրտիս զարկերն ես լսում դու լռին.
Իսկ ի՞նչ են ասում զարկերն իմ սրտի...
Ասում են:
-Հոգիս, ես սիրում եմ քեզ, -
Ասում են սակայն զգում են նաև,
Որ այդ խոսքերով չեն ասում ոչինչ...
Լռում են մի պահ, նոր խոսք որոնում
Եվ չգտնելով, կրկնում են նորից.
--Ես սիրում եմ քեզ...
ՈՒ դա երևի
Եվ ամենահին,
Եվ ամենանոր,
Եվ ամենալավ երգն ե աշխարհի.
Իսկ ի՞նչ է ասում ժպիտը քո լուռ...
Ասում է:
-Սակայն այս խոսքերը դու
Շատ շատերին ես ասել, սիրելիս...
Զարկերն իմ սրտի ասում են:
-Այո.
Ես շատերին եմ այդ խոսքերն ասել,
Բայց այդ խոսքերով
Ես քո հասցեն եմ փնտրել երևի
ՈՒ գտել եմ, տե՛ս:
Բայց թարթիչներիդ կապույտ շուքի տակ
Ծվարած ժպիտն անմեկին է շատ,
ՈՒ չեմ հասկանում -
Զարկերը սրտիդ կրկնում են արդյո՞ք
Այն ամենահին,
Այն ամենանոր,
Այն ամենալավ երգը աշխարի:
-Խենթ, թե չեն կրկնում, ի՞նչու են հապա
Մազերս այսպես քո կրծքին թափված
Մազերս,
Նայիր,
Երեկ հինա եմ մազերիս դրել,
Որ երբ արցակեմ քո կրծքի վրա,
Նրանք հին ոսկու փայլակումը տան
ՈՒ բուրեն կրծքիդ հին գինու բույրով.
Եթե չեն կրկնում,
Ինչու եմ հապա ես գեղեցկանում,
Երբ մոտդ եմ գալիս...
-Թե իրավ է դա,
Որտե՞ղից հապա այն չարությունը,
Որ խառնում ես դու քնքշությանը քո...
Ինչու է հաջախ
Մեր հանդիպումի հույսն - անհուսալի,
Մեր մոտիկությունն - անմերձենալի,
Պարզությունը քո - արեղծվածային,
Քնքշանքդ - դաժան,
Նազանքդ - խոցող,
Եվ կրակը քո ի՞նչու է հաճախ
Ողջակիզումի խարույկի նման:
-Ես կին եմ, իմ խենթ...
ՈՒ թեկուզ հիմա
Մազերիս ոսկին թապել եմ կրծքիդ,
ԵՎ կիսաբաց է իմ կուրծքը քո դեմ,
Չխաբվես սակայն...
Ես դեռ շատ անգամ քեզ կշնորհեմ
Մեր հանդիպումի հույսն անհուսալի,
Մեր մոտիկությունն անմերձենալի,
Քնքշանքն իմ դաժան,
Նազանքն իմ խոցող...
Գարուն կլինի, կանցնեմ փողոցով
Գերևարելով հայացք ու հիացք
Եվ շնորհելով քեզ շանթը խանդի...
Գարուն կլինի,
Ես հեռվից հեռու կձայնեմ քեզ լուռ
Եվ կխուսափեմ...
Գարուն կլինի,
Գեղեցկանալով ես մոտդ կգամ
Եվ կհեռանամ
Առավել փխրուն ու գեղեցկացած:
Ես կին եմ, իմ խենթ,
Եվ ամենահին,
Եվ ամենանոր,
Եվ ամենալավ երգը աշխարհի
Այդ ես եմ հյուսել
Եվ այդպես հյուսել:
-Գիտեմ, սիրելիս,
Գիտեմ և քեզ եմ ես փառաբանում:
Փառաբանում եմ
Մազերիդ ոսկին - իմ կրծքին թապված,
Փառաբանում եմ կուրծքդ կիսաբաց
Եվ թարթիչներիդ կապույտ շուքի տակ
Ծվարած ջպիտն այդ անմեկնելի,
Որ մեղավոր է ու թովիչ սակայն...
Փառաբանում եմ
Մեր հանդիպումի հույսն անհուսալի,
Մեր մոտիկությունն անմերձենալի,
Գեղեցկացումը քո գարնանային,
Քո հեռացումը,
Քո վերադարձը
Եվ անգամ ահեղ
Խանդի սև շանթն եմ ես փառաբանում...
... Ողջ գիշեր այսպես զրույց են անում
Սրտիս զարկերը և ժպիտը քո...
ԿՐԿՆՎՈՂ ԵՐԱԶ
Պարույր Սևակին
Դու, որ կյանքում երբևէ չէիր կրկնում ինքդ քեզ,
Հիմա անվերջ կրկնվող իմ երազն ես դու դարձել,
Գալիս ու նույնն ես ասում` թե այն օրը պարզապես
Ուշաթափված էիր դու, իսկ մենք մեռած ենք կարծել:
Թե քունքիդ վերքը փոքրիկ վաղուց արդեն լավացել,
Սպիացել է վաղուց ու չի ծորում էլ արյուն...
Հետո ուզում ես ասես ինչ-որ գաղտնիք ինձ բացել,
Սակայն մարդիկ են խուժում, աղմկում ու խանգարում:
--------------------------------------------------
Մեր հանդիպումը վերջին իմ այրվող ցավն է դարձել.
Դեմքիդ լույս կար մի խաղաղ, համակերպում կար մի մեծ,
Ուզում էիր դու ասես ինչ-որ գաղտնիք ինձ բացել,
Սակայն մարդիկ խուժեցին, Ու շրթունքդ կարկամեց:
Շշնջացիր ինձ` «Հետո» ...
Իսկ «Հետոն» ծուխ էր ու շանթ,
«Հետոն» կայծակ էր մի սև, «Հետոն» վերքն էր քո քունքի,
«Հետո» կանգնել էի ես դագաղի մոտ քո դաժան,
Դամբանկանս խառնած իմ կաթկթող արցունքին...
---------------------------------------------------
Այս առավոտ կոպերիս նորից ցողն է արցունքի,
Եկել էիր դու նորից իմ թուխ, իմ խենթ, իմ անսանձ...
Եվ նորից սերտս է ցավում, որպես վերքը քո քունքի,
Եվ նորից սիրտս է մխում, որպես գաղտնիքն այն չասված...
ԹՈՆԴՐԱԿԵՑԻՆԵՐ (ՀԱՏՎԱԾՆԵՐ)
ՄՈՒՆԵՏԻԿ
Հե՜յ, հեռու կացեք,
Ճանապարհ բացեք
Գալիս են, գալիս իշխան, վարդապետ,
Գալիս են, գալիս, Աբուլ-Բարդի հետ.
Ու բերում նեռին.
...Ծանր շղթաներն իր կուռ ձեռքերին,
Մազերը խռիվ, շապիկն արնամած,
Սմբատը ահա գգալիս է կամաց:
Աչքերում շանթի ու պողպատի փայլ,
Գալիս սիգաճեմ, գգալիս ծանրաքայլ,
Գալիս է, գգալիս ու թվում է թե,
Երբ ձեռքը շարժի՝ շղթան պողպատե
Փշրվի պիտի, հոդ առ հոդ թափվի
Կուռ թեւերն ի վար:
Գալիս է... կանայք կանգնած շարվեշար,
Նայում են, խոսում, շշուկ-հոգոցով.
- Ինչ պարթեվ հասակ...
- Ինչ աչքեր են ծով...
- Տեսնես քանիսի՞ն սիրու տեր արել,
Քանի՜ քանիսի սրտիկն է վառել...
- Ինչպես անուշիկ հայրենն է ասում,
Ախ, երնեկ նրան, ով այս դյուցազուն
Քաջի հետ երթա, կամուրջն անցանի,
Հետո ջուրը գա, կամուրջն այդ տանի:
Կանգնում է Սմբատն... իսկ շուրջը նրա
Վանականերն են վխտում հեվիհեվ,
Կանգնում է... հայացքն ամբոխի վրա
Ճախրում է մի պահ, հետո սրաթեվ
Սլանում դեպի Թոնդրակա սարի
Ժայռերը բարձրիկ:
Ո՞ւր են իր քաջերն...
Իսկ եպիսկոպոսն՝ այր մի լայնալանջ,
Անշուշտ չգիտեն,
Թե ոչ, կիջնեին, հանց շանթ ու արծիվ:
Կրծքին ակնակուռ, ոսկեցոլ մի խաչ
Ու ոկեփոշով օծված միրուք մի
Խիտ ու փառահեղ,
Այսպես բարբառեց ձայնով իր ահեղ:
ՍՄԲԱՏ
Առավել լավ է բնությունը շան,
Քան բնությունը հիմար ոչխարի,
Մեզ պետք չեն վանքեր,
Պետք չե վանական,
Աշխարհն է մարդու, վանքն անապական,
Միթե տերն ինքը մեզ չի մկրտում
Իր Աստվածային շնչով անարատ,
Մի՞թե ամեն օր մենք չենք հաղորդվում
Աստծո սիրով ու լույսով առատ,
Մի՞թե կյանքը մեր,
Տառապանքը մեր
Մի սրբանվեր զոհ չե Աստծուն...
Էլ ինչո՞ւ են պետք վանքերն այդ փծուն,
Թող ազատ հոգին որտեղ կամենա,
Այնտեղ աղոթի,
Մի´ դնեք կապանք մեր հոգու վրա,
Մեր ձեռն ու ոտի,
Աստված ազատ է ստեղծել մարդուն,
Էլ ինչո՞ւ իշխան եվ ինչո՞ւ ռամիկ,
Նա բաշխել է մեզ լույսն իր զվարթուն,
Այս հողն, այս ջուրը, ամենայն բարիք,
Բայց խլել եք դուք աշխարհն այս պայծառ
Եվ խաբում եք մեզ կյանքով հանդերձյալ:
Ո´չ կյանքն այստեղ է, այս արեվի տակ,
Եվ մահից հետո չկա այլ մի կյանք:
Դուք մեզ երկիրն այս տվեք կենարար,
Ու թող ձեզ լինի դրախտ ու եդեմ...
ՍՄԲԱՏ
Բայց դու իզուր ես ժամանել տիկին,
Ես չեմ ցանկանում ճորտի անունով
Փրկել իմ հոգին...
Ես ճորտ չեմ, օ, ոչ:
Ես ազատությունն ինքն եմ մարմնացած,
Ազատությունը՝ շղթայի զարկված,
Ազատությունը՝ որ մեռնում է միշտ
Մեռնում է նորից հարություն առնում,
Հառնում, տառապում, ոգորում ըմբոստ
Ու նորից մեռնում:
Ու ես կը մեռնեմ, կը մեռնեմ խաղաղ.
Զի սերմանել եմ իմ սերմը արդեն,
Որոնք մայր հողում մի օր կը պայթեն,
Ու վեր կընձյուղեն
Ու կելնեն ի լույս,
Ցորյանի հատը կը լինի մասուր, ,
Ու գարին՝ ընկույզ...
Չի լինի իշխան,
Ու չի լինի ճորտ,
Մարդը կը դառնա արդար ու բարի,
Եվ ազատություն կը լինի այնժամ,
Ի մեջն աշխարհի:
ՔԵԶ Չէիր եկել դու դեռ, դեռ ինձ համար կյանքում
Դու չկայիր անգամ, միակ իմ սեր,
Բայց իմ պատանության թախծոտ երազանքում
Ես քո պատկերն էի լույսից հյուսել:
ՈՒ դու եկար հանկարծ, եկար անակնկալ,
Եկար որպես գարնան շունչը մաքուր,
Հպարտորեն եկար ու քնքշորեն եկար,
Եկար որպես մուսա ու որպես քույր:
Մոլորվել էր գիշերն աչքերիդ մեջ խորին,
Դողում էր քո կրծքին ծանր մի ծամ,
Դու նրբիրան էիր, որպես բարակ լորին,
Թեթև էիր որպես սարի այծյամ:
Եկար ու թև տվիր դու իմ ներշնչանքին,
Սրտիս երազ տվիր, երգիս՝ ոգի,
Այնպես նման էիր դու իմ անրջանքին,
Այնպես նման չեիր դու ոչ ոքի:
ՈՒ սիրեցի ես քեզ պատանորեն, անքուն,
Ինչպես սիրում է լոկ սիրտն անեղծ,
Որ մի ծաղիկի համար այրվել գիտե կյանքում,
ՈՒ խեղդվել մի շիթ արցունքի մեջ:
ՈՒ երբ հեռու եղա, ու երբ մենակ եղա,
ՈՒ երբ թախծեց հոգիս լուռ ու տրտում,
Դու կարծես ծուխ դարձար հայրենի տան վրա
ՈՒ կանչեցիր հեռվից, կանչեցիր տուն:
...Երկար է դեռ ճամփան... ՈՒ մեր ճամփին հեռու
Դեռ կարող է լինել մրրիկ ու ձյուն,
Տո՛ւր ինձ ձեռքդ փոքրիկ, ապավինիր սիրուս,
Դու իմ միա՜կ, իմ սե՛ր, իմ քնքշությո՛ւն:
Եվ հնչում մի անբառ, մի անհուն մեղեդի,
Ծավալվում եր անվերջ հրդեհվող երկնքում,
Դա նվա՞գն էր արդյոք հրեղեն եղեգի.
Թե բեկված կարոտիս ձայնալարն եր զնգում:
Եվ անբառ այդ երգում կար թախիծ մի անբառ,
Եվ արյան հեկեկանք, եվ աղերս մի տրտում,
Մի հովիտ կար հեռու, մի քարոտ ճանապարհ,
Մենավոր մի բարդի, մի դռնակ ու մի տուն:
Եվ կային քամու դեմ զնգացող զանգակներ
Կար ավեր մատուռի տվայտող լռություն,
Եվ կանչեր հեռավոր, որ վաղուց են հանգել,
Բայց կանչում են կրկին ու կանչում են քեզ տուն:
Եվ իջնող մութի դեմ իր թևերը ջարդած,
Մեղեդին երկնքում մղկտում էր ցավոտ
ՈՒ գնում էր հեռու, ու գնում էր անդարձ,
Մթան մեջ թաղելու վիրավոր մի կարոտ:
Ասում են հին վերքն հաճախ է ցավում... Ասում են հին վերքն հաճախ է ցավում,
Երբ եղանակը ամպոտ է ու վատ...
Բայց գարունն այսօր այնպես է արևում,
Փռում է լույսի հրճվանքն անարատ:
Ծիծառներն այնպես հարբա՜ծ են թևում,
Այնպե՜ս է շիկնել ծաղկած դեղձենին,
Որ ես չգիտեմ, ինչո՞ւ է նվում
Սիրտն իմ, որի մեջ բեկոր կա մի հին:
... Ե՞րբ է գարունն այս դառնալու ամառ,
Որ խաղաղ զարկի սիրտն իմ խենթացած,
Վա՜տ եղանակ է սա սրտի համար,
ՈՒր հին բեկոր կա սիրուց մնացած:
ՈՒ ԵՍ ԳԻՏԵՄ ՈՒ ես գիտեմ,
Պիտի անվերջ
Կանչես այդպես ու հեռանաս,
Պիտի անվերջ թվաս մոտիկ,
Բայց և հավետ լինես անհաս,
Լինես ծարավ
ՈՒ ոգու քաղց,
Տագնապի պես ինձ հետ թևես,
Մերթ ինձ այրես պիտի տենդով
ՈՒ մերթ վրաս լուռ անձրևես...
Պիտի անվերջ
Քո կարոտի
Հրաշք հավքը վրաս հսկի
ՈՒ թևերից իր կապուտակ
Պիտի մաղի ցավ ու կսկիծ...
ՈՒ ես քայլեմ պիտի անվերջ
Գլխապտույտ վիհի ափով,
Հարբած լույսով,
Մութով հարբած,
Հարբած սիրով ու տագնապով...
Կարոտներով ու ցավերով
Ճանապարհս պիտի ցողեմ,
Բայց և հավետ,
Բայց և հավետ
Օրհնանքներով քեզ ողողեմ...
ԵՐԱԶԻՍ ՄԵՋ ԱՅՍՕՐ
Երազիս մեջ այսօր քեզ հետ էի նորից,
Նորից քեզ հետ էի, իմ հեռավոր...
Մենք բարձրանում էինք անձրևաթաց ձորից,
Թրջված, ցողաթաթաղ ու բախտավոր:
Դու նույն աղջիկն էիր, այնպես նուրբ ու բարակ,
Անսեթևեթ այնպես, այնպես բարի,
Դու նույն աղջիկն էիր՝ մազերդ հյուս արած,
Ամենալավ աղջիկն այս աշխարհի
Դեռ հողմը չէր անցել սիրո դաշտով պայծառ
ՈՒ չեր տարել իր հետ ոչ մի ծաղիկ,
Դեռ անծանոթ էիր դու խաղերին քո չար,
Ես անծանոթ էի խանդի ցավին:
Շուրջը ծաղկած ծառերն անուշ բուրում էին,
Երկնքի մեջ կապույտ՝ և ոչ մի ամպ,
Ես քեզ շոյում էի, քեզ համբուրում էի
ՈՒխտավորի սիրով ու սրբությամբ:
ՈՒրախ լալիս էին առուները հորդած,
Արևի տակ պայծառ՝ հողն էր մխում...
... Ես արթնացա քնից՝ դրսում աշուն էր թաց,
ՈՒ անձրևն էր լալիս մեղմ ու տխուր...
ՄԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ
Ցավն իմ տաք է դեռ, ու գիտեմ,
Որ կսկիծն այրող հետո պիտի գա...
Ես դուրս եմ գալիս,
Աշխարհի բոլոր ճանապարհները փռված են իմ դեմ,
Լոկ քեզ մոտ գալու ճանապարհ չկա:
Ցավն իմ տաք է դեռ,
ՈՒ ես ափիս մեջ
Կարողանում եմ դեռ սեղմած պահել
Իմ ճեղքված սրտի երկու կեսերը:
...Ո՛չ, դու չիմացար, թե իմ բախտի մեջ
Ինչ էր քո սերը,
Չիմացար, հոգիս, որ քո հայտնության հրաշքից հետո,
Ես հաճախ էի բռնում ինքս ինձ
Քարը,
Կանաչը,
Հողը շոյելիս,
Փողոցով անցնող զույգերի առաջ
Իմ գորովանքի քողը փռելիս,
Աստղի դեմ,
Ծաղկի,
Տիեզերքի դեմ
Հիացմունքի մեջ անզոր լռելիս:
...իշերներն ի լույս,
Դու և երազս քույրերի նման
Ձեր գլուխները նույն բարձին դրած,
Նույն բարձին փռած վարսերը ձեր բոց,
Զրուցում էիք կիսաքնի մեջ
ՈՒ երջանկության առասպելներից պատմում մեկմեկու...
Եվ լուսաբացին,
Երբ զարթնում էի ու ելնում փողոց,
Ձեր զրույցն էր դեռ իմ ականջներում,
Ու ժպտում էի ես մռայլ մարդկանց,
Ու ժպտում էի մառախուղի մեջ կորած արևին:
Իսկ երբ այս հորդուն, վարար մայթերով
Ես քայլում էի քեզ հետ, սիրելիս,
Ինձ թվոմ էր, թե քայլում է ինձ հետ
Հպարտությունս և ինքնությունս,
Թե ինչ-որ դաժան հողմերից խլված
Միակ քնքշանքն է իմ կողքին քայլում:
Եվ հիմա չկաս.
Քայլում եմ մենակ,
Ինքս իմ ձեռքով սիրտս եմ փայփայում,
Շոյում եմ նրան որպես որբ մանկան
Ու որպես հավքի, որ վիրավոր է:
Քայլում եմ մենակ:
Իրիկնամուտը արևավոր է,
Լեռներն են վառվում,
Ասես լեռներում տոն է կիրակի,
Հեթանոսական ինչ-որ մի հանդես:
Ես չգիտեմ... Ես չգիտեմ, ի՞նչ ես շահում
Քո քմահաճ խաղից,
Բայց ես՝ մի ողջ պատանություն
Ու մի մաքուր թախիծ:
Գուցե հրճվում ես դու թաքուն,
Որ հանգիստս տարար,
Իսկ ես աչքերս եմ լուռ փակում
Ու իմն է լույսն արար:
Գուցե շոյում է քեզ սրտիս
Շփոթմունքը վրդով,
Իսկ ես հարուստ եմ սիրելիս,
Իմ շփոթված սրտով:
Գուցե դու չար սատանությամբ
ծիցաղում ես, խաբում,
Իսկ ես գտած պատանության
Երկինքներն եմ չափում:
Բայց սիրելիս, ինչ էլ լինի,
Եթե խաբես անգամ,
Շնորհակալ եմ քեզանից
Հարյուր, հազար անգամ:
Զարթնել են նորից տարիներն անցած Զարթնել են նորից տարիներն անցած
Եվ աղմկում են, որպես խենթ հեղեղ,
Աղմկում որպես գետակն այն պայծառ,
Որ իմ մանկության ընկերն է եղել։
Ու կարծես իմ դեմ նորից երամով
Աղավնիներն են պոկվում քարափից,
Կրակ է թափում երկինքը այն մով,
Ու հևում է օդն ամառվա տապից։
Քարոտ մի կածան ձորի լանջերից
Կախվում էր մինչև գետակը կապույտ,
Վազում էինք մենք, ու մեր կանչերից
Զրնգում էին անձավները մութ։
Ահա և գետը... Մի քանի վայրկյան՝
Ու ճողփում էր նա մեր թևերի տակ,
Մեզ հետ լողում էր արևը ամռան
Ալիքների մեջ զով ու կապուտակ։
Հետո հագեցած ջրի զով շնչից,
Մենք պառկում էինք ափի ավազին,
Վերում երկինքն էր կապուտակ ու ջինջ՝
Նման մեր պայծառ, պայծառ երազին...
Երկինքը... Նա մեզ թևեր պարգևում
Ու կարծես կանչում, տանում էր վերև,
Եվ թվում էր, թե արար աշխարհում
Միայն կապույտ կա ու միայն արև։
Ու թվում էր, թե աշխարհը արար
Հյուսված է միայն երգից ու խաղից,
Հյուսված արևի շողերից վարար
Ու բաց երկնքի կապույտ ծիծաղից։
Ես հաշտ էի ապրում իմ բախտի հետ... Ես հաշտ էի ապրում իմ բախտի հետ
Ու տարբերում հստակ չարն ու բարին,
Բայց դու ինչո՞ւ եկար, իմ սեթևեթ,
Ու կանգնեցիր սիրուս ճանապարհին:
Ինչո՞ւ եկար, որ ես ոչինչ, ոչինչ
Չհասկանամ նորից պատանու պես,
Ոչ հայացքները քո խրթին ու ջինջ,
Ոչ հմայքները քո և չար և հեզ:
Ինչո՞ւ եկար, որ ես երազանքիս
Շքեղ գաղտնարանը նորից բանամ,
Ծիածաններ, գույներ հանեմ անգին,
Քեզ զարդարեմ ու լուռ սքանչանամ:
Որ քեզ հանեմ լուսե մի բարձունքի
Ու կերպարանքը քո լույսով ցողեմ,
Մաքրության մեջ վճիտ իմ արցունքի
Ամբողջ քո հասակը արտացոլեմ:
Եվ որ հետո, հետո բերեմ քեզ վար
Իբրև իմ իսկ ձեռքով կերտված բագին...
Ես հաշտ էի ապրում, ինչո՞ւ եկար
Ինձ մատնելու այս հին տառապանքին:
Ժամն է արդեն...
Ժամն է արդեն, սիրելիս, եկ բաժանվենք մենք անձայն,
Ամեն մեկս մեր բախտին ու կորստին մեր հլու...
Ամառային խելահեղ այն ամպրոպները անցան,
Սիրտս խաղաղ է հիմա և ուժ ունի ներելու:
Աշնան հավքերը չվել, կարկաչել են երկնքով,
Եվ հոգնաբեկ ծառերից քամին տերև է տանում,
Համբուրելով է տանում ու տանում է քնքշանքով
Ու տանում է նա այնպես, ասես շնորհ է անում:
Այս կարոտի ցավի հետ ես մտերիմ եմ վաղուց,
Ծանոթ ու լավ եմ ծանոթ, աշնան քամու արածին...
Ինչ տխո՛ւր է, երբ բարակ, անգույն անձրև է մաղում,
Երբ խանդի շանթը չկա, ու ներում են սիրածին..
Լույս առավոտի,
Դու, որ նման ես երաժշտության,
Եկ ու ինձ փրկիր այս գիշերային անդաշնությունից,
Շաղոտ շուրթերով շշնջա նորից խոսքը հաշտության
Ու սիրտս զտիր,
Որ պղտորվել ու ելել է հունից: Ամբողջ գիշերը
Ես նման էի մի մութ անձավի,
Ուր կասկածների քամին էր հեծում,
Կսկիծն էր զարթնել ինչ-որ մի անցած, մոռացված ցավի
Ու մոլոր հավքի հուսահատությանբ պատերս էր ծեծում: Եւ թվում էր ինձ,
Ձայներ եմ լսում ես ինչ-որ տեղից,
Որ աղերսում են արեւի գինի, մուրում սեր ու հաց…
Ես գնում էի
Արեւի,
Գինու,
Հացի հետեւից,
Բայց վերադառնում ունայն ու հոգնած: Լո՛ւյս առավոտի,
Դու որ նման ես երաժշտության,
Եկ ու փարատիր այս տագնապը խուլ,
Շաղոտ շուրթերով շշնջա նորից խոսքը հաշտության
Ու դիր ճակատիս
Բարակ մատներիդ հրաշքը տխուր: Գիտե՛ս դու,
Գիշերն իմ այս տարիքում ցավ է ու կասկած,
Եկ, արտույտի պես ինձ վրա թեւիր,
Դիր ափերիս մեջ հավատն իբրեւ հաց,
Ու գնանք նորից
Արեւի,
Գինու,
Հացի հետեւից… ***
Լռեր խռովքն այս, ու ինձ թվար,
Թե ես աղբյուր եմ մամուռն ի վար,
Գարնան անձրև եմ ու առավոտ,
Ցողաթաթախ եմ ու շաղավոտ,
Լեռնային լիճ եմ, այնքան եմ ջինջ,
Որ մեջս լույս է ու էլ ոչինչ,
Ցորենի հասկ եմ, որ լուռ հակվում,
Ճառագայթով է շարունակվում,
Լեցուն փեթակ եմ, ոսկե փեթակ,
Որ զրնգում է արևի տակ,
Կապույտ ծաղիկ եմ, խոտ եմ ու սեզ,
Այնքան խոնարհ եմ, հո՜ղ եմ ասես,
Այնքան թեթև եմ, անանձնական,
Որ բարի լո՜ւյս եմ, որ ես չկամ… Հրաշքը …ԵՎ այսքան հրաշք տեսնելուց հետո,
Ինձ համար դարձյալ հրաշքը վերին
Տաք հողի միջով բոբիկ քայլելու
Այն վաղնջական երանությունն է…
Դարձյալ ու դարձյալ
Այն վայրկյանն է սուրբ,
Երբ աչքերի մեջ բաղձալի կնոջ
Վարանումները մարմրում անզոր,
Դառնում են անմեղ -մեղավոր խոստում:
ԵՎ դա էլ դարձյալ,
Դա էլ երևի
Տաք հողի միջով բոբիկ քայլելու
Նույն վաղնջական երանությունն է… ՎԱԶՆ Է ԼԱԼԻՍ Վազն է լալիս այգում, լալիս հուլունք- հուլունք,
Ինչպես աղջիկները հարսնանալուց առաջ,
Կա՞ աշխարհում, արդյոք, այդքան անզուսպ ու լուռ,
Այդքան ուրախությամբ լեցուն ուրիշ մի լաց: Այդ լացի մեջ լռին՝ մայրանալու հրճվանք,
Այդ լացի մեջ պայծառ՝ հուզմունքն արարողի,
Այդ լացի մեջ գարնան բուրումն ու շունչը տաք,
Ու տարփանքները տաք հասունացած հողի: Եվ այդ լացին պայծառ, արտասուքին այդ լուռ
Չի՜ հասնի ոչ մի խենթ ուրախության շառաչ…
Վազն է լալիս այգում, լալիս հուլունք- հուլունք,
Ինչպես աղջիկները հարսնանալուց առաջ: ***
Օրհնյա՜լ լինես դու…
Քո գալուց առաջ
Դատարկ, անխռով ու կույր էի ես,
Ինչպես երևի Ադամն է եղել
Արգելված պտուղն ուտելուց առաջ:
(Այդ աստվածները ինչո՞ւ են ուզում,
Որ մենք կույր լինենք, լինենք անխռով
Ու լինենք դատարկ) …
Օրհնյա~լ լինենս դու,
Քո գալուց հետո
Ես տառապանքի կշիռն զգացի,
Խռովքը խանդի, շիկնանքը շանթի,
Տեսա մերկության ցոլանքը մաքուր,
Ես լո՜ւյսը տեսա…
Ե’ս աստվածներին դարձա հավասար,
Օրհնյա՜լ լինես դու…
ԱՅԳԵՊԱՆԻ ԱՂՋԻԿԸ Դուրս է եկել, ոտաբոբիկ կանգնել հողին
ՈՒ նայում է, նայում հեռուն,
Հողից խայտանք է բարձրանում, փոխվում դողի
ՈՒ կրծքի տակ քաղցր եռում:
Սև են ծամերն, իսկ երեսից լույս է ծորում,
Բարալիկ է` նման վազի,
Այս գարնան հետ աչքերի մեջ նրա խորունկ
Ցոլքն է ուրիշ մի երազի:
Այս գարնան հետ, ախր, շատ է գեղեցկացել,
Դարձել թախիծ ու կարոտանք,
Չթե շապիկն այս գարնան հետ նե’ղ է դարձել,
Սեղմել կրծքի ալիքը տաք:
Ինչ-որ դո ղից թրթռում է թևը հոնքի,
ՈՒ նա աչքերն է լուռ փակում,
Բոբիկ է նա, հողը հրաշքն իր զարթոնքի
Նրա մեջ է շարունակում… ՍԵՐ Թրթռուն կրծքով
Մի աղջիկ – Եվա,
Մի խանդոտ, տենդոտ
Այրամարդ – Ադամ,
Ու նրանց միջև
Մի մեծ առեղծված,
Ալեկոծություն
Մի հավերժական… ՀԻՄՆ ԿՆՈՋ Լուսաբացին, երբ քնատ քո ձևերն են նվաղում,
Մարմինդ ի վար տաք հողի շնչառությունն է խաղում։ Ու երբ ելնում ես զարթնած, նետում քողը քո հագի,
Քեզ հետ զարթնում է ասես քնած շունչը կրակի: Հողի պես սուրբ ու բեղուն և կրակի նման նենգ,
Դու՝ հայտնություն հրաշքի, տառապանքի դու օրենք։ Դու՝ առաջին ձնծաղիկ՝ տրված լույսին ու քամուն
Եվ շուրթերս արյունող անապատի դու սամում։ Դու՝ հավատի մաքրություն ու մեղավոր դու հերձված,
Դու՝ մեկնելի մեղեդի ու սեպագիր առեղծված։ Շրթունքներս ճաքճքող ծարավի դեմ ու քաղցի
Հաղորդություն դու գինու, հաղորդություն դու հացի: Քե՛զ եմ գալիս ես անվերջ ծարավս ու քաղցս առած,
Եվ արյունն իմ հնամյա ծնկաչոք է քո աոաջ։ ՔԵԶ Չէիր եկել դու դեռ, դեռ ինձ համար կյանքում
Դու չկայիր անգամ, միակ իմ սեր,
Բայց իմ պատանության թախծոտ երազանքում
Ես քո պատկերն էի լույսից հյուսել: ՈՒ դու եկար հանկարծ, եկար անակնկալ,
Եկար որպես գարնան շունչը մաքուր,
Հպարտորեն եկար ու քնքշորեն եկար,
Եկար որպես մուսա ու որպես քույր: Մոլորվել էր գիշերն աչքերիդ մեջ խորին,
Դողում էր քո կրծքին ծանր մի ծամ,
Դու նրբիրան էիր, որպես բարակ լորին,
Թեթև էիր որպես սարի այծյամ: Եկար ու թև տվիր դու իմ ներշնչանքին,
Սրտիս երազ տվիր, երգիս՝ ոգի,
Այնպես նման էիր դու իմ անրջանքին,
Այնպես նման չեիր դու ոչ ոքի: ՈՒ սիրեցի ես քեզ պատանորեն, անքուն,
Ինչպես սիրում է լոկ սիրտն անեղծ,
Որ մի ծաղիկի համար այրվել գիտե կյանքում,
ՈՒ խեղդվել մի շիթ արցունքի մեջ: ՈՒ երբ հեռու եղա, ու երբ մենակ եղա,
ՈՒ երբ թախծեց հոգիս լուռ ու տրտում,
Դու կարծես ծուխ դարձար հայրենի տան վրա
ՈՒ կանչեցիր հեռվից, կանչեցիր տուն: …Երկար է դեռ ճամփան… ՈՒ մեր ճամփին հեռու
Դեռ կարող է լինել մրրիկ ու ձյուն,
Տո՛ւր ինձ ձեռքդ փոքրիկ, ապավինիր սիրուս,
Դու իմ միա՜կ, իմ սե՛ր, իմ քնքշությո՛ւն: Եվ հնչում մի անբառ, մի անհուն մեղեդի,
Ծավալվում եր անվերջ հրդեհվող երկնքում,
Դա նվա՞գն էր արդյոք հրեղեն եղեգի.
Թե բեկված կարոտիս ձայնալարն եր զնգում: Եվ անբառ այդ երգում կար թախիծ մի անբառ,
Եվ արյան հեկեկանք, եվ աղերս մի տրտում,
Մի հովիտ կար հեռու, մի քարոտ ճանապարհ,
Մենավոր մի բարդի, մի դռնակ ու մի տուն: Եվ կային քամու դեմ զնգացող զանգակներ
Կար ավեր մատուռի տվայտող լռություն,
Եվ կանչեր հեռավոր, որ վաղուց են հանգել,
Բայց կանչում են կրկին ու կանչում են քեզ տուն: Եվ իջնող մութի դեմ իր թևերը ջարդած,
Մեղեդին երկնքում մղկտում էր ցավոտ
ՈՒ գնում էր հեռու, ու գնում էր անդարձ,
Մթան մեջ թաղելու վիրավոր մի կարոտ: ԵՐԱԶԻՍ ՄԵՋ ԱՅՍՕՐ Երազիս մեջ այսօր քեզ հետ էի նորից,
Նորից քեզ հետ էի, իմ հեռավոր…
Մենք բարձրանում էինք անձրևաթաց ձորից,
Թրջված, ցողաթաթաղ ու բախտավոր: Դու նույն աղջիկն էիր, այնպես նուրբ ու բարակ,
Անսեթևեթ այնպես, այնպես բարի,
Դու նույն աղջիկն էիր՝ մազերդ հյուս արած,
Ամենալավ աղջիկն այս աշխարհի Դեռ հողմը չէր անցել սիրո դաշտով պայծառ
ՈՒ չեր տարել իր հետ ոչ մի ծաղիկ,
Դեռ անծանոթ էիր դու խաղերին քո չար,
Ես անծանոթ էի խանդի ցավին: Շուրջը ծաղկած ծառերն անուշ բուրում էին,
Երկնքի մեջ կապույտ՝ և ոչ մի ամպ,
Ես քեզ շոյում էի, քեզ համբուրում էի
ՈՒխտավորի սիրով ու սրբությամբ: ՈՒրախ լալիս էին առուները հորդած,
Արևի տակ պայծառ՝ հողն էր մխում…
… Ես արթնացա քնից՝ դրսում աշուն էր թաց,
ՈՒ անձրևն էր լալիս մեղմ ու տխուր.. Կեսն է գիշերվա… Կուզեի այնպես ես քո տունը գալ,
Տեսնել շփոթմունքն ու շիկնանքը քո,
Հոգնած ամպի պես
Իմ կարոտները կրծքիդ հեկեկալ
Եվ սրտիս նման դողացող ձեռքով
Մատնե՜րդ շոյել,
Բազուկներիս մեջ
Քո փխրուն ու տաք նազանքն օրորել…
Իմ քնքշանքների թավիշն անարատ,
Իմ թախիծների կապույտն ալիքվող,
Իմ արցունքների կայծկլտումը տաք
Ու տառապանքիս բոսորը փռել հայացքիդ ի տես,
Ասել, որ դու ես տերն այդ բոլորի,
Սակայն չգիտես: ԿԱՐՄԻՐՆ ՈՒ ՍԵՎԸ Այսօր առավոտ զանգ տվեց նա ինձ.
-Բարի լույս, - ասաց:
Եվ իմ սենյակում, ուր լույս էր արդեն,
Լույսի տոն եղավ,
Ու եղավ լույսի արարողություն: Հետո նա ասաց.
-Ի՞նչ էիր անում:
-Ի՞նչ էի անում,
«Երգ երգոցն» էի կարդում, սիրելիս:
-Ա՜խ, «Երգ երգոցը»,
Այդտեղ է կարծեմ, որ ասում է, թե`
Ես սև եմ, սակայն գեղեցիկ եմ ես,
Քանզի նայեցավ արեգակն ընդ իս…
-Այո՛, սիրելի՜ս,
Այդտեղ է ասված,
Ասված է նաև,
Երկվորյակ, ճերմակ ուլերի մասին
Որ արածում են շուշանների մեջ…
Ասված է նաև,
Որ Թերսայի պես գեղեցիկ ես դու
Եվ դրոշակիր զորքերի նման ահարկո՛ւ նաև… Բայց ինչպե՞ս եղավ…
Ինքս էլ չիմացա, թե ինչպես եղավ,
Չիմացա նաև, թե այս գործի մեջ ո՞վ էր մեղսակից,
Զարթնող գարո՞ւնը` իր հրապույրի թափանցիկ քողով,
Թե՞ գարնանային կապույտ երեկոն,
ԵՎ այնքան կապու՜յտ
Որ Սևանում էր ասես թաթախվել
ԵՎ հետո իջել, փռվել քաղաքին…
Հովիտն այն, որին զրնգուն մի օր մենք հյուր գնացինք,
Հովիտն այն հեռու, որ ամեն կակաչ,
Կարմիր ու սևի թաքուն խորհուրդն էր թերթերում պահել.
Ես այնտեղ մի մեծ, մի բռնցքաչափ, օ ո՛չ, սրտաչափ
Կակաչ պոկեցի,
Պարզեցի նրան ու հարց տվի մեղմ.
-Քեզ դո՞ւր է գալիս:
-Իհարկե, օ շա՜տ, սև՛ը հատկապես,
Ինչ վա՝ռ է, նայիր… Այո՜, իհարկե,
Մեզ կակաչներն այդ մեղսակից եղան
Իրենց կարմիրով և իրենց սևով: Հետո նա ասաց.
-Գիշերը կգամ: Ու ցերեկն ամբողջ խորհում էի ես.
Գիշե՜ր կլինի, աստղալոյսի հետ կգա նա խոնարհ,
Ես նրա ձեռքը ափիս մեջ կառնեմ
ՈՒ ինձ կթվա, թե կանգնած ենք մենք
Ամենաբարձր լեռան կատարին,
ՈՒ ջրվեժների շունչ կա պաղպաջուն,
ՈՒր լույս կա ու հողմ ու խինդ կա վայրի… Գիշե՛ր կլինի, կգա նա խոնարհ,
Ես լուռ կշոյեմ սև քնքշությունը նրա վարսերի
ԵՎ ինձ կթվա, թե մտնում ենք մենք անտառ մի անհուն,
Ու խոնավ բույրեր,
Շշուկներ կան խենթ
ՈՒ խորհուրդներ կան անիմանալի: Գի՛շեր կլինի… ՈՒ ես՝ ձեռքիս մեջ
Սև քնքշությունը նրա վարսերի,
Հպարտ գլուխը կթեքեմ վերև`
Դեպի երկինքը,
Դեպի աստղերը,
Որ նրա խոնավ ու տաք շուրթերի
Համը համբուրեմ… Եվ սակայն հանկարծ հեռախոսի զանգ.
Այդ նրա ձայնն էր.
-Չե՛մ գա, սիրելիս… Մութ եղավ ու լույս:
Հետո նոր երգս կարդացի նրան:
«Տառապանք» բառը
Զրնգուն հանգ էր դարձել իմ երգում:
Լսեց ուշադիր
Ու ներողամիտ շպիտով ասաց.
-Ողջունու՜մ եմ ես հաջողությունդ: Հեռանում էր նա:
Բանտված մրրիկ կար նրա քայլվածքում,
Ու մի կակաչ էր ծփում աչքիս դեմ: Հեռանում էր նա:
Եվ անտես մի թել ձգվում ինձանից
Ու խճճվում էր նրա քայլվածքում:
Մոլորվել էի`
Կտրե՞լ այդ թելը…
Բայց թել չէր դա, ո՜չ,
Զարկերա՜կս էր դա… Մութ եղավ ու լույս: Մոռանալ էր պետք:
Իսկ մոռանալու համար, գիտեի,
Հեռանալ էր պետք:
Հպարտ և ուրախ մոտեցա նրան.
-Վաղը թռչում եմ, -ասի, -սիրելիս:
-Եվ ո՞ւր…
-Շատ հեռու…
-Չե’ս թռչի, -ասաց:
-Ահա և տոմսը:
-Չե’ս թռչի, -ասաց: Կակաչներ էին աչքիս դեմ ծփում,
Եվ ալիքվում էր անթափանց մի քող: Այսօր առավոտ զանգ տվեց նա ինձ.
-Բարի լույս, - ասաց: Եվ իմ սենյակում, ուր լույս էր արդեն,
Լույսի տոն եղավ,
Ու եղավ լույսի արարողություն: -Ի՞նչ էիր անում
«Երգ երգոցն» էի կարդում, սիրելիս:
-Ա՜խ, «Երգ երգոցը»,
Այդտեղ է կարծեմ, որ ասվում է, թե`
Ես սև եմ, սակայն գեղեցիկ եմ ես,
Քանզի նայեցավ արեգակն ընդ իս…
-Այո՛, սիրելիս,
Այդտեղ է ասված,
Ասված է նաև,
Որ Թերսայի պես գեղեցիկ ես դու
Եվ դրոշակիր զորքերի նման ահարկո’ւ նաև… Քո մասին խորհելիս Քո մասին խորհելիս,
Մի խոնավ ձնծաղիկ եմ հիշում,
Գարնան օր եմ հիշում,
Որ քնից արթնացած
Մերկ մանուկ էր ասես…
Ու ձնհալ եմ հիշում,
Ջրերի պղտորված հեկեկանք
Ու լույսի մաքրություն եմ հիշում:
Քո մասին խորհելիս
Իմ սրտի մանկությունն եմ հիշում: Եվ հետո մատներիս
Բաբախող մաշկի տակ
Պարանոց եմ հիշում,
Խենթացող մի երակ եմ հիշում,
Խենթացող քնքշություն: Քո մասին խորհելիս
Քնքշանում են մատներս նորից:
Եվ ամառ եմ հիշում,
Ճառագայթ եմ հիշում ու արև
Եվ հիշում եմ հոգևոր մի նվագ,
Որ ասես օրհնություն էր լույսի
Ու օրհնություն հացի… Այդ իմ սիրտն էր օրհնում
Եվ օրհնում էր նա քեզ,
Քո մարմինն էր օրհնում… Քո մասին խորհելիս
Ջրերի պղտորված հեկեկանք եմ հիշում… Ծաղկում Ես չիմացա՝ դեղձենին արշալույսի՞ց բռնկվեց,
Թե՞ արշալույսը՝ նրա բռնկումից այս ծաղկած…
Եվ կանգնել է ծառն ահա այգաբացի լույսի մեջ
Իբրև փոքրիկ այգաբաց: Կանգնել վառվում է մենակ, կանգնել վառվում է լռին,
Օ լռելյայն է հնչում աշխարհում երգն այրումի,
Զով այգաբացն իր ձեռքով ցող է մաղել բոցերին,
Որ խենթ այրումը մեղմի: Սակայն լուրն այս ծաղկումի, իբրև բարի ավետում,
Այդ ո՞վ տարավ այդքան շուտ մեղուներին ոսկեթև,
Որ եկել են ու իրենց բոցերի մեջ են նետում՝
Իբրև փոքրիկ ասպետներ: Ու երգում է ծառը տե՛ս, քաղցր մի երգ է երգում,
Երգում է երգը սիրո, նվիրումի ու այրման,
Եվ այդ երգից, այդ երգից ջրերն անզուսպ հեկեկում,
Քարը լալիս է անձայն: Եվ մեղուները ոսկե, և մեղուները զեղուն
Հեռանում են՝ քաղցրության բեռն ու պաշարը կապած,
Ու վառվում է դեղձենին այգաբացի լույսերում՝
Իբրև փոքրիկ այգաբաց:
|
